شیخ صفی الدین اردبیلی‌نین تذکره‌سی

حاضیرلایان: داود بهلولی

حكايت

شيخ صدرالحق و المله والدين روح الله روحه بويوردو كيم شيخ قدس الله سره طفوليت چاغيندا طهارت ايله عبادته مشغول ايدي و بجدّ رياضتلر چكردي. سونرا آنين حالي آچيليب بئله اولدو كيم چون نظر آچيب گؤگه باخاردي، فرشته‌لري هوادا قوشلار صورتينده بو صفت ايلن كي دنيانين قوشلارينا بنزه‌مزدي. و اؤزگه‌لردن سوراردي كيم «بونلار نه قوشلارديرلار؟» چون خلايق آنلاري گؤرمزديلر، بو سؤزدن تعجب قيليرلاردي.

بيت

كويونون قوشلاري چون كيم آچالار بال و قانات

دوستنون كويو باشيندا خامي پرواز ائده‌لر

و وقت اولوردو كيم اول قوشلاردان نئچه‌سي آدام صورتينه دؤنرلردي و شيخ بيلمزدي كيم آنلار كيملرديرلر.

اوستاد حبیب ساهردن بیر شعیر

شعرین دیلی 

قیزیل، گۆمۆش، ایپك خالچا، داش آینا

بیرتاجیره‌ یئتر، اونو شاد ائدر!

بیر راهیبدن سئوال ائتسن، جنتـدن

وئر‌رسنه گؤزل ـ گؤزل خبرلر! ...

او شۆبهه‌سیز، اؤز سؤزۆنه اینانماز؛

بو دۆنیانین گؤزللیگین دانانماز ...

ادامه نوشته

مراثی اهل بیت در زبان و ادبیات ترکی (بخش دوم و پایانی)

دکتر ح. م. صدیق

منبع: آینا نیوز

وطن دیلی نیوز

پس از حدیقة السّعدا، كتاب سحاب الدّموع اثر حكیم ملامحمد نخجوانی قابل ذكر است كه در سه جلد تدوین شده است. پس از آن از كنز المصائب اثر قمری، مظلوم‌ترین نوحه‌گر مصائب كربلا باید یاد كنم. محمد تقی قمری، كنزالمصائب را با اخذ قوت و الهام از آفرینش ابدی حكیم سید ابوالقاسم نباتی، عارف نام‌آور آذربایجان، با تحمیدیه‌ی «عشق» آغاز می‌كند. این تحمیدیه چنین شروع می‌شود:

حمد بسم‌الله دیر سردفتر فرقان عشق،

 مشقِ عاشیقدیر بطونِ آیه‌ی قرآن عشق.

 صُنع صانعدن بینای عالم ابداعده،

 كلك قُدرت ابتدا تحریر ائدیب عنوان عشق.

ادامه نوشته

حل چهار معمای ملا محمد فضولی در رساله‌ی «معمّیات» تصحیح دکتر ح. م. صدیق

اخیراً کتاب «سه رساله‌ی فارسی به انضمام رساله‌ی قیرخ حدیث» اثر ملا محمد فضولی به تصحیح دکتر ح. م. صدیق، در 508 صفحه، قطع رقعی، گالینگور (جلد سخت) با چاپی زیبا و شکیل توسط نشر تکدرخت روانه‌‌ی بازار شده است. این سه رساله شامل رسالات: 1- معمیات، 2- رند و زاهد، 3- سفرنامه‌ی روح (صحت و مرض) می‌شود. اما رساله‌ی معماها برای اولین بار در ایران به صورت علمی با حل بسیاری از معماهای حکیم فضولی توسط دکتر صدیق به دست علاقه‌مندان می‌رسد. در زیر چهار معمای این کتاب را همراه با جواب از مقدمه‌ی ایشان برگزیدیم:

فضولي در رساله‌ي «دستور معما» خوانندگان را در حل معماهاي خود راهنمايي كرده است. ما،‌ در اين‌جا پيش از شروع متن، به حل تعدادي از آن‌ها مي‌پردازيم.

1. به اسم نسیم:

در راه وفای دوست نامرده کسی،

آن به نکند به وصف لعلش هوسی.

دور از لب جان‌فزای جانان دل زار،

حیفم آید که زنده باشد نفسی.

1. "حیفم" ماده‌ی اسم است.

2. حرف اول " حی" (= زنده) در آن تبدیل به حرف "نون "می‌شود.

3. حرف "فا" در کلمه‌ی "نفسی" هم معادل "سی" است که از تحلیل "نفسی" به دست می‌آید.

ادامه نوشته

مراثی اهل بیت در زبان و ادبیات ترکی (بخش اول)

دکتر حسین محمدزاده صدیق

منبع: آینا نیوز

گرچه آئین نوحه‌سرایی شیعی در تركی از قرن دوم و سوم هجری آغاز شده است، اما ظاهراً نخستین مجموعه‌ها‌ی مدوّن در موضوع مراثی اهل بیت عصمت و طهارت - علیهم السلام- «شهدانامه‌»ی نشاطی اردبیلی و حدیقة السعدای حكیم ملامحمد فضولی است. «حدیقة السّعدا» در تاریخ ادبیات تعزیه‌ای ما، جایگاهی بسیار والا و شایسته دارد كه به ‌لحاظ تركی‌ستیزی دربار پهلوی در ایران كه در راستای اسلام‌ستیزی پیش می‌رفت، مانند دیگر آثار ارزنده‌ی اسلامی- تركی ایران به بوته‌ی فراموشی سپرده شد. متاسفانه دولت جمهوری اسلامی هم در سال‌های گذشته توجهی به نشر متون مذهبی تركی و آذری نداشته است و نظارت و حمایت خود را از این مهم، در سال‌های اخیر دریغ داشت. حتی هفته‌نامه‌ها و نشریاتی نظیر «سهند»، «اسلامی بیرلیك»، «یول» و جز آن كه چند سال پیش انتشار می‌یافت و در تبلیغ 

ادامه نوشته

دیوان لغات الترک (شیخ محمود کاشغری، ترجمه و مقدمه: دکتر حسین محمدزاده صدیق)

دکتر اسرافیل باباجان

دانشگاه غازی آنکارا

ایکینجی بؤلوم

صدیقین ان ایلگینج ده‌گرلندیرمه‌لریندن بیری ده کاشغارلی و فردوسی‌نین انسانا و ملت مفهومونا باخیشلاری حاققیندادیر. صدیقه گؤره، بۆتۆن انسانلارا ائشیت گؤزله باخان کاشغارلی‌یا قارشین، فردوسی سویلولوغو و قومیت‌چی‌لیگی اؤن پلاندا توتور. بو قونودا شؤیله دئر:

کاشغرلی، «تات» کلمه‌سینی تۆرکلرین دیشینداکیلر اۆچۆن قوللانیر. آنجاق معناسی ساده‌جه عجم و فارس دگیلدیر. تات تعبیری‌نین اونون نظرینده یابانجی و بیگانه کیمی آنلاملارا گلدیگینی وورغولامام گره‌کیر. بو اوزدن، اویغورلار بعضاً غیر مسلم‌لری‌ده تات اولاراق آدلاندیریرلار کی اینانچ و دۆشۆنجه‌ده مسلمانین ضدی دئمکدیر. کاشغارلی‌نین فرقلی قوملارا و ملّتلره باخیشدا، هئچ بیر قومی یادا ملّتی، دیل و عرق فرقلیلیگیندن دولایی کؤتۆله‌مه‌دیگینی سؤیله‌مه‌لیییم. او، هر نه قده‌ر سویو و آتالاری ایله اؤیۆنۆرسه‌ده، بۆتۆن انسانلاری ائشیت درجه‌ده سئوه‌رک، هامیسینا خدمت آرزوسوندا

ادامه نوشته

دیوان لغات الترک (شیخ محمود کاشغری، ترجمه و مقدمه: دکتر حسین محمدزاده صدیق)

دکتر اسرافیل باباجان

دانشگاه غازی آنکارا

بیرینجی بؤلوم

دیوان لغات الترک، تۆرکلرین اسلامیتی قبولوندان سونرا عربجه قلمه آلینماسینا رغمن، تۆرک دیلی و کولتورونو ایلگیلندیرن ان اؤنملی اثرلردن بیریدیر. اثر 1072- 1074 ایللر آراسیندا¹کاشغرلی محمود طرفیندن قلمه آلیناراق، عباسی خلقه‌سی «محمد المقتدی بامرالله»ین اوغلو «ابوالقاسم عبدالله»ـا سونولموشدور. اثرین تام آدی «کتاب دیوان لغات الترک» دور. تۆرک دیللرینی توپلایان کتاب دئمکدیر. بورادا دیللردن مقصد، لهجه‌دیر.²دیوان، تۆرکجه‌دن عربجه‌یه بیر لغت کتابیدیر. آنجاق، تۆرک دیلی‌نین ایلک سؤزلۆگۆ اولاراق دا قبول ائدیلن اثر، گئرچکده، چئشیدلی تۆرک بویلاریندان ده‌رلنمیش آغیزلار سؤزلۆگۆ اؤزه‌للیگی گؤستریر. بونونلا برابر، دیوان یالنیزجا بیر سؤزلۆک اولماییب، تۆرکجه‌نین 11 یۆز ایلده‌کی دیل اؤزه‌للیکلرینی بلیرتن، سس و یاپی بیلگیسینه ایشیق توتان بیر قرامر کتابی، کیشی، بوی و یئر آدلاری قایناغی، تۆرک تاریخینه، جغرافیاسینا، میتولوژیسینه، فولکلور و خلق ادبیاتینا دائر زنگین بیلگیلر احتوا ائدن، عین زماندا دؤنمین طبّی و تداوی اصوللاری حاققیندا بیلگی آچیقلامالاری ایله مدرن و آنسیکلوپدیک

ادامه نوشته

ترجمه فارسی مقاله دکتر صدیق در کنگره جهانی جاده ابریشم

منبع: سایت دوزگون

دکتر ح. م. صدیق سفر چهار روزه‌ی خود به ترکیه را به پایان رسانیده به کشور بازگشتند. در این سفر که به دعوت «دانشگاه مدنیت استانبول» برای شرکت و ایراد سخنرانی در کنگره‌ی بین المللی جاده‌ی ابریشم به شهر استانبول عزیمت کرده بودند، در موضوع «تبریز و جاده‌ی ابریشم» سخنرانی کردند و به پرسش‌های حاضرین در سالن پاسخ دادند. ترجمه‌ی فارسی خلاصه‌ شده‌ی سخنرانی ایشان را در زیر انتشار می‌دهیم. بدیهی است که متن کامل ترکی و مصاحبه‌ی دستاوردهای این سفر علمی را به زودی منتشر خواهیم ساخت:

 اهمیت تبریز در مسیر جاده‌ی ابریشم

از گذرگاه جاده‌ی ابریشم در سده‌های گذشته نه تنها جهت انتقال امتعه و کالا استفاده می‌شد، بلکه از این راه اصلی فرهنگ‌ها، معارف، آداب و رسوم، اعتقادات،‌ موسیقی‌ها، رقص‌ها نیز انتقال می‌یافت. به عبارت ساده‌تر آثار فرهنگی شفاهی و مکتوب با همدیگر مبادله می‌شد.

ادامه نوشته

اتهامی به نام «زبان مقدس» در فصلنامه تاریخ معاصر ایران

داور اردبیلی

به دنبال مقاله اهانت آمیزی که در فصلنامه تاریخ معاصر ایران با نام مستعار مسعود مژدهی نسبت به استاد بازنشسته دانشگاه دکتر ح. م. صدیق چاپ شد، عکس العملهای گوناگونی توسط قلم به دستان آذربایجان نشان داده شد. اینجانب نیز به بخشی از این هجونامه‌ی طویل، پاسخ داده‌ام که در زیر می‌خوانید. لازم به ذکر است جهت طولانی نشدن مقاله از بیان اهانتهای مکرر نگارنده مقاله خودداری می‌کنم. در مقالات دیگر دوستان به آن جملات ناشایست اشاره شده است:

در باب خواجه احمد یسوی[1] متوفی به سال 545 هـ . که اثر عارفانه‌اش با نام «دیوان حکمت» مورد تقلید و نظیره‌سرایی عطار نیشابوری قرار گرفته است، دکتر صدیق بارها بحث کرده است. هم در کتاب «برگزیده‌ی متون نظم ترکی»[2] و هم در مقاله‌ای که به کنگره‌ی عطار ارسال داشته‌اند[3] فراوان صحبت کرده‌اند. در کلاس‌های تدریس منطق الطیر هم دانشجویانشان را با این بحث آشنا ساخته‌اند. اما مدعی، آن را طوری بیان می‌کند که انگار مچ‌ گرفته است. ای کاش در خود صلاحیت ورود به بحث را می‌دید و به قول خود به جای سخنان بی‌پایه به سند و مدرک متوسل می‌شد.

در ادامه‌ی بحث، معترض می‌گوید:

«او با استناد به یک مأخذ غیر تخصصی می‌نویسد که: نخستین زبانی که بشر بدان سخن گفت، زبان ترکی بود و بسیاری از واژه‌های زبان‌های امروز، ریشه‌ی ترکی دارد.»

ادامه نوشته

مقاله دکتر ح. م. صدیق در کنگره جهانی «جاده ابریشم» استانبول

فرازهایی از سخنرانی استاد دکتر ح. م. صدیق در کنگره‌ی بین المللی «جاده ابریشم» در سالن Silence استانبول را در زیر می خوانید. این کنگره توسط دانشگاه «مدنیت» استانبول از 5 آبان الی 7 آبان 92 در حال برگزاری است. 

İransız İpekyolu Taslağı İcra olunamaz

 

Giriş

İpek yolu daha doğrusu Çini Orta Asiya vesıtası ile Yakın Doğu, Kara Deniz, Hazer Denizi ile birleşdiren kervan yolu olmuşdur. Bu yolun çeşitli ulusların siyası, diplomatik ve kültürel ilgilerinin gelişmesine esas rolu olmuştur.[1]

İpek yolu sadece bir ana hat değil, çeşitli kervan yollarını birleşdiren ve ilk başlanğıcını Çindeki Xiyandan başlayan ve Avrupada Romanın ticaret yollarına birleşen yol idi ve VII-VIII yüzyıllarda daha fazla önemi ve idi.[2]

İpek yolunun daha adlım ve işlek olmasında Türk devlet ve uluslarının önemli rolları olmuştur.

Özbeklerin bir atasözlerinde deyir: kainatda iki büyük yol vardır: Göy yüzün de samanyolu, yeryüzünde ipek yolu.

ادامه نوشته

تخریبگری فصلنامه تاریخ معاصر در هتک حرمت به یک دانشمند ایرانی

 سید احسان شکرخدا

نویسنده‌ی مغرض مقاله‌ی «دشمنی با ایران و ایرانی، فارس و فارسی زبان‌ها» سطح و زمینه‌ی تحصیلات خود را ثبت نکرده است و معلوم نیست چگونه در زمینه‌های مختلف تاریخ، زبانشناسی، تورکولوژی، شعر و ادبیات اظهار نظر می‌کند. وی که در فرازهای مختلف مقاله‌اش تا توانسته به بی‌ادبی و بی‌تربیتی نسبت به دکتر ح. م. صدیق (صاحب 150 عنوان کتاب) مبادرت ورزیده است و حتی نصیحت می‌کند که :«ای مگس! عرصه‌ی سیمرغ نه جولانگه توست» اینجانب تحقیق کردم و متوجه شدم در کتابخانه ملی از این شخص هیچ کتابی به عنوان تالیف ثبت نشده است کاش لااقل خود را بیشتر معرفی می‌کرد تا این «سیمرغ» را بهتر بشناسیم.

در بخشی از هجونامه‌اش درباره دانشمند ایرانی دکتر صدیق می‌نویسد:

« در بیشتر آثار خود با انبوهی از واژه‌ها و عبارات دارای بار منفی،‌ مشکوک، زشت و ناپسند و همراه با دروغ‌های شاخدار . . . حریفان و مخالفانش را از میدان به در کرده . . .»

 و یا:

ادامه نوشته

تبریز ادبيات و مدنیّت پایتختی

دکتر ح. م. صدیق

سلطان یعقوب زمانیندا، اونون آتاسی حسن پادشاهیــن زمانی کیمی، تبريزده علم و ادب چوخ ترقّی ائتمیشدیر. اونون عصرینده، علی بن محمّد قوشچی، کمال‌الدين شيرعلی بنایی، جلال‌الدین دوانی، نورالدین عبدالرحمان جامی، فضل‌بن روزبهان خنجی، مولا محمّد شُرَیحی، عبدالحیّ نیشابوری و سائره ظهور ائتمیش و فراوان یاشامیشلار. او ملاعبدالرحمان جامی اوچون معاش تعیین ائتمیشدیر.

سلطان یعقوبــون تورکجه دیوانیندان الیازمالا موجوددور. اونون زمانیندا تبریزده مینیاتور مکتبی‌ده یارانمیشدیر. اسلامی اینجه صنعت تاریخی ایله مشغول اولانلار، بونا «تبریزین تورکمن مینیاتور مکتبی» آدی وئریرلر کی صفوی مینیاتور مکتبینه تأثیر قویموشدور.

سلطان یعقوب تبریزده چوخلو بنالار، مسجد، مدرسه، کاروانسرا، خسته‌خانه 

ادامه نوشته

آثار شیخ محمود کاشغری

دکتر ح. م. صدیق

1- جواهرالنحو في لغات الترک

کاشغري به دقائق قواعد صرف و نحو عربي, تسلطي استادانه و ماهرانه داشت و خود از تأثيرگذاران در گسترش مکتب نحو بصره در آن روزگار به شمار مي رفت و در همانند سازي به «کتاب العين» اثر خليل ابن احمدالفراهيدي (متوفي ۸۰ هـ .) اثر مهمي با عنوان «جواهرالنحو في لغات الترک» تصنيف کرده است و در «ديوان لغات الترک» اشاره مي کند که مباحث نحو و قواعد اعراب و اعلال لسان ترکي را در آن, مشروح آورده است و از اين رو از تکرار قواعد جمع, مفرد, تعديل, تصغير و جز آن در ديوان خودداري مي کند. اين اثر, تاکنون به جهان علم مکشوف نشده است.

با توجه به اينکه کتاب العين

ادامه نوشته

گولوستان سعدی - بیر حکایه

حاضیرلایان: ائلدار صدیق

عربلردن بیر دسته قولدور، داغ باشیندا مسکن سالیب، کاروان یولونو کسمیش داغین ذیروه‌سینده ان اوجا یئرده مؤحکم بیر موقعی توتموشدولار. بونا گؤره شاه قوشونلاری قولدورلارا باتا بیلمیر، جاماعات ایسه اونلارین قورخوسوندان یاتا بیلمیردی. قولدورلارین بو حرکتی بیر مدت ده داوام ائده‌رسه، اونلارا اۆستۆن گلمه‌گین ممکۆن اولمایاجاغینی گؤره‌ن او اطرافین باشچیلاری تدبیر اۆچۆن بیر یئره توپلاشدیلار.

شئعر

یئنی ریشه آتان جاوان بیر چینار،

بیر آدام ال آتسا یئریندن چیخار.

لاکین کؤک آتارسا او خئیلی زامان،

فلک ده گلرسه، قوپارماز، اینان.

ادامه نوشته

اوستاد حبیب ساهردن بیر نئچه شعیر

چؤل چیچه‌گی

بیر کئچن بولودون، گؤز یاشلارینی

قانا ـ قانا ایچیب، آچیلان چیچك!

بو قورو چؤللرده، آچیلدین هئیهات!

سنه كیملر آرتیق نظر ائده‌جك؟

سؤیله ای غریب گۆل! واحه‌دن كنار،

آچان بیر گۆل ایله‌ اولار می باهار؟

***

یاخیجی قوملارین، بیر بوجاغیندا،

ادامه نوشته

قارا مجموعه‌ی شیخ صفی الدین، دکتر ح. م. صدیق، کنگره تورکولوژی، استانبول

قایناق: www.duzgun.ir

بیرینجی بخش

امروز چهارشنبه 10 مهرماه 1392 استاد دکتر حسین محمدزاده صدیق در ساعت 9 در سالن «امیر علیشیر نوایی» دانشگاه استانبول در هشتمین کنگره‌ی بین المللی تورکولوژی، پیرامون «قارا مجموعه شیخ صفی و ابطال تئوری زبان آذری احمد کسروی» سخنرانی کرده‌اند. متن سخنرانی ایشان در زیر نقل می‌شود:

Bu gün Çarşamba 02.10.2013 tarihinde saat 9’da sayın Prof. Dr. Hüseyin Muhammedzade Sadîk (Hüseyin Düzgün), İstanbul Üniversitesinin Amir Alişir Navai adlı salonunda 8. Uluslararası Türkoloji Kongresinde “Şeyh Safiyüddin Erdebilinin Kara Mecmuasi ve Ahmet Kesrevi’nin Azeri adli teorisinin iptalı” adlı makalesiyle konuşmuştur. Prof. Dr. Hüseyin Muhammedzade Sadîk’ın makalesi aşağıda verilmiştir:

ŞEYH  SAFİYÜDDİN  ERDEBİLİNİN  KARA  MECMUASİ

Özet

Şeyh Safiyüddin İshak Erdebili (d. 1252 – ö. 1334 , Erdebil) bir Türk sülalesi olan şii düşünceli safevi devletinin kurucusu ve Azerbaycan edebiyat tarihinde de önemli ve etkili rolü olan Şah İsmayılın ulu babasıdır.

Güney Azerbaycan ile sınırdaş olan Gilān vilayetinin Lāhican şehrinde ikamet eden Şeyh Zāhid Gilāninin (1216 – 1301) müridi olmuştur. Ona, Pîr-e Türk lakabı veren Şeyh Zāhid, onu kızı Bibi Fatimayı  ile evlendirmiş ve kendisine damat yapmıştır. 17 Yıl Şeyh Zāhid yanında ve onun kızı ile yaşayan Safiyüddin, doğulduğ yer Erdebile döndükten sonra, Kalhoran köyünden bir Türk hatunu ile evlenmiş, ondan Sadrüddin Musa isimli oğul sahibi olmuştur. Onun oğlu Hoca Alaaddin Ali, onun oğlu Şeyh İbrāhim, onun oğlu Şeyh Cüneyd, onun oğlu Şeyh Haydar ve onun oğlu da Şah İsmayıldır.

ادامه نوشته

تذکره شیخ صفی الدین، محمد نشاطی شئرازی

شئرازی، محمد نشاطی. تذکره شیخ صفی الدین، حاضیرلایان: داود بهلولی، قم، دانشگاه ادیان، 1389.

اوّلكي فصل

حضرت شيخ صفي‌الدين اسحاقين قدس سره نسب ذكرينده

 ابوالفتح صفي‌الدين اسحاق ابن السيد امين‌الدين جبرئيل ابن السيد الصالح ابن السيد قطب‌الدين احمد ابن السيد صلاح‌الدين رشيد ابن السيد محمد الحافظ كلام‌الله ابن السيد عوض‌الخواص ابن السيد فيروزشاه زرين‌كلاه ابن السيد محمد ابن السيد شرفشاه ابن السيد محمد ابن السيد حسن ابن السيد محمد ابن السيد ابراهيم ابن السيد جعفر ابن السيد محمد ابن السيد اسماعيل ابن السيد محمد ابن السيد احمد الاعرابي ابن السيد ابومحمد القاسم ابن السيد ابوالقاسم حمزه ابن الامام الهمام موسي الكاظم ابن الامام جعفر الصادق ابن الامام محمد الباقر ابن الامام علي زين‌العابدين ابن الامام السيد الشهيد ابي‌عبدالله الحسين ابن الاميرالمؤمنين و امام المتقين اسدالله الغالب علي ابن ابي‌طالب صلوات الله و سلامه عليهم اجمعين.

حكايت

سلطان‌المشايخ في العالمين شيخ صدرالمله والدين روّح الله روحه دئدي كيم حضرت شيخ قدس سره بويوردو كيم «بيزيم نسبيميزده سيادت وار.»

حكايت

سيد هاشم بن سيد حسن الملكي، تبريزين

ادامه نوشته

سعدی‌‌نین گولوستانیندان حکایتلر

حاضیرلایان: ائلدار م. صدیق

یۆکسک منصبلی بیر شخص زاهید دن سوروشدو:«ـ آداملار فیلان عابیدین دالینجا پیس دانیشیرلار، سن اونون حاققیندا نه دئیه بیلرسن؟»

دئدی:«ـ ظاهیرینده عئیب گؤرمۆرم. باطینینه ایسه بلد دگیلم.»

شئعر

حؤرمت ائت، هر زامان، یاخشی آدام بیل،

هر کیمی چوخ ساده گئیینمیش گؤرسن.

باطینی درک ائتمک بیر مشکل ایشدیر،

دارغا تک هر ائوه داخیل اولما سن! 

سعدی‌‌نین گولوستانیندان حکایتلر

حاضیرلایان: ائلدار م. صدیق

بیر شاهزادا حاققیندا ائشیتمیشم کی، اۆزۆ چیرکین و قیسسا بویلو، قارداشلاری ایسه گؤزه‌ل و اوجا ایدی. بیر دفعه شاه اونا آلچاق نظرله باخیب اعتناسیزلیق گؤستردی. اوغلان حساس ایدی، باشا دۆشدۆ و دئدی:

«ـ آتا، عاغیللی گؤده‌ک، آخماق اوزوندان یاخشی‌دیر. هر قامتی اوجا اولانین قیمتی باها اولماز. قویون کیچیک اولسادا تمیز، فیل بؤیۆک اولسادا مورداردیر.»

شئعر

چوخ آلچاق اولسادا طور داغی بی‌شک،

آللاه درگاهیندا ساییلیر یۆکسک.

ادامه نوشته

سعدی‌‌نین گولوستانیندان حکایتلر

حاضیرلایان: ائلدار م. صدیق

خراسان حاکیملریندن بیری یوخودا گؤردۆ کی، محمود سبکتکین  ـ‌ین بۆتۆن بدنی چۆرۆیۆب تورپاغا قاریشمیش. لاکین گؤزلری هله‌ده اؤز حدقه‌سینده هرله‌نیر و اطرافا باخیر.

بۆتۆن عالیملر بو یوخونو یوزماقدا عاجیز قالدیلار. آنجاق اورادا اولان درویشلردن بیری باش اگیب دئدی:«ـ گؤزلری حسرت چکیر، آخی، اؤلکه‌سی الدن ـ اله کئچیر.»

شئعر

چوخ گؤمۆلدۆ یئر آلتینا منم ـ منم دئیه‌نلر،

کی، اونلاردان بو دۆنیادا بیرجه آد ـ سان قالمادی.

تورپاق آلتدا یاتانلارا بیر دقّتله نظر سال،

تورپاق یئدی، سۆمۆگۆندن بئله نیشان قالمادی.

یاخشی آددیر نوشیروان ی بو دۆنیادا یاشادان،

لاکین، کؤچدۆ بو دۆنیادان نوشیروان، قالمادی.

ای فیلان کس! خئیرخواه اول، بیل حیاتی غنیمت،

نه قده‌ر کی، دئمه‌‌میشلر:« فیلان ـ فیلان قالمادی!»

مظهر التورکی - یازار: عبدالرحیم شیروانلی

فرهاد رحیمی

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد ِلله رب العالمين والصلوﺓ والسلام علي خير خلقه
محمد واله الطيّبين الطاهرين اجمعين الي يوم الدين

اما بعد

گم گشتة ديار ناداني و صحرانورد خيالات پريشاني، عبدالرحيم شیرواني غفرالله تعالي ذنوبه و ستر عيوبه، بر صفحه عرض مي‎‎نگارد كه اصل مسقط الراس اين غريب ذليل از بلده جليل ارده بيل، و ليكن در مبدا كهتريّت و جواني و مدتی در بلده طيّبه شماخي شيروان نشو و نما يافته و روزگار اول شباب را در آن ولايت با ياران و دوستان گذرانده بود و اهالي آن ديار از اعالي و اداني عموما به الفاظ تركيّه متكلّم مي‎‎باشند و بمرتبه ای كلام تركي درآن مرز و بوم وقوع و شيوع دارد كه در هنگام طفوليّت كه درآن ولايت توطّن داشت ملاحظه‎مي‎‎شد كه در بعضي از اوقات كه مسافر و غريبي از عراقي و يا فارسي و يا خراساني كه وارد آن بلد و ديار، و تعدادي به الفاظ فارسّيه تكلم و گفتار مي‎‎نمودند اهالي آن ولايت در تقرير جواب عاجز و بل محتاج به ديلماج، و از روي عبارات كتب فارسيّه در نهايت صعوبت و اشكال جواب سؤال ادا مي‎‎كردند.

علي ايّ حال بعد از چندين سال اين خاكسار حقير بمتابعت تقدير خالق قدير، بدست گردش زمانه گرفتار و اسير، و مدتهاي متمادي، متوالي الاّيام، در بوادي و شهرستان، غربت و کربت، در ولايات ترك و تاجيك به محنت و راحت، مدارا، و بعد از انقضاي مدت بسيار، به رهنموني قضاي كردگار، حسب الفرمان پادشاه جمجاه والتبار عادل شاه نامدار از صوب خراسان، مامور به اين سامان، و وارد دارالعلم شيراز، و بعد از چند گاه نظر به استيلاء فقر و درويشي و استيصال

ادامه نوشته

چاپ سه رساله‌ی فارسی (به انضمام رساله‌ی 40 حدیث) حکیم محمد فضولی

منبع: دوزگون سئونلر سایتی

کتاب «سه رساله‌ی فارسی به انضمام رساله‌ی 40 حدیث» اثر حکیم ملا محمد فضولی به تصحیح دکتر ح. م. صدیق چاپ می‌شود. مجوز این کتاب پس از چندین ماه معطلی در وزارت ارشاد، بالاخره در دولت «تدبیر و امید» صادر شد. کتاب حاضر شامل سه رساله‌ی 1- معما، 2- سفرنامه‌ی روح (صحت و مرض)، 3- رند و زاهد و 4- 40 حدیث (قیزخ حدیث) ملا محمد فضولی است.

  بخشی از مقدمه‌ی استاد را بر رساله‌ی «معما» در زیر می‌خوانیم:

فضولی در مقدمه‌ی دیوان فارسی گوید:«... رغبت اغلاق عبارت و مودت دقت مضمون که در جبلت داشتم، همیشه طبعم به معما و قصیده متمایل بود و خیال غزل به خاطرم نمی‌گذشت ...»

از رساله‌ی دستور معما اثر ملا محمد فضولی، نخستین مهدی بندادی در تذکره‌ی گلشن شعرا نام برده است. او ضمن معرفی فضولی گوید:«... در سه زبان به اصناف شعر قادر و در طرز معما و عروض ماهر بود ...»

پس از آن، در اغلب تذکره‌ها، مانند تحفه‌ی سامی، تذکره‌ی صادقی افشار، تذکره‌ی لطیفی و جز آن به نام این رساله اشاره شده است و در تذکره‌ی نصرآبادی تعدادی معما از این رساله آورده شده است.

ادامه نوشته

سعدی‌‌نین گولوستانیندان حکایتلر

حاضیرلایان: ائلدار م. صدیق

ناغیل ائدیرلر کی، بیر پادشاه بیر اسیرین اؤلدۆرۆلمه‌سینه امر ائتمیشدی، یازیق اسیرین امیدی کسیلدیکده، آغزینا گله‌نی دئییب پادشاها سؤیۆشلر یاغدیرماغا باشلادی. مثل وار دئیه‌رلر: جانیندان ال چکه‌ن آغزینا گلنی دئمکدن قورخماز! 

بئیت

یوخسا برک آیاقدا قاچماغا ایمکان،

کسه‌رلی قیلینجی قارمالار اینسان.

 

شئعر

امیدسیز قالسا هر اینسان،

آچار دیل، قورخماز عالمده.

هجوم ائیلر ایته بیرد‌ن،

پیشیک مغلوب اولان دمده.

 

ادامه نوشته

«مظهر التورکی» کیتابینی باره‌سینده (تالیف: عبدالرحیم شیروانی)

فرهاد رحیمی

تورکجه نین چوخ اسکی‎لیگیندن قایناخلانان ساغلام یاپیسی و گوجلو دیل بیلگیسی (گرامری) اونو هر زمان ایلگی و جاذبه اوداغی و مرکزی قیلمیشدیر. تاریخ بویو بو دیلی باشقا دیللی خلقلره اوگرتمک اوچون چشیدلی سوزلوکلر و دیل بیلگیسی اثرلری یاراتیلمیشدیر. بو اثرلرین باشیندا هئچ شبهه سیز تقریبا 1077 م. ایلینده تاماملانان کاشغرلی محمودون کتاب دیوان‎لغات‎الترک آدلی اثری گلمکده‎دیر. ائشسیز بیر خزانه اولان بو اثر عربلره تورکجه‎یی اوگرتمک مقصدیله تورکجه‎دن عربجه‎یه یازیلان دگرلی بیر سوزلوکدور. باشقا اونملی سوزلوکلردن بیری ده میلادی 14. یوز ایلین باشلاریندا یازیلانکودکس‎کومانیکوس آدلی اثردیر.

 باشقا دیللرده یازیلان تورکجه دیل بیلگیسی و سوزلوک بونلارلا دا محدودلاشمیر و مثلا مصر ساحه سینده کتاب الادراک للسان الاتراک(دیل بیلگیسی و سوزلوک)، ﺍﻠﻟﺘﺤﻔﺔ الزکیه فی اللغة الترکیه

ادامه نوشته

ملمع ترکی فارسی از مولوی

چند وقت قبل تصویر نسخه خطی یکی از ملمعات ترکی- فارسی مولوی را در وبلاگم قرار دادم. اینک منبع نسخه مذکور را به همراه متن آن ملمع در زیر می‌آورم. از آقای سید احسان شکرخدا و محسن عطایی (ناطق) که تصویر این نسخه را در اختیار اینجانب قرار دادند قدردانی می‌کنم.

متن شعر مولوی و تصویر نسخه خطی را در ادامه مطلب بخوانید.

ادامه نوشته

درباره طایفه ایلخاص باصری (ترکان قشقایی)

علی اکبری و محمدعلی اکبری. طایفه ایلخاص باصری، تهران، نشر تکدرخت، 1390.

مقدمه

سرگذشت اقوام پيشين همواره مورد توجه انسآن‌ها به ویژه مورخان و دانشمندان است که امروزه با توجه به پيشرفت چشمگير علم و گسترش خیره کننده ارتباطات، از هر زمان ديگر نسبت به اين امر حساسيت بيش‌تر نشان مي‌دهند و در تلاشند با مطالعه آثار تمدن‌هاي پيشين، سير تحول و تکامل ملل مختلف را در کره زمين روشن نمايند. با همه دقت نظر و زحماتي که دانشمندان از خود نشان مي‌دهند هنوز زواياي مبهم زندگي گذشتگان بيش ازجنبه‌های روشن آن بوده، ناشناخته‌ها فراوان است و از آثار بسياري از تمدن‌ها و ملل جهان گذشته نیز اطلاعی کافی در دسترس نیست.  علت اصلی اين امر، مکتوب نشدن وقایع، ثبت و ضبط نگرديدن شرایط و رخدادهايي  است که در آن دوران  اتفاق افتاده و انسآن‌ها از ثبت آن عاجز بوده و یا دقت لازم را نداشتنده‌اند، طایفه ایلخاص نیز از همین نمونه است. در این فصل، سابقه ایلخاص در دویست سال گذشته و وقایعی را که در این مدت با آن مواجه شده، مسیرهای حرکت و مناطق ییلاقی و قشلاقی مورد بررسی

ادامه نوشته

شیخ صفی الدین اردبیلی‌نین تذکره‌سی - بیر حکایت

حاضیرلایان: داود بهلولی

ايكينجي فصل

خبرلرده كيم اوليا حضرت سلطان شيخ صفي‌الدين قدس الله سره هزه ظهور اولمادين نشان وئرميشديلر.

 

حكايت

حضرت شيخ قدس الله سره‌نون قارداشي اوغلو خواجه جلال‌الدين و مشايخين مصاحبي پيره ضياءالدين و نئچه بازرگانلار دئديلر، ارزنجاندا بير نئچه طالب علم‌لر ايلن بازرگانلار و اؤزگه‌لر روم آداميندن ارزنجانلي قاضي جلال‌الدينون حضوروندا اوتورموشدوق و حضرت شيخين قدس سره مناقبيندن بير بابدان سؤزلر كئچردي. صحبت اورتاسيندا روملو مولانا جلال‌الدينين اشعاري كيم آنين طبع وقّاديندان ظاهر اولموش ايدي و عاشقلارين مجنون دماغي شيدا و رسوا قيليري، بحث اولوردو.

روملو قاضي جلال‌الدين غيب

ادامه نوشته

شیخ صفی الدین اردبیلی تذکره‌دن

تذکره شیخ صفی الدین اردبیلی، محمد نشاطی شیرازی، تصحیح: داود بهلولی، قم،‌ دانشگاه ادیان، 1389.

حكايت

پيره دولتشاه شيخ صفي‌الديندن قدس الله سره روايت ائيله‌دي كيم بير قاتلا شيخ زاهد ايلن قدس الله روحه گمي‌يه گيرميشديك و بير ديلنچي دانشمند بيزيم ايلن اول گميده ايدي و صوفيلرين منكري ايدي. ناگاه دنيزده بير موج ايله طوفان قوپدو و گميده‌كيلر قورخودان قامي پريشان اولدولار. نه قدر كيم چيغيرديلار و اضطراب ائتديلر، دنيز ساكين اولمادي. بو دانشمند چوق تشويشلي اولوب شيخين يانينا واريب دئدي: «تانري‌چون مدد ائيله.» شيخ زاهد دئدي: «مولانا! قورقما كيم هئچ باك يوخدور.» مولانا دئدي:

ادامه نوشته

چاپ کتاب «نقدشناسی و مقالات نقد دکتر صدیق»

منبع: دوزگون سئونلر سایتی

بعد از یکسال و اندی توقف در صف اخذ مجوز، برای کتاب «نقدشناسی و مقالات نقد دکتر صدیق» (تالیف و گردآوری: سید احسان شکرخدا) مجوز نشر صادر شد.

در این کتاب که از دو بخش اصلی تشکیل شده است، نخست، مولف به معرفی مبسوط نقد و تحلیل آن در غرب، جهان عرب و ایران و طرح و بیان دیدگاه صاحب نظران و منتقدین شاخص در این حوزه پرداخته است.

سپس، ضمن معرفی مجموعه‌ی 36 مقاله‌ی نقد استاد دکتر ح. م. صدیق، متن کامل مقالات را در چهار بخش: نقد و معرفی کتاب، نقد و معرفی شخصیت، نقد و معرفی فیلم و پاسخ به نقد، گردآوری و تنظیم کرده است. این مقالات را دکتر صدیق طی چهل سال گذشته نوشته‌اند.

 

در زیر یکی از مقالات ایشان را قرار می‌دهیم:

صفویه، ملا صدرا و جعبه‌ی جادویی

نگاهی به سریال «روشن‌تر از خاموشی»[1]

قسمت اول

 در دوره‌ی جوانی، نصیریان را با فیلم «پستچی» شناختم،

ادامه نوشته

کتاب «آثار ترکی سید یحیی مضطر زنوزی» چاپ شد

منبع: دوزگون سئونلر سایتی

مضطر زنوزی، یحیی. آثار ترکی، تصحیح و مقدمه: دکتر ح. م. صدیق، تهران، نشر تکدرخت، 1392.

بعد از ماه ها انتظار، مجوز این کتاب اخیراً صادر و منتشر شد. بخشی از مقدمه استاد را بر این کتاب، در زیر می آوریم:

از مضطر زنوزی اول بار مرحوم محمدعلی تربیت در کتاب دانشمندان آذربایجان یاد کرده است. او می‌گوید:«میر یحیی بن مصطفی از قصبه‌ی زنوز است. دیوانش در تبریز چاپ شده و منظومه‌ی مختصری هم به نام مشوق الصبیان از ترکی به فارسی در مقابل نصاب الصبیان تألیف کرده و چاپ شده است.»[1]

پس از او، مرحوم میرعلی منافی خسرو شاهی در مجموعه‌ی خود یادی از او کرده و هشت غزل ترکی وی را وارد مجموعه‌اش ساخته است. وی گوید:

«ادیب العلما لقبی ایله شهرت تاپان میر یحیی مضطر تبریزی حاققیندا آز ـ چۏخ معلومات اۏنون درسلیک کیمی یازدېغې گلزار بهار آدلی اثرینده واردیر. بو اثر 1325ـ هجری (1907 میلادی) ایلده تبریزده داش باسماسې ایله چاپ ائدیلمیشدیر. بو تاریخدن معلوم اۏلورکی اۏنون مؤلفی 19 عصرین ایکینجی یاریسیندا یاشایېب یاراتمیشدیر.

ادامه نوشته