سفر علمی دکتر ح. م. صدیق به اوزبکستان

دکتر ح. م. صدیق به دعوت یونسکو برای شرکت در مراسم بین المللی «ترانه‌های شرق در آسیای میانه» که در شهر سمرقند تشکیل شده بود به اوزبکستان سفر کردند و در پژهشکده‌ی امیرعلیشیر نوایی سخنرانی نمودند. متن فارسی و انگلیسی سخنرانی استاد را که از هم متفاوت هستند و در دو پنل متفاوت اجرا شده،‌ در زیر قرار می‌دهیم:

 رشته‌های پیوند فرهنگی و معنوی ملت‌ها گسست‌ناپذیر است زیرا که در اعماق قرون و اعصار و تکوین مدنیت‌های تاریخ بشر ریشه دارد. در هر دوره از تاریخ و در هر منطقه از جهان، اگر دولتی و حکومتی توانسته است به این حبل متین چنگ بزند انسان‌ها در آرامش و آسایش به ایجاد عناصر و ارزش‌های معنوی و مادی دست زده‌اند.

در تاریخ عرفان اسلامی، عارفان حق‌گوی فراوانی پیدا آمده‌اند که تبلیغ‌گران این رشته‌ها که منتج به وحدت دل‌ها می‌شده، دست زده‌اند. یکی از آن‌ها شاعر عارف بزرگ ما مولانا جلال الدین محمد بلخی ثم الرّومی است که توانست از همه‌ی توان و استعداد و نبوغ خود بهره جوید و انسان‌گرایی و هومانیسم را تبلیغ نماید و عاشقانه زیستن را به انسان‌ها بیاموزد و عشق را بستاید.

یکی دیگر از این گونه نابغه‌های تاریخ فرهنگ بشری امیرکبیر علیشیر نوایی است که او نیز عشق را می‌ستاید و می‌گوید:

ای نوایی! کؤنلومه امر ائتمه ترک عشق کیم،

اول سمنددور ایمس اوت فرقتی امکا آنگا.

و یا می‌گوید:

سفر علمی دکتر حسین محمدزاده صدیق به اوزبکستان

ادامه نوشته

بؤیوک «سنگلاخ» ایران دا یاییلدی

لیلی خاقانی

 دکتور محمدزاده صدیق، «ایران کیتاب» ین خبر آژانسی، (ایبنا)یا سؤیله دی: «من 1363-نجو شمسی ایلیندن، بؤیوک اوستادیم رحمتلیک «سید جعفر شهیدی»نین ایسته یینه و تووصییه سینه گؤره، «سنگلاخ»، تورکجه-فارسجا بؤیوک و چوخ حجیم لی سؤزلوکون تصحیح ین باشلادیم. 1380-جی ایلدن چوخ جیددی حالدا بو عظمتلی کیتابین تصحیحینه وقت قویدوم و نهایت بو ده یرلی سؤزلوک، بو ایلین (1394) اردیبهشت آییندا، 2000 صایفا دا 2 جیلیدلی قییمتلی و ده یرلی (نفیس)کیتاب اولالی 95 مین تومن ساتیش قیمتیله، «اختر» یاییم ائوینین وسیله سیله بازارا گلدی. بو کیتاب، نادرشاه افشارین، «منشی الممالک» لغبینه تانینمیش، فارسجا نثرینده چوخ مهارتی اولان و «دُر نادره»نی یازان میرزاسی، «میرزا مهدی خان استرآبادی»نین یازدیغی کیتابدیر.»

دکتور حسین محمد زاده صدیق ایضافه ائتدی: «بو سؤزلوکون ایشی آغیر اولدوغوندان، ایندیه دک دونیادا تصحیح اولونمامیشدیر. بئله کی حتی تانینمیش انگلیس لی شرق شوناس«کلاوسن» دا بو کیتابی «فاکسی میله» فورموندا چاپ ائله ییب و بو کیتابین باره سینده یازدیغی آچیقلاما دا، اونون چوخ آغیرلیغینا و آنلاماسی چتین اولدوغونا ایقرار ائدیبدیر.»

ادامه نوشته

همایش «جستاری در موسیقی آذربایجانی - موغام» برگزار شد

در روز 24 شهریور 1395 از ساعت 6 تا 8 بعد از ظهر همایش «جستاری در موسیقی آذربایجانی – موغامات» در فرهنگسرای مهر برگزار شد. این همایش با سخنرانی استاد دکتر ح. م. صدیق افتتاح گردید. سپس گروه موسیقی موغام‌نواز «ایلقار» به اجرای 6 دستگاه موغام پرداختند و عاشیق ایمران حیدری مابین اجرای هر موغام، پیرامون هر یک از دستگاه‌ها توضیحات فنی ارائه کردند. لازم به ذکر است که این برنامه با مشارکت انجمن ادبی صابر برگزار گردید. این انجمن نزدیک 30 سال است که در تهران فعالیت می‌کند مجری این برنامه آقای کریم قربان‌زاده بودند. اسامی نوازندگان گروه ایلقار بدین شرح است: محمد اسماعیلی (تار)، نوید رنجبر (کمانچه)، روزبه جعفرزاده (ناقارا) و پدرام رنجبر (خواننده).

جستاری در موسیقی آذربایجان - موغامات

در زیر متن سخنرانی استاد دکتر ح. م. صدیق را می‌خوانیم:

ادامه نوشته

«یوسف و زلیخای ابوالقاسم فردوسی» منتشر شد

«یوسف و زلیخای فردوسی» به تصحیح استاد دکتر ح. م. صدیق در 780 صفحه به همت آقای دکتر حسن شعبانی انتشار یافت. این نشر، تصحیح مجددی با مقابله‌ی 5 نسخه‌ی خطی و چاپ سنگی است. لازم به ذکر است که دکتر صدیق در اثبات این مسئله هستند که این مثنوی از آنِ ابوالقاسم فردوسی است و دلایل انکار کنندگان آن، وجهه‌ی علمی ندارد. در آماده سازی این کتاب خانم لیلا قاضی‌زاده و آقایان حسن شعبانی و سید احسان شکرخدا زیر نظر دکتر صدیق به کار مقابله، حروف‌نگاری، استخراج اعلام و تنظیم پرداخته‌اند. در زیر بخشی از مقدمه‌ی استاد را بازپخش می‌کنیم.

یوسف و زلیخای حکیم ابوالقاسم فردوسی به تصحیح دکتر حسین محمدزاده صدیق

تصریح تذكره‌ها و كتب تراجم احوال

تقریباً در همه‌ی تذكره‌های فارسی و تركی كه سخنی از فردوسی یا بحثی از قصه‌ی

ادامه نوشته

بررسی اشعار ترکی و یونانی مولانا با حضور فرهیختگان و نخبگان فرهنگی در خوی

به همت خانه دانش و فرهنگ  «زریاب» و در قالب سلسله نشست های نقد و بررسی کتاب،«اشعار ترکی و یونانی مولانا» با حضور فرهیختگان و نخبگان فرهنگی در خوی بررسی شد.
در این نشست،یکی از نویسندگان و محققان گفت:«سخنان مولانا جوهر وجودی انسان است و مولانا علاوه بر زبان فارسی به زبان های ترکی و یونانی نیز اشعاری سروده است.»

بررسی اشعار ترکی و یونانی مولانا با حضور فرهیختگان و نخبگان فرهنگی در خویعلیرضا ذیحق،با بیان اینکه درباره اشعار ترکی مولانا تحقیقات فراوانی صورت گرفته است، افزود:«قدیمی ترین این تحقیقات کتاب کلمات و اشعار ترکی مولانا، نوشته شرف الدین یالت‌کایا است که ۸۱ سال قبل در سال ۱۹۳۴ در ترکیه چاپ شده است.همچنین از نویسندگان ایرانی،پروفسور جواد هیئت در کتاب تاریخ و زبان لهجه های ترکی، به اشعار ترکی مولانا اشاره کرده است.»

این محقق حوزه ادبیات در ادامه خاطرنشان کرد:«کتابی که دکتر محمد زاده صدیق در سال ۱۳۶۹ بوسیلۀ نشر ققنوس منتشر کرد سیری در اشعار ترکی مکتب مولویه، نام داشت که بعدها در سال ۱۳۸۶ انتشارات ندای شمس هم آن را منتشر کرد. البته فراموش نکنیم که قبل از شرح های دکتر صدیق و دکتر هیئت، بدیع الزمان فروزانفر در دیوان کبیر که تصحیح کرد برخی ابیات و ملمعات ترکی مولوی را نیز آورد که موضوع جالب توجهی است و نشان از تایید انتساب اشعار ترکی به مولانا دارد.از سوی دیگر در پایان دیوان کبیر ۲۰۰ بیت ترکی به شکل غزل، قطعه، تک بیتی و ملمع وجود دارد.»

ادامه نوشته

دیوان ترکی سلطان ولد

دکتر ح. م. صدیق

محمد (یا احمد)[1] سلطان بهاء الدین ولد در سال 622 هـ. ( و یا 623 هـ .) در شهر لارنده در خانه‌ی جلال الدین رومی به دنیا آمد. او فرزند ارشد خانواده بود و خانواده‌اش هنوز در قونیه مستقر نشده بودند. مادرش گوهر خاتون، دختر خواجه شرف الدین لالای سمرقندی[2] بود. دو برادر از خود کوچک‌تر به نام‌های علاءالدین محمد و مظفرالدین امیرعالم و یک خواهر نیز داشت به اسم ملکه خاتون و هر سه پیش از سلطان ولد فوت شدند. مظفرالدین امیر عالم و ملکه خاتون هر دو از سوی مادر با سلطان ولد ناتنی بودند، مادرشان گرای خاتون قونیوی نامیده می‌شد. گرای خاتون میوه‌ی محمد شاه تاجر بود که پس از مرگ گوهرخاتون،‌ مولانا با او ازدواج کرد.

* * *

دیوان ترکی سلطان ولد شامل اجزاء زیر است:

1. غزلیات: شامل 14 غزل در 143 بیت و یک غزل ملمع 13 بیتی است.

2. ابتدانامه: این مثنوی دارای 76 بیت ترکی است.

3. رباب‌نامه: این مثنوی دارای 162 بیت ترکی است.

قونیه - مزار مولوی و فرزندش سلطان ولد در کنار هم

 

ادامه نوشته

دده قورقود داستانلاری حاققیندا - 3

فارسجا یازان: دکتر ح. م. صدیق / تورکجه چئویرن: داور اردبیلی

4ـ قهرمانلیق و محبت داستانلاری

معاصر فولکلورشناسلار، آذربایجان داستانلارینی ایکی نوع تیپده تصنیف ائتمیشلر:«قهرمانلیق داستانلاری» و «محبت داستانلاری». قهرمان داستانلاریندا کی اونلارین ان مشهور و مهملری کؤراوغلو، قاچاق‌نبی، قاچاق‌کرم و ستارخان‌دیر، خلقین حق و حقیقت اۆچۆن دؤیۆشلری تاریخ بویو تصویر ائدیلمیشدیر. اونلادان بعضی‌سی،کؤراوغلو داستانی کیمی بشر مدنیتی‌نین ان معروف اثلریندن‌دیر.

محبت داستانلاری، آذربایجان فولکلورونون ان زنگین قولو اولماقلا، ان بؤیۆک  و گئنیش یاییلمیش داستانلاردیرلار. بو داستانلار، آذربایجان خلقی‌نین تاریخی‌نین باریشیق و 

ادامه نوشته

دده قورقود داستانلاری حاققیندا - 2

فارسجا یازان: دکتر ح. م. صدیق/ تورکجه‌ چئویرن: داور اردبیلی

2ـ  دده قورقود کتابی

تاریخی معلوماتدان مقصدیمیز آذربایجانلیلارین منشأییندن دانیشماق دگیل بلکه دده قورقود علی لسان طائفة‌ اوغوزان کتابی‌نین آذربایجان خلقینه منسوب اولدغونو یقین ائتمکدیر.

سؤزۆن قیسساسی بو کی دده قوقود کتابی‌نین الیازماسی بیرینجی اولاراق 19 ـ اونجو عصرین باشلانقیجیندا آلمانین درسدن شهری‌نین سارای کتابخاناسیندان تاپیلدی و ایلک دفعه آلمانلی عالم فیلیشر نشر ائتدیردیگی توپلوسوندا اوندان سؤز 

ادامه نوشته

تذکره شیخ صفی الدین اردبیلی، یازار: محمد نشاطی شئرازی

حاضیرلایان: داود بهلولی

حكايت

سراولي خواجه عبدالملك كي شيخين خلوتينده محرم ايدي، دئدي گيلانلي مولانا شمس‌الدين چون اردبيلدن تبريزه وارماغا عزم ائيله‌دي، و حضرت شيخدن قدس الله سره اجازت آلدي، مانا دئدي كيم: «بير حكايتيم وار ايدي و حضرت شيخه عرض ائتمك مجال بولماديم؛ گرك كيم سن عرض ائيليه‌سن.» دئديم: «نولا.» دئدي: «تبريزده بير گئجه آفتابه گؤتوروب طهارت آلماغا وارديم. همان كيم آبخانه‌يه ياخين اولدوم، بير غلبه‌ليك گؤردوم. قامي قيسغا بويلو و اوغلانلار كيمي؛ نئچه‌سي آق سققللي و نئچه‌سي ييگيت و نئچه‌سي سايا. آنلاردان بير قورخو مانا دوشدو. پس مانا سلام وئريب دئديلر: «حضرت شيخ بيزي گؤندريبدير كيم اليندن توبه قيلاليم.» سوردوم: «سيز كيملرسينيز و يورتونوز ايله مقامينيز نره‌ده‌دير؟» 

ادامه نوشته

دده قورقود داستانلاری حاققیندا

فارسجا یازان: دکتر ح. م. صدیق/ تورکجه‌ چئویرن: داور اردبیلی

1ـ آذربایجان دیلی‌نین فورمالاشماسی

آذربایجان دیلی‌نین، تشکل پروسسی، 4 و5 ـ اینجی هجری عصرلرده باشا چاتدی. بو دورده، آذربایجانلیلارین یاشادیغی یوردلارین سرحدلری معین‌لشیب، اونلارین مدنیتی‌نین اساس چیزگیلر علامتلری آشکارلاشمیشدیر. اودور آذربایجانیندا ادبیات، ایکی ساحه‌ده تکامله دوغرو ایره‌لی‌لییردی: بیرینجی شفاهی خلق یارادیجیلیغی، ایکینجی‌سی ایسه رسمی شعر ساحه‌سی. شهر اهالیتی آراسیندا پیشه‌کار (پروفسیونال) شاعرلرین: تبریزلی قطران، شیروانلی خاقانی و گنجه‌لی نظامی‌نین شعرلری گئنیش یاییلمیش، تانینمیش و شهرت تاپمیش ایدی.

هله‌لیک اوتوراقلاشمامیش (دائمی مسکونلاتمامیش)، شهرلرله آز ـ چوخ علاقه‌ده 

ادامه نوشته

تذکره شیخ صفی الدین اردبیلی، یازار: محمد نشاطی شئرازی

حاضیرلایان: داود بهلولی

حكايت

حاجي علي، آتاسي پيره نجيبدن روايت ائتدي كيم اول دئدي حضرت شيخ بير گون مني پيره خليل ايلن بوكاول يوسفين يانينا كي اردبيلين چئوره‌سينده بير گوجلو بگ ايدي سالدي كيم بير كنددن نئچه آدامي دوتساق ائيله‌ميشدي، شفاعت ائيلمگه. بوكاول يوسف بير ائوده ايدي كيم خشكرودون قيراغيندا ياپميشدي. يانينا خبر آپارديلار كيم «شيخين نئچه مريدلري بير مصلحت ايچون گلوپدورلر.» بيزي ايچري‌يه آپارديلار. حضرت شيخ قدس الله سره‌نون سلامين آنا يئتيرديك. سونرا دئديك: «حضرت شيخ بيزي فلان جماعت ايچون شفاعت 

ادامه نوشته

تذکره شیخ صفی الدین اردبیلی، یازار: محمد نشاطی شئرازی

حاضیرلایان: داود بهلولی

حكايت

باغبان پيره سخي دئدي كيم خلخاللي پيره ابراهيم كيم كُرجون كنديندن ايدي، دئدي كيم چون خلوتده اوتورموشدوم، دماغيمدا بير حرارت ظاهر اولوب واقعه‌لريمي حضرت شيخه عرض ائتمك قاتلانامازديم. حضرت شيخ قدس الله سره رخصت وئردي كيم هر خاچان كيم خاطرين ايسته‌سه، يانيما حجابسيز گل. بير ياريم‌گئجه قالخيب حضرت شيخين قوللوغونا واريرديم. خلوتسرايين قاپيسيندا جنّيلردن چوخ غلبه‌ليك گؤردوم كيم بير ـ بيري اوستونه موج اورارديلار. كئچمك مجالي بولمازديم. پس آنلار يول آچيب كوچه وئرديلر كئچمگيم ايچون. پس مانا ايسمارلاديلار كيم «همان كيم حضرت شيخين خدمتينه يئته‌سن، گيرمگه بيزيم ايچون اجازت آلا گؤر تا زيارتينه مشرف اولاليم.» چون شيخين حضرتينه يئتديم و ايستديگيم حاصل 

ادامه نوشته

تذکره شیخ صفی الدین اردبیلی، یازار: محمد نشاطی شئرازی

حاضیرلایان: داود بهلولی

حكايت

بو جندلي مولانا شمس‌الدين، حاجي فخرالدين‌دن روايت قيلدي كيم حضرت شيخين قدس الله سره خدمتينده قطب‌الاقطاب حاجي شمس‌الدينين زيارتينه واريرديق كيم جزوي زحمته اوغراميشدي. بير مئشه‌يه ياقين يئتديك. حضرت شيخ قدس الله سره آتيني توركن سورردي. يولداشلاري يولدا گئري‌يه قالديلار. من شيخين آرديندا يوگوروردوم. مئشه‌نين ايچينه گيرديك. بير گئديگه يئتديك. آندان اؤتونجه بير چايدا قوندوق، صفالي چمنلر چئوره‌سينده. حضرت شيخ قدس الله سره نئچه ركعت ناماز ادا قيليب نامازدان سونرا بير ساعت مراقب اولدو، يعني باشيني ديزي اوستونه قويدو. پس باشين قالديريب دئدي: «حاجي! ايمديجه بير جماعت گلورلر؛ اوچ تپشي بال گتيريرلر. گرك كيم اول كيچي تپشي كيم آغ اكمك اوستونده‌دير، منيم اؤگومه قوياسان و اول ايكي تپشي اول بريان قوزو ايلن كيم اؤزگه جماعت داخي گتيره‌جكديرلر طالبلره وئرمه‌يه‌سن كيم آنلارين قورساغينا لايق دگولدور.» بير ساعت آندان كئچينجه بير قوشون آدام گؤردوم كيم گلديلر و اوچ تپشي بال، ائله كيم حضرت شيخ 

ادامه نوشته

تذکره شیخ صفی الدین اردبیلی، نگارش: محمد نشاطی شئرازی

حاضیرلایان: داود بهلولی

حكايت

شيخ صدرالدين دئدي كيم شيخ قدس الله سره گرمرودون طرفينه واريردي. و جمال‌آبادين كندينده بير طالب علم وار ايدي صدرالدين آدلي كيم دوغرو يولدان باطل طريقه دوشموش ايدي و صلاح قاعده‌سيندن دؤنوب فساد رسمي پيشه ائيله‌ميش.

بيت

صورتي انسان گيب ايدي، باطني شيطان تكي         

گر آني غول بياباني دئسه‌م دوتما شكي

همان كيم شيخ قدس الله سره سراو چايينا يئتدي و جمال‌آباد كندي شيخين مبارك قدميندن 

ادامه نوشته

تذکره شیخ صفی الدین اردبیلی، یازار: محمد نشاطی شئرازی

حاضیرلایان: داود بهلولی

حكايت

مولانا محيي‌الدين دئدي شيخ قدس الله سره خلخال ولايتيندن كرج كندي ساتين آلدي. كرجيلر سركشليك ائديب دوغرولوغا باش انديرمزديلر. بير گون حضرت شيخ غيرت اوستونده ايدي. بويوردو: «كرجيلر! اؤز ادبينيز ايلن اوتورونوز و فضوللوق ائتمه‌نيز يوقسا سيزي اول‌قدر قويارام كي اتينيز ايله درينيز تؤكوله و سوموكلرينيزي قورويا قالا. آندان سونرا خواجه صدرالدين حمايتينيز ائده.» چون موندان بير آز مدت كئچدي، كندليلر قامي بورجلو ابتر قالديلار و باغلاري ساتديلار و خلخالليلارا اسير اولدولار. پس شيخدن سونرا هم اول حضرتين اشارتي ايله شيخ صدرالدين آنلاري خلخاللي خواجه خسرودان گئري آليب بورجلاري اؤده‌ييب آنلاري قورتاريب ايمن قيلدي.

بيت

هر وعده كي قيلدي شيخ ظاهر اولدو         طالب نه كيم ايستر ايدي آسان بولدو

تذکره شیخ صفی الدین اردبیلی، محمد نشاطی شئرازی

حاضیرلایان: داود بهلولی

حكايت

خواجه امين‌الدين دئدي اوشاغ ايكن دوشده گؤررديم كيم مني گورا قويارلار. بو معنيدن قورخارديم. بير گون حضرت شيخين قدس الله سره خدمتينه وارديم. اشارت قيلدي كيم «امين‌الدين! يوخاري گل.» ادب ايچون يوخاري وارمازديم. مبالغه‌لر قيلدي و بويروغو ايلن يوخاري وارديم. كؤنلومده اول گؤردوگوم دوشو كئچردي. حضرت شيخ دئدي: «بابا! قاييرما كيم من داخي اوشاغ ايكن دوشده گؤررديم كيم مني گورا قويارلار و بو گوردان چيخاريب اول گورا قويارلار.» چون بو سؤزو اول مبارك ديلدن ائشيتديم، ايمن اولدوم.

هر كؤنولنون رازي‌دير كؤنلونده آنين آشكار         فكر باطل قيلما دئديم سانا اي دل! زينهار

مقدمه‌ای بر کتاب دو سهندیه‌ی شهریار

دکتر حسین محمدزاده صدیق

پسین‌گاه روز بیست و یکم فروردین‌ماه 1358، در تهران «بولود قاراچورلو سهند» سرایش‌گر حماسه‌پرداز آذربایجان، دیده بر این دنیای فانی فرو بست. شاعری نمدین‌کلاه و کوهین‌اراده‌ی ایلاتی، مرد مردستان، نهیب‌گر دوران ستم‌شاهی که در دهه‌ی چهل سده‌ی حاضر، با فروزش و چکاچاک آذرخش بر ستیغ خود، دل از شهریار ربود و او را شیفته و ستایش‌گر خود ساخت.

مرحوم «بولود قاراچورلو» که با تخلّص «سهند»، در زمره‌ی بزرگترین حماسه‌سرایان معاصر آذربایجان بلكه نام‌آورترین آن‌ها شناخته شده است، در سال 1305 ش. در شهر مراغه در میان ایل «قاراچورلو» چشم به جهان گشود.

ادامه نوشته

تذکره شیخ صفی الدین اردبیلی، محمد نشاطی شئرازی

حاضیرلایان: داود بهلولی

حكايت

شيخ صدرالدين روح الله روحه دئدي چون شيخين مقامي عالي و متعالي اولدو، ابدال ايله اوتادون تردّد ائدرديلر و تقرب دوتارديلار، اما حضرت شيخ آنلاري تانيمازدي و آنلار داخي اؤز احوالي حضرت شيخه ظاهر ائتمزديلر.

بيت

اؤزوندن گيزلي و موجوددورلار         جهانين حاليني ياخشي بيليرلار

علوم «من لدن» دل تخته‌سيندن         نئجه كيم يازيلي‌ديرير اوخورلار

آندن سونرا حضرت شيخين احوالي گون به گون ترقي‌ده ايدي تا باطنين كشفي داخي اولدو. و كشفي‌نين اوّلي بئله ايدي كيم كلخورانين كندينين يانيندا بير 

ادامه نوشته

تذکره شیخ صفی الدین اردبیلی، محمد نشاطی شئرازی

حاضیرلایان: داود بهلولی

حضرت شيخ صدرالدين روح الله روحه دئدي كيم حضرت شيخ قدس الله سره طلبده سراسيمه اولوب مزارلار ايله بوجاقلاردا اوتوران كيشيلرين چئوره‌سينده گزردي و چون خلوتده اوتورميش اولا ايدي، گورردي كيم ناگاه ديواردان بير كيمسه چيخاردي و يا يئردن باش چيخاريب يوخاري گليردي يا اوستوراغدان يئره انردي و صحبت ائيلردي و گئنه اؤز يوللارينا واريب قاييديرلاردي و حضرت شيخ اؤز احوالي ايله واقعه‌لري آنلارا عرض ائدردي و هئچ هانغيسي فهم ائيله‌مزدي كيم اول نه حال‌دير.

بير گون حضرت شيخ اوتورور ايكن گؤردو كيم محرابين ديواري ياريليب بير كيمسه چيخيب 

ادامه نوشته

تذکره شیخ صفی الدین اردبیلی، محمد نشاطی شئرازی

حاضیرلایان: داود بهلولی

شیخ صفی - روّح الله روحه- دئدي كيم بير گون قوّاللار حضرت شيخ زاهدين صحبتينده نسته اوخوردولار و آنلار ايچون بير نسته گرك ايدي. طالبلر هر بيري بير نسته وئريرديلر. شيخ صفي‌الدين قدس الله سره‌نون خاطرينده كئچردي كي «چون منده هئچ نسته يوخدور وئرمك، و شيخ زاهدين كؤنلونده معلوم‌دور، اگر نسته وئرمه‌سم بير آشاغيليق اولا.» ناگاه شيخ زاهد قدس الله آنا باخيب دئدي: «طالب عاشق دئيير نسته بيلمجه يوخدور قوّالا وئرمك؛ بلي اگر الينده نسته يوخدور، جزوي نسته اؤزگه طالبلردن بورج ايلن آلماق اولور كيم وئره‌سن.» سونرا اؤزونه ائله مقرر ائيله‌دي كيم اول وقت كيم قوّاللارا نسته وئرمه‌لي ايديلر، حضرت شيخ اؤزگه‌لردن بورج آليب ايثار ائدردي و هر بير نئچه مدت‌ده آناسينا پيغام ائدردي كيم «بو 

ادامه نوشته

درباره‌ی ملی گرایی و قوم گرایی

امید نیایش

علاقه به هويت قومي و پايبندي به آن، هيچ تناقضي با هويت ملّي ندارد. تركان ايران كه از نظر قومي ترك و به اين هويت خود علاقمندند هيچ تناقضي بين اين علاقه و علائق ملّي و هويت ايراني خود نمي‌بينند. اساساً ترك بودن و ايراني بودن تناقضي با هم ندارند و هم عرض نيستند و اگر كساني به خيال واهي دفاع از هويت ايراني، بخواهند بين اين دو تضاد ايجاد كنند مهلك‌ترين ضربه را به ايران و هويت آن زده و باعث ايجاد شكاف بين قوميت‌ها و دوري آنان از هويت ملّي خواهند شد. كسي كه به هويت قومي خويش پايبند نيست در مقياس بزرگ‌تر، به هويت ملّي‌اش نيز لاقيد خواهد بود. و نهايتاً از نظر هويتي، لاابالي‌گري را پيشه خواهد نمود.

پايبندي به هويت قومي را نبايد به قوميت‌گرايي يا قومي شدن تعبير كرد، كه طي آن 

ادامه نوشته

معرفی متون کهن ترکی - 1

قوتادغو بیلیغ  یا سعادت نامه  كه در 448هـ. ق. از سوی یوسف اولو خاص حاجب در 6645 بیت به نظم در‌آمده است. این مثنوی در بحر متقارب مثمن مقصور سروده شده است و سرمشق تألیف و تنسیق بسیاری از شاه‌نامه‌ها و پندنامه‌ها و سیاست نامه‌های تركی و فارسی بوده است. در سرتاسر كتاب فقط 85 لغت عربی با مفاهیم دینی و عرفانی به كار رفته است و متن اثر به تركمنی دوره‌ی میانه است.

دکتر ح. م. صدیق

صنایع ادبی و مضامین قرآنی در اشعار فارسی سید عمادالدین نسیمی

تهیه و تنظیم: سید احسان شکرخدا

بخشی از مقدمه‌ی دکتر حسین محمدزاده صدیق بر دیوان اشعار فارسی سید عماد الدین نسیمی را در زیر می‌خوانید. این کتاب در مرحله‌ی کسب مجوز است:

سید عماد الدین نسیمی

مضامین شعری در دیوان نسیمی

نسیمی شاعری است که به آرایه‌های لفظی و معنایی در شعر خود بسیار توجه دارد. شاید بتوان ادعا کرد در دو دیوان ترکی و فارسی وی نمی‌توان بیتی یافت که عاری از آرایه باشد. به جهت دوری از اطناب، ضمن اشاره به برخی ابیات حاوی صنایع ادبی، تاکید می‌کنم که بسیاری از آن‌ها دارای بیش از یک آرایه‌ی ادبی هستند که آن را «صنعت ابداع» می‌نامیم:

چشم ما بینا به حق شد ما به حق بینا شدیم

صورت حق یافتیم آئینه‌ی اشیا شدیم

(باژگونگی مصرعی)

 

ساقی‌ام گوید که می خور، ناصحم گوید مخور

قول ساقی بشنوم یا پند ناصح، چون کنم؟

(تقسیم، جناس زاید)

ادامه نوشته

کل غزلیات ترکی و فارسی ملا محمد فضولی به شکلی نفیس چاپ شد

متن کامل غزلیات ترکی و فارسی حکیم ملا محمد فضولی بر اساس چاپ انتقادی استاد دکتر حسین محمدزاده صدیق انتشار یافت. این کتاب- که در اندازه‌ی رقعی و 846 صفحه با جلد گالینگور سخت توسط نشر تکدرخت روانه‌ی بازار شده است- حاوی سه بخش است. بخش اول: 410 غزل فارسی. بخش دوم: 326 غزل ترکی (به انضمام غزلیات ترکی موجود در مثنوی لیلی و مجنون). بخش سوم: 327 غزل ترکی. بخش اخیر، ترجمه‌ی منظوم 327 غزل فارسی فضولی است که توسط شاعران مطرحی چون: علی آقا واحد، محمدآقا سلطانوف، محمد مبارز علیزاده، میرمهدی سیدزاده،  محمدتقی زهتابی و حسین دوزگون (دکتر صدیق) به انجام رسیده است. 

کتاب غزلیات حکیم محمد فضولی بر اساس تصحیح انتقادی دکتر صدیق چاپ شد

ادامه نوشته

برگردان مطلع الاعتقاد ملا محمد فضولی توسط دکتر صدیق

منبع: موج نیوز

مطلع الاعتقاد في معرفه المبدأ و المعاد فضولي در «پگاه باور»

برگردان عربی به فارسی: دکتر حسین محمدزاده صدیق

 

خبرگزاري موج - فضولي، تربه‌دار کربلا در قرن دهم، که نامي بزرگ در تاريخ ادبيات آذربايجان است، رساله‌اي به عربي دارد که در آن بحث امامت و اصطلاح «مهدي المنتظر» را وارد اين علم کرده است.

به گزارش خبرگزاري موج، متن عربي اين رساله از سوي حميد آراسلي، محمد بن تاويت الطنجي و عبداللطيف بندر اوغلو چاپ شده است.
«پگاه باور» برگردان فارسي از مطلع الاعتقاد في معرفه المبدا و المعاد است که پيرامون برخي از موضوعات علم «کلام» و «فلسفه» است. رشته کلام با مقدمه اي مفصل از مترجم آغاز شده که در آن ابتدا توضيحاتي درباره علم کلام و متکلمان مطرح شده و سپس در ارتباط با شخصيت ملامحمد فضولي و آثار فارسي،

ادامه نوشته

شرح غزلی از ملا محمد فضولی

ایضاحلار: دکتر ح. م. صدیق

1. دوستوم عالم سنين چين گر اولور دوشمن منا،

جان عالم سن، يئترسن دوست آنجاق سن منا.

2. عشقه سالديم من مني، پند آلماييب بير دوستان،

هيچ دوشمن ائيلمز آني كه ائتديم من منا.

3. جان و تن اولدوقجا مندن درد و غم اسگيك دگيل،

چيخسا جان، خاك اولسا تن، نه جان گرك، نه تن منا.

ادامه نوشته

پنج مکتوب ملا محمد فضولی - اشتیاق نامه

دکتر ح. م. صدیق

اشتیاق نامه

(جوابنامه‌ی مکتوب احمدبیگ میرلواء موصل اشتیاق‌نامه از جانب مولانا فضولی بغدادی رحمه)

شوکر کیم رأییمجه دؤوران[1] ائتدی چرخ چنبری،

طالع اولدو فئیض بورجیندن سعادت اختری.

گلدی ناگه بیر همایون طایرِ فرخنده فال،

زیور آلمیش بیر مبارک نامه‌دن بال و پری.

مطلعِ انوارِ بهجت، مظهرِ اسرار فئیض،

احتمالِ نقصدن عاری، معایبدن بری.

فوز و رأفت نسخه‌سی، لوطف وکرم مجموعه‌سی،

فضل توماری هنر دیوانی حیکمت دفتری.

ادامه نوشته

پنج مکتوب ملا محمد فضولی - شکایت نامه

دکتر حسین محمدزاده صدیق

1. شیکایت نامه

مکتوب حکمت اسلوب از زبان افصح الشعرا، مولانا فوضولی بغدادی ـ علیه الرحمه ـ به خدمت حضرت نشانجی پاشا ـ حفظ الله تعالی ما یخاف و یخشا ـ .

ممالک مولک‌آرای عالم، و حاکیمِ حکمت فزای اقالیم حِکم، معموره‌ی جهانی، وقف ارباب استرزاق ائدیب، تؤلیتین ملوکِ عدالتشعار و حکّامِ مرحمت دثاره تفویض ائتدیکجه و خانقاهِ تنگنای عرسه‌ی ایمکاندا آثار ارباب استحقاق اولوب، هر فردینه میقدارینجا خزانه‌ی غئیبدن وظیفه‌ی مستمره ائتدیکجه، اول مُملئ ارقامِ دیوانِ خلافتین قلمِ مشکبارلاری میفتاحِ کنوزِ اربابِ[1] ارزاقِ اصحابِ استحقاق اولا.

و اول ناقیِ اعلامِ استحکامِ بنیانِ سلطنتین رقمِ عنبر نثارلاریندا حدایق ِاحداقِ اربابِ نظر بصارت بولا.

شرح شمه‌‌‌ی ثنا و رفع رقعه‌ی شیمّه‌ی دوعادان سونرا.

ادامه نوشته

مقدمه بر ترجمه‌ی حسین منزوی از حیدربابایا سلام

مرحوم حسین منزوی، شاعر معروف اهل زنجان با استاد دکتر حسین محمدزاده صدیق، هم‌سن بود، او همراه مرحوم عمران صلاحی هر از چندگاه به دیدار استاد می‌آمدند. هر دو دکتر صدیق را بسیار دوست داشتند. ایشان پس از انقلاب اسلامی، کتاب شعر «پنجره‌دن داش گلیر» از عمران صلاحی را چاپ کردند و بر ترجمه‌ی آزاد حسین منزوی از منظومه‌ی شهریار مقدمه نوشتند (تهران،‌ آفرینش، 1369).

منبع: کتاب دکتر صدیق و شهریارشناسی، به اهتمام ائلدار صدیق، تهران، تکدرخت، 1388.

دیگر بار بر آنیم که سخن از شهریار گوییم. سخن از او که دلش لاله‌ی طور تجلّی بود و این که این بار، این سخن را «حسین منزوی» روایت می‌کند، شاعری از تبار سوختگان. مترجم توانمند رمانتیسمی غنی و تغزلی موّاج که پیش از این آثاری از حبیب ساهر به فارسی برگردانده است:

مخند

گریه کن هرچه دلت می‌خواهد،

که در این تیره شت طولانی، گریه‌ی تو،

آب خواهد شد و محو،

و برای تو نخواهد زاد،

آسمان،

خورشیدی.

قلب شب، سنگ سیاهی است،

و تو را، آه و فغان،

ای دهقان!

آب خواهد شد،

در دل پرده‌‌ی ظلمانی آفاق، آری!

و فغان تو، همین در دل من خواهد ماند.

زِ آسمان و چپر سبزش،

نومیدم من،

که تو را قانون

دخمه‌ای داده، سیه،

در این مُلک

لیک «خان» را،

خانه‌ای،

پرستاره،

و همه پرده و آویزه‌ی سبز،

ادامه نوشته

تصویر سخنرانی دکترح. م. صدیق درباره شهریار

  بوستان ولایت، شهریور 90

سخنرانی دکتر حسین محمدزاده صدیق درباره محمد حسین بهجت تبریزی استاد شهریار