مصاحبه‌ با دکتر ح. م. صدیق، مصحح کتاب فرهنگ‌ ترکی به فارسی «سنگلاخ»

ماهنامه‌ی «خوی نگار» به مناسبت انتشار فرهنگ ترکی به فارسی «سنگلاخ» اثر «میرزا مهدی‌خان استرآبادی» (منشی الممالک نادر شاه افشار) مصاحبه‌ای با دکتر حسین محمدزاده صدیق ترتیب داده و در شماره‌ی 53-54 خود منتشر کرده است. در زیر متن مصاحبه را می‌خوانیم:

با سنگلاخ از چاغاتای تا خوی

اخیراً فرهنگ ترکی به فارسی «سنگلاخ» در دو مجلد توسط دکتر حسین محمدزاده صدیق – استاد دانشگاه و مترجم رسمی- چاپ شده است. در زیر مصاحبه‌ای درباره‌ی نحوه‌ی کار علمی ایشان در مقابله و تصحیح این کتاب و همچنین اهمیت کار دو فرهنگ‌نویس اهل خوی انجام داده‌ایم، که میخوانیم:

ادامه نوشته

مصاحبه با دکتر حسین محمدزاده صدیق به مناسبت نشر «سنگلاخ»

دکتر حسین محمدزاده صدیق در گفت‌وگو باخبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، درباره فرهنگنامه ترکی به فارسی «سنگلاخ»، گفت: این کتاب اثری از میرزا مهدی خان استرآبادی، ملقب به منشی الممالک نادرشاه افشار بوده که می‌گویند نثر بسیار خوبی در فارسی داشته که از جمله آثار او می‌توان به کتاب «دُر نادره» اشاره کرد.
 
وی افزود: من از سال 63 به توصیه استادم زنده‌یاد سید جعفر شهیدی، که خود کتاب «دُر نادره» میرزا مهدی خان استرآبادی را تصحیح کرده بود، کتاب «سنگلاخ» را به دست گرفتم، که البته از سال 1380 به طور جدّی کار تصحیح این کتاب عظیم را شروع کرده‌ام که در نهایت آن را در دو جلد به نمایشگاه کتاب امسال رساندم.
                         
دکتر محمدزاده صدیق با بیان اینکه این کتاب تاکنون در دنیا تصحیح نشده بود، گفت: فرهنگنامه «سنگلاخ» به قدری سنگین بود که تاکنون در دنیا تصحیح نشده بود، حتی کلاوزون خاورشناس معروف انگلیسی این کتاب را به صورت فاکسی میله چاپ کرد و خودش در شرحی که بر این کتاب نوشته اعتراف کرده که فهم جملات بسیار سنگین بوده است.
 
وی درباره روند تصحیح این کتاب گفت: من از سال 63 برای تصحیح کتاب «سنگلاخ» 5 نسخه اصلی خطی از این کتاب را تهیه کردم که یکی از آنها نسخه کلاوسن بود، 3 نسخه آن را در تهران و در کتابخانه شهید مطهری یافتم و یک نسخه را هم از آنکارا با خود به ایران آوردم. همچنین یک نسخه هم از آقای حائری در کتابخانه مجلس گرفتم که اینها پایه تحقیقات من برای تصحیح این کتاب شد.

ادامه نوشته

واکنش دکتر ح. م. صدیق به اظهارات نسنجیده بعضی اعضای فرهنگستان زبان

سفر از کثرت به وحدت: به نظر اینجانب این اشخاص نظرات شخصی خود را گفته‌اند و از آن جا که سخنانشان ناپخته، نسنجیده و احساسی است، خیلی قابل اعتنا نیست. نظرات شخصی نمی‌تواند نظر یک ارگان و مجموعه‌ی دولتی تلقی شود. یکی از این کارمندان گفته است که اگر زبان‌های مادری در کشور تدریس شود «کار ما زار است!» این حرف خیلی مضحک و خنده‌دار است بویژه آن که وی مرجع ضمیر «ما» را هم تعیین نکرده است. اگر منظور او «ما ایرانیان» است، که باید بگویم چنین نیست. من که خود یک ایرانی هستم و بیش از نیم قرن است که به فرهنگ و ادبیات کشور خودم خدمت می‌کنم از این اتفاق، اگر تحقق یابد، بسیار خوشحال خواهم شد و خود نیز آمادگی هر گونه همکاری علمی با دولت تدبیر و امید در تحقق این آرزوی میلیون‌ها ایرانی را اعلام کرده‌ام. دیگری گفته است که از این آرزو «بوی توطئه می‌آید!» و در جای دیگر افاضه کرده است که تدریس زبان‌های ایرانی در مدارس ایران

ادامه نوشته

مصاحبه دکتر محمدزاده صدیق درباره قارا مجموعه

سال مصاحبه: 1378

قارا مجموعه‌ای که پراکنده شد

  شنيده‌ايم‌ كه‌ كتابي‌ به‌ نام‌ «قارا مجموعه‌» يافته‌ايد چه‌ گونه‌ به‌ اين‌ مهم‌ رسيده‌ايد؟

  در سال‌ 1347، در تبريز هنگام‌ تهيه‌ مطالبي‌ براي‌ هفته‌نامه‌ «مهد آزادي‌ ويژه‌ هنر واجتماع‌» از كتاب‌ «مختصر آذربايجان‌ ادبياتي‌ تاريخي‌» اثر مرحوم‌ حميد آراسلي‌، با نام‌«قارا مجموعه‌» آشنا شدم‌. بعدها در كتب‌ «تراجم‌ احوال‌ و تذكره‌ها» نيز به‌ نام‌ اين‌ كتاب‌برخوردم‌ و پيوسته‌ آرزوي‌ يافتن‌ و مطالعه‌ آن‌ را داشتم‌. در سال‌ 1351 در تهران‌، هنگام‌تدوين‌ كتاب‌ «مقالات‌ تربيت‌» و نگارش‌ شرح‌ احوال‌ و آثار مرحوم‌ محمد علي‌ تربيت‌،تأكيد آن‌ مرحوم‌ بر اهتمام‌ به‌ كشف‌ كتاب‌ «قارا مجموعه‌»، مرا بر آن‌ داشت‌ كه‌ بطورجدي‌ موضوع‌ را دنبال‌ كنم‌.

          در سالهاي‌ پيش‌ از انقلاب‌، هر تركي‌ پژوهي‌ در مظان‌ اتهام‌ قرارداشت‌ و من‌ بناچار پژوهش‌ در نسخ‌ خطي‌ كتابخانه‌هاي‌ تهران‌، موضوع‌ پايان‌ نامه‌ خود رادر مقطع‌ فوق ليسانس‌ رشته‌ كتابداري‌ دانشگاه‌ تهران‌، «كتابشناسي‌ نسخ‌ 

ادامه نوشته

درباره كلاس‌ زبان‌ و ادبيات‌ تركي‌ در دانشگاه‌ صنعتي‌ اصفهان‌ (مصاحبه با دکتر صدیق)

سال مصاحبه: 1378

  آقاي‌ دكتر محمدزاده صدیق با تشكر از اينكه‌ وقتتان‌ را به‌ ما داديد بعنوان‌ اولين‌ سؤال‌ جنابعاني‌ سطح‌كلاس‌ ادبيات‌ تركي‌ را چگونه‌ ديديد و فعاليت‌ و استقبال‌ دانشجويان‌ صنعتي‌ چگونه‌بود؟

  شما ميدانيد كه‌ در پانزده‌ هفته‌ نمي‌توان‌ دانشجو را با همه‌ ظرائف‌ و دقائق‌ تاريخ‌ زبان‌و ادبيات‌ تركي‌ با آن‌ پيشينه‌ گرانسنگ‌ آشنا ساخت‌. يك‌ دوره‌ تدريس‌ چهار پنج‌ ساله‌لازم‌ است‌ كه‌ بتوان‌ اين‌ گستره‌ را در سطح‌ جوانان‌ علاقه‌مند نمايش‌ داد. اما در اين‌ كلاس‌تلاش‌ ما اجراي‌ مصوبه‌ وزارت‌ فرهنگ‌ و آموزش‌ عالي‌ بوده‌ كه‌ سرفصل‌هاي‌ درس‌ رامشخص‌ كرده‌ است‌. من‌ در سطح‌ يك‌ توانستم‌ كليه‌ سرفصل‌ها را تشريح‌ و تدريس‌ كنم‌.اولا دانشجو را با امهات‌ كتب‌ ادبي‌ دوره‌ اسلامي‌ تركي‌ ايران‌ نظير قوتادغوبيليغ‌(قرن‌ 4هجري‌)، عتبة‌الحقايق‌(قرن‌ 6 هجري‌)، كتاب‌ دده‌قورقود (قرن‌ 5 هجري‌)، ديوان‌حكمت‌(قرن‌ 6 هجري‌) آثار تركي‌ مولوي‌ (قرن‌ 7 هجري‌) و جز آن‌ آشنا كنم‌ و يك‌ دوره‌كامل‌ صرف‌

ادامه نوشته

مصاحبه دکتر حسین محمدزاده صدیق

مصاحبه‌های دکترح. م. صدیق، سال چاپ 1381

مسئله‌ی قره‌باغ، مسئله‌ی جهان اسلام است

  استاد به‌ عنوان‌ اولين‌ سؤال‌ بفرماييد كه‌ چه‌ عاملي‌ سبب‌ شد كه‌ در فروردين‌ 1380به‌ جمهوري‌ آذربايجان‌ سفر كنيد؟

  از سوي‌ آكادمي‌ علوم‌ جمهوري‌ آذربايجان‌ براي‌ شرح‌ و تفسير سه‌ نظريه‌ علمي‌ به‌آنجا دعوت‌ شده‌ بودم‌. نظريه‌ نخست‌ نفي‌ وجود زبان‌ موهوم‌ آذري‌ بود و اثبات‌ انتساب‌كتاب‌ «قارامجموعه‌» به‌ شيخ‌ صفي‌ الدين‌ اردبيلي‌ كه‌ در جمع‌ اساتيد و زبان‌ شناسان‌آكادمي‌ مطرح‌ گرديد. بر اساس‌ يافته‌ هاي‌ نوين‌ زبان‌ شناسي‌، توانستم‌ به‌ اثبات‌ برسانم‌كه‌ در طول‌ تاريخ‌، زباني‌ موسوم‌ به‌ آذري‌ و هم‌ ريشه‌ با فارسي‌ وجود نداشته‌ است‌ وچنين‌ مردمي‌ در تاريخ‌ ظهور نكرده‌اند و لفظ‌ آذر منسوب‌ به‌ تركان‌ آذ مي‌ باشد و منظوراز آذريه‌ كه‌ دركتب‌ تاريخ‌ 

ادامه نوشته

تشكيل‌ كلاسهاي‌ زبان‌ و ادبيات‌ تركي‌ آذربايجاني‌ در دانشگاه‌ شهيد بهشتي‌ تهران‌

منبع: مصاحبه‌های علمی دکتر ح. م. صدیق، تهران، 1377.

  لطفا چگونگي‌ تشكيل‌ كلاس‌ «زبان‌ و ادبيات‌ تركي‌ آذري‌» در دانشگاه‌ شهيد بهشتي‌تهران‌ را شرح‌ دهيد.

  از سوي‌ دانشگاه‌ از من‌ دعوت‌ به‌ عمل‌ آمد و من‌ در جلسه‌ مشورتي‌ حضور پيدا كردم‌و برنامه‌ درسي‌ دادم‌ و در جلسه‌ افتتاحيه‌ شركت‌ كردم‌ و تدريس‌ در اين‌ كلاس‌ راپذيرفتم‌. ظاهراً مانند هميشه‌ حركت‌ اوليه‌ از سوي‌ دانشجويان‌ آذربايجاني‌ و قشقايي‌ وديگر ترك‌ زبانان‌ ايراني‌ آغاز مي‌شود. گاهي‌ برخي‌ از مسئولان‌ دانشگاهها كه‌ اسير جوّ«تركي‌ ستيزي‌ آريا مهري‌» بوده‌اند، اين‌ حركت‌ را سركوب‌ مي‌كنند و حتي‌ در بعضي‌موارد كار به‌ تنبيه‌ و اخراج‌ دانشجويان‌ هم‌ مي‌كشد. اما اغلب‌ مسئولان‌ مومن‌ و متدين‌ وبي‌غرض‌، تسليم‌ خواست‌ دانشجويان‌ مي‌شوند و از حركت‌ مثبت‌ آنان‌ استقبال‌ مي‌كنند.

  كلاس‌ «زبان‌ وادبيات‌ تركي‌ آذري‌» چه‌ مدت‌ طول‌ خواهد كشيد؟

  اين‌ درس‌ هم‌ مانند ديگر دروس‌ در 16 جلسه‌ برگزار مي‌شود و شامل‌ يك‌ دوره‌ كامل‌صرف‌ 

ادامه نوشته

مصاحبه دکتر حسین محمدزاده صدیق درباره اجرای اصل 15 قانون اساسی

سال مصاحبه: 1377

لزوم اجرای اصل 15 قانون اساسی

  به‌ نظر شما، بي‌ اعتنايي‌ مسؤولان‌ محلي‌ به‌ اجراي‌ اصل‌ 15 قانون‌ اساسي‌ و تدريس‌زبان‌ تركي‌ در آذربايجان‌، چه‌ پي‌آمدهايي‌ خواهد داشت‌؟

  بي‌اعتنايي‌ به‌ احقاِ حقوِ مردم‌ از سوي‌ رهبران‌ ديني‌، جامعه‌ را در دراز مدت‌ به‌سكولاريسم‌ سوِ مي‌دهد. يعني‌ نوعي‌ دين‌ زدايي‌ و غير روحاني‌ ساختن‌ مردم‌، شبيه‌آنچه‌ در قرون‌ وسطي‌ در اروپا رخ‌ داد. هيچ‌ كس‌ مانند يك‌ روحاني‌ نمي‌تواند جامعه‌ راسكولاريزه‌ كند. هم‌ از اين‌ روست‌ كه‌ روحانيت‌ معظم‌ شيعه‌، پيوسته‌ تأكيد بر احقاق حقوق حقه‌ مردم‌ كرده‌اند و مي‌كنند. مسؤولان‌ و دولتمرداني‌ كه‌ اكنون‌ در سرزمين‌مقدس‌ آذربايجان‌ بي‌ اعتنايي‌ و حتي‌ خصومت‌ با احقاق حقوق اوليه‌ مردم‌ را پيش‌گرفته‌اند، ضربه‌هاي‌ خصمانه‌اي‌ به‌ اعتماد آحاد مردم‌ مي‌زنند. اينان‌ دانسته‌ يا ندانسته‌مباني‌ اعتقادي‌ توده‌هاي‌ مردم‌ را هدف‌ گرفته‌اند. مسؤولان‌ عافيت‌ طلبي‌ كه‌ در مسايل‌فرهنگي‌ منطقه‌، مبلّغ‌ و اسير جو ضد فرهنگي‌ ارتجاع‌ آريامهري‌ 

ادامه نوشته

دورنماي‌ فرهنگي‌ در آذربايجان‌

مصاحبه استاد دکتر ح. م. صدیق برگرفته از کتاب «مصاحبه‌های علمی پدرم» منتشر شده در سال 1377.

  آقاي‌ دكتر، حتماً در جريان‌ مراجعات‌ مكتوب‌ آقايان‌ پرويز ورجاوند، پيروزمجتهدزاده‌و فاروق بوركه‌اي‌ به‌ مسئولان‌ جمهوري‌ اسلامي‌ ايران‌ درباره‌ حركت‌ عظيم‌فرهنگي‌ دانشجويان‌ و جوانان‌ آذربايجاني‌ كه‌ متقاضي‌ اقدام‌ عملي‌ براي‌ تدريس‌ زبان‌تركي‌ در مدارس‌ و دانشگاه‌ها هستيد كه‌ از مسئولان‌ جمهوري‌ اسلامي‌ ايران‌خواسته‌اند اين‌ حركت‌ را سركوب‌ كنند و آن‌ را به‌ خارج‌ از مرزهاي‌ ايران‌ برانند وبتارانند. نظر شما در اين‌ باب‌ چيست‌؟

  بسم‌ ا.. الرحمن‌ الرحيم‌. البته‌ ما خوب‌ مي‌دانيم‌ كه‌ بسياري‌ از حيل‌ و دسائس‌ وتوطئه‌هاي‌ دشمنان‌ سعادت‌ مردم‌ ايران‌، در داخل‌، در پوشش‌ فعاليت‌هاي‌ فرهنگي‌ اجرامي‌شود. سرنخ‌ بسياري‌ از فعاليت‌ هاي‌ باصطلاح‌ فرهنگي‌ را بايد در تل‌آويو، نيويورك‌،لندن‌، برلن‌ و جز آن‌ جستجو كنيم‌. كنگره‌ هاي‌ ضد اسلامي‌ و همايش‌هاي‌ ادبي‌ملي‌گرايانه‌ كه‌ گاه‌ با بودجه‌ و بيت‌المال‌ مسلمين‌ بر ما تحميل‌ مي‌شود، از سوي‌ ضدانقلاب‌ فراري‌ و مهره‌هايي‌ همانند احسان‌ يار شاطر، ورشكستان‌ كودتاي‌ نافرجام‌ نوژه‌، فراماسونرهاي‌ عضو لژ صفا، لژ كورش‌، 

ادامه نوشته

مصاحبه با دکتر صدیق درباره تدریس زبان و ادبیات ترکی در دانشگاه تبریز

برگرفته از کتاب «مصاحبه‌های علمی پدرم» منتشر شده در سال 1377.

  استاد اخيرا خبر يافتيم‌ كه‌ در دانشگاه‌ تبريز به‌ تدريس‌ زبان‌ تركي‌ مي‌پردازيد،ممكن‌ است‌ بفرمائيد كه‌ كدام‌ دانشگاه‌ از شما براي‌ تدريس‌ دعوت‌ كرده‌ است‌؟

  براساس‌ قرارداد تدريس‌ كه‌ انجمن‌ اسلامي‌ دانشكده‌ رياضي‌ دانشگاه‌ تبريز با من‌منعقد كرده‌ است‌، تدريس‌ درس‌ دو واحدي‌ «زبان‌ و ادبيات‌ تركي‌» را در 16 هفته‌برعهده‌ گرفته‌ام‌.

  اين‌ كلاس‌ از چه‌ تاريخي‌ شروع‌ شده‌ و كي‌ به‌ اتمام‌ خواهد رسيد و آيا امتحان‌ هم‌ به‌عمل‌ خواهد آمد؟

  نخستين‌ جلسه‌ كلاس‌ «زبان‌ و ادبيات‌ تركي‌» در روز پنجشنبه‌ 18/9/79 برگزار گرديدو تا 15/2/79 ادامه‌ خواهد داشت‌ و در نيمه‌ دوم‌ ارديبهشت‌ ماه‌ 79 امتحان‌ رسمي‌

ادامه نوشته

مصاحبه دکتر صدیق درباره دستاوردهای هشتمین کنگره جهانی تورکولوژی

دستاوردهای هشتمین کنگره‌ی تورکولوژی در دانشگاه استانبول 

از دیدگاه دکتر حسین محمدزاده صدیق

منبع:‌ سایت دوزگون (www.duzgun.ir) مصاحبه‌کننده: سید احسان شکرخدا

سؤال: استاد، لطفا کنگره‌ی تورکولوژی را معرفی کنید.

پاسخ: اولین کنگره‌ی بین المللی تورکولوژی در سال 1926 م. در شهر باکو برگزار شد. دانشمندانی از کشورهای مختلف در آن شرکت داشتند. مانند فؤاد کؤپرولو، سلمان ممتاز، بکیر چوبان‌زاده و جزآن که سخنرانی کردند. این کنگره‌ها بعدها به دانشکده‌ی ادبیات دانشگاه استانبول انتقال یافت. خود من در سال 1361 در سومین نوبت آن شرکت کردم. در آن زمان دانشجوی مقطع دکتری (PH.D) در همان دانشکده بودم. موضوع سخنرانی من در آن نوبت «ادبیات معاصر آذربایجان جنوبی» بود. در آن سال، من به عضویت پیوسته‌ی کنگره نیز انتخاب شدم اما در نوبت‌های بعدی نتوانستم از ایران اجازه‌ی خروج بگیرم و در جلسات کنگره شرکت کنم و قسمت این بود که در هشتمین کنگره‌ی بین المللی تورکولوژی شرکت کنم.

بیش از 300 نفر از اساتید و دانشمندان ترکی‌پژوه و ترکی‌شناس

ادامه نوشته

مصاحبه با دکتر حسین محمدزاده صدیق درباره فرهنگستان زبان ترکی

مصاحبه هفته‌نامه‌ی «سینا» با دکتر ح. م. صدیق چاپ شده در کتاب مصاحبه‌‌ی علمی پدرم در سال 1378.

دولت‌ براي‌ تأسيس‌ فرهنگستان‌ زبان‌ تركي‌ اهتمام‌ ورزد

   با توجه‌ به‌ ضرورت‌ يكسان‌ سازي‌ در كتابت‌ زبان‌ تركي‌ در ايران‌، جنابعالي‌ چه‌اموري‌ را در اين‌ راستا پيشنهاد مي‌فرماييد؟

  ببينيد يك‌ موقع‌ است‌ كه‌ وجوه‌ افتراِق در «ساختار جمله‌بندي‌ زبان‌» است‌، در اينجا زبانشناسي‌، اين‌ نوع‌ وجه‌ افتراِق را وجه‌ افتراِق سازه‌شناسي‌ نمي‌شناسند يا وجه‌ افتراِق آوايي‌ و فونولوژيك‌ نمي‌داند. ما در كليه‌ي‌ لهجه‌ها و ديالكت‌هاي‌ زبان‌ تركي‌ موجود درايران‌، با چنين‌ موضوع‌ زبانشناختي‌ مواجه‌ نيستيم‌. يعني‌ مثلا الان‌ شما ترك‌ همدان‌ بامن‌ ترك‌ تبريز راحت‌ نشسته‌ايد و تركي‌ صحبت‌ مي‌كنيد و صد در صد حرفهاي‌همديگر را مي‌فهميم‌. و صرفاً وجوه‌ افتراقي‌ كه‌ وجود دارد، يكي‌ در «لحن‌» است‌، يعني‌لحن‌ شما با لحن‌ من‌ مثلا تفاوت‌ دارد و ديگري‌ در تلفظ‌ برخي‌ آواها است‌، يعني‌ واك‌هاو آواك‌هايي‌ كه‌ در تكواژ من‌ و شما به‌ كار مي‌بريم‌، ممكن‌ است‌ اندكي‌ متفاوت‌ باشد كه‌اين‌

ادامه نوشته

مصاحبه با دکتر حسین محمدزاده صدیق درباره زبان و ادبیات ترکی - قسمت دوم

مصاحبه استاد دکتر حسین محمدزاده صدیق از کتاب «مصاحبه‌های علمی پدرم» منتشر شده در سال ۱۳۷۸برداشته شده است.

قسمت دوم مصاحبه 

  اصل‌ 15 قانون‌ اساسي‌ جمهوري‌ اسلامي‌ ايران‌، تدريس‌ و تحصيل‌ به‌ زبان‌ قومي‌ دركنار زبان‌ فارسي‌ در مدارس‌ را آزاد اعلام‌ نموده‌ و حتي‌ تشويق‌ هم‌ كرده‌ است‌. امابرخي‌ افراد مي‌خواهند چنين‌ القا كنند كه‌ خود مردمان‌ آذربايجان‌ و ساير نقاط‌ ترك‌نشين‌، علاقه‌اي‌ به‌ آموزش‌ زبان‌ تركي‌ آذربايجاني‌ندارند و از آن‌ استقبال‌ نمي‌كنند.جناب‌ عالي‌ كه‌ استاد زبان‌ تركي‌ در دانشگاه‌هاي‌ مختلف‌ بوده‌ و هستيد، در اين‌موردچه‌ عقيده‌اي‌ داريد و استقبال‌ جوانان‌ از زبان‌ تركي‌ آذربايجاني‌را در چه‌ حدي‌مي‌بينيد؟

  بنده‌ بر اساس‌ تجربه‌هاي‌ چند ساله‌ام‌، با قاطعيت‌ تمام‌ عرض‌ مي‌كنم‌ كه‌ فقط‌ عده‌اي‌از مسئولان‌ فرهنگي‌ آذربايجان‌ مشكل‌ ايجاد مي‌كنند. توقع‌ همه‌ ما از مسئولان‌ محلّي‌محترم‌ جمهوري‌ اسلامي‌ اين‌ است‌ كه‌ مبلغان‌ راستين‌ احكام‌ اسلام‌ و قرآن‌ و آرمانهاي‌والاي‌ حضرت‌ امام‌ راحل‌ (ره‌) و مقام‌ معظم‌ رهبري‌ در منطقه‌ي‌ مأموريت‌ خود باشند.اهالي‌ مناطق‌ مختلف‌ كشورمان‌، سخنان‌ هر يك‌ از مسئولان‌ را به‌ عنوان‌ «صداي‌انقلاب‌» باور مي‌كنند. بايد از اين‌ آرمانهاي‌ والا دفاع‌ نمايند. مگر مسئولان‌ استان‌ ما باتاريخ‌ آذربايجان‌ آشنايي‌ ندارند و بزرگاني‌

ادامه نوشته

مصاحبه با دکتر حسین محمدزاده صدیق

مصاحبه استاد دکتر حسین محمدزاده صدیق از کتاب «مصاحبه‌های علمی پدرم» منتشر شده در سال ۱۳۷۸برداشته شده است.

قسمت اول مصاحبه

مسأله‌ زبان‌ در آذربايجان‌، تنها از طريق‌ تدريس‌ در مدارس‌ ودانشگاهها حل‌ خواهد شد.

  استاد با سپاس‌ از لطفي‌ كه‌ نموده‌ايد و در اين‌ گفتگو شركت‌ كرديد، تقاضا داريم‌ درابتدا، مختصري‌ درباره‌ سابقه‌ اقوام‌ ترك‌ در فلات‌ ايران‌ و تاريخ‌ اين‌ سرزمين‌ بيان‌نماييد.

  زبان‌ و فرهنگ‌ تركي‌، داراي‌ سابقه‌اي‌ بيش‌ از هفت‌ هزار سال‌ در آذربايجان‌ و ايران‌است‌. صدها كتيبه‌ سنگي‌، لوحه‌هاي‌ گلي‌، نبشته‌هاي‌ روي‌ پوست‌ حيوانات‌ و هزاران‌دست‌ نوشته‌ به‌ يادگار مانده‌ از اعصار و قرون‌ طولاني‌، گواهان‌ صادِ اين‌ سابقه‌ ديرين‌تاريخي‌ و فرهنگي‌ هستند. در اين‌ نوشته‌هاي‌ كهن‌، سه‌ نوع‌ الفبا به‌ كار رفته‌ كه‌ نخستين‌آنها الفباي‌ «سومري‌»، دومين‌شان‌ الفباي‌ «گؤي‌ تورك‌» و سومي‌، الفباي‌ «اويغوري‌»مي‌باشند.

  لطفا توضيحاتي‌ در مورد اين‌ سه‌ نوع‌ الفبا و مشخصات‌ آنها ارائه‌ كنيد.

  از بين‌ الفباها، الفباي‌ «گؤي‌ تورك‌» از راست‌ به‌ چپ‌ نوشته‌ مي‌شد

ادامه نوشته

دکتر صدیق ایله «کسروي و آذري ديلی تئوري‌سي» کیتابی حاققیندا دانیشیق

تزه‌ليک‌لرده گؤرونور دوکتور حسين محمدزاده صديق‌ين «کسروي و آذري ديلی قورامي (تئوري‌سي)» کيتابينداکي باخيشلاريندان بير سيرا وئبلاق‌لاردا، بيرنئچه تحليل (آناليز) و اؤزل آنلاييش  يازيلير و کيتاب هر يئرده تاپيلمير کي هامي اوخويا و بير بيليمسل جوابا چاتا. اونا گؤره اوستادين يانينا گئدیب و سورغو(سوال)لار و شوبهه‌لري اوستاددان سوروشدوق. سورغولار و يانيتلارين متنين آشاغيدا اوخوياجاق‌سينيز.

 مصاحبه ائدن: سيد احسان شکرخدا

چئویرن: شهریار تبریزی

 سورغو: اوستاد! سيزين کيتاب‌دا آذري قوم يوخسا ديل‌دن آد آپاريليب‌ديرمي؟

یانیت: من بو کیتابدا یئترلی بلگه‌لر، تاریخی(تاریخسل) متن‌‌لرین وئریلری و تاشیل‌بیلیمی ‌‌و اسکی چاق‌بیلیمی‌نین یئنی تاپینتیلارینا دایاناراق اثبات ائتمیشم و گؤسترمیشم کی تاریخ بوْیو "آذری" آدلی بیر قوم یوخسا دیل یوخ ایدی. کسروی ادعاسی آذری قوم یوخسا دیله گؤره یالنیز بیر قورام (فرضیه، تئوری)‌دیر کی هله، ایندییه قدر اثبات اولماییب‌دیر. دئمه‌لی آذربایجان‌دا تورکجه‌دن قاباق "آذری" آدلی دیل، یاریم- دیل یوخسا آغیز، لهجه، دیالئکت اولماسی گئرچک دئییل و بیر قورام حددینده قالیب‌دیر و کسروی اؤزوده سونرالار اعتراف و قبول ائتدی کی بو قورامدا سیاسی ایستک و آماج‌لاری وار ایدی. من بو کیتابین آدینی «آذری دیل قورامی» قویدوم.

ادامه نوشته

کرسی زبان و ادبیات ترکی آذری در دانشگاه‌های جهان

مصاحبه استاد دکتر حسین محمدزاده صدیق از کتاب «مصاحبه‌های علمی پدرم» منتشر شده در سال ۱۳۷۸برداشته شده است.

 آيا زبان‌ و ادبيات‌ تركي‌ آذربايجاني‌ در دانشگاه‌هاي‌ دنيا تدريس‌ مي‌شود در كدام‌دانشگاه‌ و با چه‌ اهدافي‌؟

  در كليه‌ دانشگاه‌ها و مراكز تحصيلات‌ عالي‌ در سطح‌ جهان‌ كه‌ در آنها رشته‌هاي‌ «زبان‌و ادبيات‌ تركي‌»، «فرهنگ‌ تركي‌»، «تاريخ‌ هنر تركي‌»، «تاريخ‌ تركي‌» موجود است.‌درس‌هایي‌ با عنوان‌ «تاريخ‌ ادبيات‌ تركي‌ آذربايجاني‌» و «مباني‌ دستور زبان‌ تركي‌ آذري‌»، «صرف‌ تركي‌ آذري»‌، «نحو تركي‌ آذري»‌، «مخزن‌ واژگان‌ تركي‌ آذري»‌ و چندين‌ درس‌ ديگر دررابطه‌ با زبان‌ و ادبيات‌ تركي‌ آذربايجاني‌ تدريس‌ مي‌شود. مثلا در دانشگاه‌ آكسفورد يك ‌درس‌ مستقل‌ چهار واحدي‌ موسوم‌ به‌ «شعر و ادب‌ فضولي‌» (Fuzuli¨s Literary) وجود دارد و كرسي‌ گرايش‌ تخصصي‌ «فضولي‌‌شناسي»‌ تاسيس‌ شده‌ است‌. در يكي‌ ازدانشگاه‌هاي‌ آمريكا كرسي‌ عالي‌ «ساهرشناسي‌» ايجاد شده‌ و خانمي‌ از اهالي‌ تبريز به نام خانم‌ دكتر برنجيان‌ رساله‌ دكتري‌ خود را در همين‌ كرسي‌ دفاع‌ كرده‌ است‌. دردانشگاه‌ فلورانس‌ ايتاليا كرسي‌ عالي‌ «تحقيق‌ در آفرينش‌ ادبي‌ شاه‌ اسماعيل‌ ختائي» ‌وجود دارد و ديوان‌ شاه‌ ختائي‌ هم‌ از سوي‌ همين‌ شعبه‌ چاپ‌ شده‌ است‌. در ژاپن‌

ادامه نوشته

عوامل بازدارنده‌ی توسعه زبان و ادبیات ترکی

مصاحبه استاد دکتر حسین محمدزاده صدیق از کتاب «مصاحبه‌های علمی پدرم» منتشر شده در سال ۱۳۷۸برداشته شده است.

  با توجه‌ به‌ اينكه‌ جنابعالي‌ در دانشگاههاي‌ تهران‌ مشغول‌ تدريس‌ مي‌باشيد وضعيت‌زبان‌ و ادبيات‌ تركي‌ آذربايجاني‌را در بين‌ دانشجويان‌ آذربايجاني‌و غيرآذربايجاني‌چگونه‌ ارزيابي‌ مي‌فرمائيد؟ آيا هنوز اين‌ شبهه‌ در ذهن‌ دانشجويان‌ وجوددارد كه‌ زبان‌ تركي‌ آذربايجاني‌يك‌ لهجه‌ است‌؟

  مي‌دانيد كه‌ برداشتهاي‌ جاهلانه‌، نمي‌تواند براي‌ اهل‌ فن‌ معيار باشد. خوشبختانه‌دانشجويان‌ آذربايجاني‌ در سالهاي‌ اخير در مقوله‌ اعتنا و توجه‌ به‌ نواميس‌ ملّي‌ خود به‌تحوّل‌ عظيمي‌ دست‌ يافته‌ اند و از سوي‌ ديگر به‌ بركت‌ تحقق‌ انقلاب‌ اسلامي‌، دسائس‌موذيانه‌ و محيلانه‌ خائنان‌ و دشمنان‌ آذربايجان‌ افشا شده‌است‌ و بسياري‌ از تئوريها ونظريه‌هائي‌ كه‌ روزگاري‌ چون‌ وحي‌ منزل‌ به‌ خورد جوانان‌ صافي‌ ضمير آذربايجاني‌ داده‌شده‌، اكنون‌ رنگ‌ باخته‌ است‌.

          پيرامون‌ «لهجه‌» كه‌ سؤال‌ فرموديد، مي‌دانيد كه‌ لهجه‌، واحد كوچكتري‌ از يك‌ زبان‌است‌ وهر زبان‌ مي‌تواند به‌ چندين‌ لهجه‌ منقسم‌ شود. مانند زبان‌ فارسي‌ كه‌ داراي‌لهجه‌هاي‌ خراساني‌، شيرازي‌، اصفهاني‌، تهراني‌ و غيره‌ است‌. زبان‌ تركي‌ آذربايجاني‌مانيز كه‌ خود، شاخه‌ بسيار پرباري‌ از زبان‌ «تركي‌ مادر» است‌ و تاريخي‌

ادامه نوشته

يك‌ قيچي‌ با لبه‌هاي‌ ترك‌ستيزي‌ و اسلام‌ ستيزي‌

مصاحبه استاد دکتر حسین محمدزاده صدیق از کتاب «مصاحبه‌های علمی پدرم» به اهتمام ائلدار محمدزاده صدیق، منتشر شده در سال ۱۳۷۸برداشته شده است.

 این مقاله حاوی مطالب ارزنده ای است که می‌تواند روشنگر اذهانی باشد که به بحران هویت گرفتار شده‌اند.

 

   رژيم‌ پهلوي‌ با تكيه‌ نمودن‌ بر اريكه‌ قدرت‌، اهداف‌ يك‌ سويه‌نگري‌ نژادي‌ در سطح‌ملّي‌ را مدّنظر خود قرار داد و در ميان‌ اقوام‌ مختلف‌ ايراني‌ كه‌ ساليان‌ متمادي‌ باپشتگرمي‌ به‌ اسلام‌ با اخوّت‌ و همدلي‌ تمام‌ در حفظ‌ و صيانت‌ كيان‌ اسلامي‌ به‌ معيشت‌مي‌پرداختند به‌ تفرقه‌ افكني‌ پرداخت‌، به‌ نظر شما اكنون‌ در اين‌ برهه‌ از مقطع‌ تاريخي‌كه‌ به‌ ميمنت‌ انقلاب‌ اسلامي‌ هر گونه‌ نظريه‌ هاي‌ تك‌ بعدي‌ نظير برتري‌ آريايي‌ منسوخ‌گرديده‌ است‌، چگونه‌ و با چه‌ راهكارهاي‌ ممكن‌ مي‌توانيم‌ حقوِ ق اجتماعي‌ خويش‌ رابه‌ دست‌ آوريم‌؟

  نخست‌ پيرامون‌ لفظ‌ «آريا» كه‌ شما به‌ كار برديد، بايد توضيحي‌ بدهم‌. مي‌دانيد كه‌ اين‌كلمه‌، لفظي‌ جعلي‌ و ساختگي‌ است‌، همانند مدلول‌ خود، بي‌معني‌ و بي‌مفهوم‌ است‌.كلمه‌ از سوي‌ «اومستد» اختراع‌ شد و سپس‌ «گيرشمن‌» فرانسوي‌ و نيز «آندره‌ گدار» وهمچنين‌ «كريستنسن‌» دانماركي‌ و نوچه‌هاي‌ داخلي‌ مانند «پورداود» به‌ كار بردند و گويابه‌ گروهي‌ از سفيد پوستان‌ كه‌ زبانشان‌ مثلا فارسي‌ يا پارسي‌ بوده‌ اطلاِق، مي‌شده‌است‌.و شما مي‌دانيد كه‌ هموطنان‌ فارسي‌ زبان‌ ما چندان‌ سفيد پوست‌ هم‌ نيستند! اين‌ كلمه‌در هيچيك‌ از متون‌ شرقي‌ و غربي‌ قبل‌ از دورة‌ پهلوي‌ ديده‌ نشده‌ است‌. ظاهرا آنرا ازكلمه‌ «آري‌» ari كه‌ به‌ معني‌ «پاك‌ و سفيد و روشن‌»است‌ و ريشه‌ تركي‌ دارد ساخته‌اند.اين‌ كلمه‌ هنوز هم‌ در زبان‌ مقدس‌ تركي‌ مصطلح‌ است‌. مثلا مي‌گوييم‌ : «سودان‌ دورو،آيدان‌ آري‌». و يا دو مصدر «آرينماِق» و «آرينديرماِق» كه‌ از همين‌ كلمه‌ ساخته‌ شده‌اند.

ادامه نوشته

مصاحبه دکتر حسین محمدزاده صدیق درباره پان ترکیسم

منبع:‌ آجیان یارا

پان‌ تركيسم‌ يك‌ جريان‌ فكري‌ مرده‌ و مضمحل‌ است‌.

 این مصاحبه مربوط به حدود سال ۱۳۷۷ است که یکی از نشریات با دکتر حسین محمدزاده صدیق انجام داده است.

  لطفا درباره‌ تركي‌ ستيزي‌ روشنگري‌ بيشتري‌ بفرمائيد و شيوه‌ها و عملكرد اين‌سياست‌ را روشن‌ كنيد. نظر شما درباره‌ روشهاي‌ سياسي‌ تركي‌ ستيزان‌ چيست‌؟

  تركي‌ ستيزي‌ ابعاد وسيعي‌ دارد نمي‌توان‌ در يك‌ گفتگوي‌ كوتاه‌ به‌ آن‌ پرداخت‌. اين‌شيوه‌ فراماسونري‌ در هر كشور به‌ يك‌ نوع‌ خاص‌ اجرا شده‌ است‌. اگر شيوه‌ اجرا مثلا درايران‌ دوره‌ پهلوي‌ با يونان‌ يكسان‌ بود در عراِ، سوريه‌، اتحاد شوروي‌ سابق‌ وبلغارستان‌ تفاوت‌ عمده‌ داشت‌. اما مقصد نهايي‌ يكي‌ بود: ايجاد احساس‌ كهتري‌ درتركان‌ و آسيميليزاسيون‌ و محو ميراث‌ فرهنگي‌ تركي‌ با چشم‌ انداز آينده‌اي‌ناسيوناليستي‌ و ضد اسلامي‌. تركي‌ستيزي‌ و اسلام‌ ستيزي‌ دو مقوله‌ جداي‌ از هم‌نبودند ونيستند. هر دو در راستاي‌ هم‌ به‌ كار گرفته‌ شده‌اند. اگر غرب‌ از قدرت‌ تركان‌مي‌ترسيد به‌ خاطر آن‌ بود كه‌ اين‌ قدرت‌ را اسلام‌ به‌ تركان‌ داده‌بود. از اين‌ رو هر تركي‌ستيزي‌ مي‌بايست‌ نخست‌ به‌ اسلام‌ زدايي‌ بپردازد. چنانكه‌ در همه‌ كشورهاي‌ اسلامي‌،در قرن‌ اخير رژيمهاي‌ دست‌ نشانده‌ و غير الهي‌ و غير مردمي‌ تركي‌ ستيز، اسلام‌ زدايي‌دهشتناكي‌ پيش‌ گرفتند. حتي‌ در خود كشور تركيه‌ لائيكها، گرچه‌ سنگ‌ دفاع‌ از فرهنگ‌تركي‌ را به‌ سينه‌ مي‌زدند، اما با تغيير الفبا و انكار فرهنگ‌

ادامه نوشته

پيرامون‌ «قارا مجموعه‌»ی شیخ صفی الدین و «يادمانهاي‌ تركي‌ باستان‌»

با توجه به اکاذیبی که افرادی چون کاظم آذری و سایت آذریها درباره کتیبه‌های باستانی معرفی شده به زبان ترکی در کتاب یادمانهای ترکی باستان بر زبان می‌آورند و همچنین اظهارنظرهای عجولانه و بی پشتوانه که درباره کتاب عرفانی و باارزش قارا مجموعه (از بیانات و تقریرات شیخ صفی الدین اردبیلی) توسط افراد کم سواد  مطرح میشود لازم دیدیم که مصاحبه دکتر حسین محمدزاده صدیق را در این باره که در سال ۱۳۷۸ کرده‌اند، در زیر بیاوریم. پیش از آن لازم به ذکر است که بیانات و سخنان شیخ صفی الدین اردبیلی که بخشی از قارامجموعه‌ی اصلی است هنوز به صورت پنهان به شکل نسخه‌های خطی و دست نوشته نزد طایفه‌های معنوی باقیمانده از قزلباشان موجود است:

  آيا كتاب‌ «قارا مجموعه‌» چاپ‌ مي‌ شود ؟

  بله‌ ، اين‌ كتاب‌ عزيز اكنون‌ زير چاپ‌ است‌ و در پاييز امسال‌ منتشر خواهد شد ، كتاب‌در 9 بخش‌ تنظيم‌ شده‌ است‌ و حجمي‌  در حدود 200 صفحه‌ دارد . بخش‌ نظم‌ شامل‌اشعار تركي‌ ، فارسي‌ وگيلكي‌ منسوب‌ به‌ شيخ‌ است‌ .

  آيا شيخ‌ صفي‌ به‌ گويش‌ گيلكي‌ هم‌ شعر سروده‌ است‌ ؟

  بله‌ ، همان‌ هفده‌ بيتي‌ كه‌ كسروي‌ ادعا مي‌ كند به‌ زبان‌ مجعول‌ آذري‌ است‌، در واقع‌ به‌گيلكي‌ سروده‌ شده‌ است‌ واين‌ اشعار نخستين‌ بار در كتاب‌ «سلسلة‌ النسب‌ » آمده‌ است‌.خود كسروي‌ مي‌ گويد : «در سلسلة‌ النسب‌ ننوشته‌ اين‌ دو بيتي‌ ها در چه‌ زباني‌ است‌ولي‌ ما آن‌ را در آذري‌ مي‌ شناسيم‌!»

روشن‌ است‌ كه‌ شيخ‌ صفي‌ گويش‌ گيلكي‌ را در مدت‌ ربع‌ قرن‌ كه‌ در خدمت‌ شيخ‌زاهد گيلاني‌ وداماد او بود ، ياد گرفته‌ بود و بي‌ گمان‌ قادر بوده‌ است‌ به‌ اين‌ گويش‌ سخن‌بگويد وشعر هم‌ بسرايد . نمونه‌ اي‌ از اين‌ دو بيتي‌ چنين‌ است‌:

ادامه نوشته

بازشناخت فولکلور آذربایجان

مصاحبه با دکتر حسین محمدزاده صدیق

هفته نامه فرجام، مهر 1382

مصاحبه: ائلیار آذران

اشاره:

پروفسور دکتر حسين محمدزاده صدیق از اولین کسانی است که با عشقی وافر به میهن و ملت خویش در زمینه‌ي فولکلور غنی آذربایجان تحقیق و پژوهش کرده و آثار گران‌قدری آفریده است که هر کدام از آن‌ها به نوبه‌ي خود گامی در شناسایی ادبیات شفاهی سرزمین آذربایجان به حساب می‌آیند.

پژوهش‌های استاد در زمینه‌های تاریخ ترکان باستان، زبان‌شناسی، فرهنگ‌نویسی، نسخه‌شناسی، تصحیح متون قدیم ترکی، اسطوره‌شناسی و تاریخ ادبیات ترکی، امروزه در محافل علمی و دانشکاه‌های ایران و جهان از اعتبار خاصی برخوردار است. اما از آنجایی که چاپ و نشر آثار پروفسور در زمینه‌ي فولکلور، بیش از بیست سال تجدید چاپ نشده است، این بخش از فعالت‌های ایشان برای نسل جوان امروز شناخته نشده است. از این روی در گفتگویی صمیمی با استاد به مباحث فولکلور پرداخته‌ایم که ماحصل آن را تقدیم می‌کنیم.

ادامه نوشته

گفتگو با دکتر ح. م. صدیق

مصاحبه استاد دکتر حسین محمدزاده صدیق از کتاب «مصاحبه‌های علمی پدرم» به اهتمام ائلدار محمدزاده صدیق، منتشر شده در سال ۱۳۷۸برداشته شده است.

در كودكي‌ چگونه‌ با متل‌ ها و افسانه‌ آشنا شديد؟ چه‌ كساني‌ براي‌ شما متل‌ و افسانه‌روايت‌ مي‌كردند و چه‌ ويژگي‌هايي‌ داشتند.

مادرم‌ شاعر بود. پيوسته‌ موزون‌ و مقفا سخن‌ مي‌گفت‌ و قادر بود با تكيه‌ برظرفيت‌ها و توانمندي‌هاي‌ موسيقايي‌ زبان‌ تركي‌، هر صحبتي‌ را به‌ شعر تبديل‌ كند.بي‌گمان‌ در سال‌هاي‌ كودكي‌ من‌، لالايي‌ و نازلاماهاي‌ ريتم‌ دار و آهنگين‌ ايشان‌، درشكل‌ گيري‌ توان‌ شاعري‌، در من‌ كارگر افتاده‌ است‌. مادرم‌ سينه‌ پر درد و غمي‌ داشت‌.سخنانش‌ پيوسته‌ با آه‌ توأم‌ بود. آه‌هاي‌ مادرم‌ از اعماِ قلبش‌ بيرون‌ آمد. مادرم‌ گاه‌ وبي‌گاه‌ و شايد تمام‌ شبهاي‌ زمستان‌، سر كرسي‌ برايم‌ ناغيل‌ مي‌گفت‌. از ناردان‌ خاتون‌،ملك‌ محمد، مرد قارداش‌ و نامرد قارداش‌، هفت‌ پسر پادشاه‌، دختر شاه‌ سمرقند، كچل‌و ماجراهاي‌ متعدد او، قصه‌هاي‌ شاه‌ عباس‌، قصه‌ هاي‌ روباه‌ و غيره‌ را اول‌ بار از مادرم‌و شايد هم‌ فقط‌ از مادرم‌ شنيدم‌.

ادامه نوشته

مصاحبه با دکتر حسین محمدزاده صدیق

مصاحبه استاد دکتر حسین محمدزاده صدیق از کتاب «مصاحبه‌های علمی پدرم» به اهتمام ائلدار محمدزاده صدیق، منتشر شده در سال ۱۳۷۸برداشته شده است.

هويت‌ افراد قابل‌ انكار نيست‌

آقاي‌ دكتر در ابتدا شرح‌ حالي‌ هر چند مختصر از خودتان‌ بفرمائيد.

بنده‌ در سال‌ 1324 در محله‌ي‌ سرخاب‌ به‌دنيا آمدم‌. پدر اينجانب‌ نوه‌ي‌ آقا مير علي‌سرخابي‌ صاحب‌ كتاب‌ «ربيع‌ الشريعه‌» است‌. آقا مير علي‌ مؤسس‌ و پيش‌ نماز مسجد آقامير علي‌ بودند كه‌ اين‌ مسجد هنوز پابرجا و معروف‌ است‌. تحصيلاتم‌ را در تبريز شروع‌كردم‌ و در سال‌ 1348 در رشته‌ي‌ زبان‌ و ادبيات‌ فارسي‌ از دانشگاه‌ تبريز ليسانس‌ گرفتم‌.البته‌ در سال‌ 1347 به‌دليل‌ برخوردهاي‌ سياسي‌ كه‌ ساواك‌ با دانشجويان‌ داشت‌،دستگير شدم‌ و به‌ همين‌ جهت‌ مدرك‌ تحصيلي‌ام‌ را در سال‌ 1350 پس‌ از سپري‌ كردن‌مدت‌ حبس‌ در تبريز گرفتم‌ و سپس‌ در تبريز ممنوع‌الاقامه‌ تشخيص‌ داده‌ شدم‌ و اجباراًبه‌ تهران‌ رفتم‌ و در آنجا در مقطع‌ فوِ ليسانس‌ رشته‌ ادبيات‌ فارسي‌ و كتابداري‌ پذيرفته‌شدم‌، اما پس‌ از دو ترم‌ تحصيل‌، به‌ دسيسه‌ ساواك‌ از دانشگاه‌ اخراج‌ شدم‌. ضمنا در آن‌ايام‌ در راديو و تلويزيون‌ هم‌ به‌ عنوان‌ نويسنده‌ و تهيه‌ كننده‌ مشغول‌ بودم‌ كه‌ بعد از نه‌ماه‌ رد صلاحيت‌ شدم‌. تا تحقق‌ انقلاب‌ شكوهمند اسلامي‌مان‌ كه‌ تضييفات‌ سياسي‌ واجتماعي‌ برداشته‌ شد و به‌ كار خود برگشتم‌. سپس‌ براي‌ ادامه‌ي‌ تحصيل‌ به‌ كشور تركيه‌رفتم‌ و در سال‌ 1362 در رشته‌ي‌ فيلولوژي‌ و ادبيات‌ تطبيقي‌ تركي‌ و فارسي‌ و عربي‌درجه‌ PH.D (دكتراي‌ تخصصي‌) گرفتم‌ و تا به‌ امروز در دانشگاه‌هاي‌ تهران‌ به‌ تدريس‌ وتحقيق‌ مشغول‌ بوده‌ام‌. در سال‌ 1373 به‌ زور از تربيت‌ معلم‌ بازنشسته‌ اجباري‌ شدم‌، امادست‌ از تدريس‌ برنداشتم‌ و با عنايت‌ الهي‌ نزديك‌ به‌ 120 عنوان‌ كتاب‌ و رساله‌ درزمينه‌هاي‌ تخصصي‌ خودم‌ تأليف‌ نموده‌ام‌ و اميد دارم‌ در حد بضاعت‌ خود به‌ بالندگي‌فرهنگ‌مان‌ ياري‌ رسانده‌ باشم‌.

ادامه نوشته

مصاحبه با دکتر حسین محمدزاده صدیق پیرامون فرضیه زبان آذری

مصاحبه استاد دکتر حسین محمدزاده صدیق از کتاب «مصاحبه‌های علمی پدرم» به اهتمام ائلدار محمدزاده صدیق، منتشر شده در سال ۱۳۷۸برداشته شده است.

طبق‌ يك‌ نظريه‌، زبان‌ آذربايجاني‌ در قديم‌ «آذري‌» نام‌ داشته‌ است‌ و بتدريج‌ از بين‌رفته‌ و جاي‌ خود را به‌ تركي‌ داده‌ است‌. در اين‌ باره‌ نظر شما چيست‌؟

همانگونه‌ كه‌ گفتيم‌ لفظ‌ تركي‌ «آذري‌» صفتي‌ است‌ كه‌ به‌ شاخه‌اي‌ از تركي‌ غربي‌ داده‌مي‌شود و در تاريخ‌ زبانشناسي‌ تركي‌ جايگاه‌ و تعريف‌ مشخصي‌ دارد و در سرزمين‌مقدس‌ ايران‌ استانهاي‌ شرقي‌ كشور تركيه‌ و بخش‌ هائي‌ از گرجستان‌ و ارمنستان‌موجود، تمامت‌ خاك‌ جمهوري‌ آذربايجان‌ رايج‌ است‌. لفظ‌ آذري‌ مركب‌ از كلمه‌ تركي‌آذر (=آذ+ار) و نشانه‌ منسوبيت‌ «ي‌» است‌ در معناي‌ منسوب‌ به‌ جوانمردان‌ ايل‌ آذ يا آز.اين‌ ايل‌ كه‌ در منابع‌ كهن‌ تاريخي‌ و جغرافياي‌ اسلامي‌ نظير «صورة‌الارض‌»اثر ابن‌ حوقل‌،«المسالك‌ والممالك‌» اثر ابن‌ خردادبه‌ «مروج‌ الذهب‌» المقدسي‌، «راحة‌الصدور» راوندي‌و جز آن‌، و نيز منابع‌ و سنگ‌ نبشته‌هاي‌ تركي‌ پيش‌ از اسلام‌ و آثار مكتوب‌ گرانقدرتركي‌ مانند «ديوان‌ لغات‌ الترك‌» «حماسه‌هاي‌ دده‌ قورقود» و «قارا مجموعه‌» اثر شيخ‌ صفي‌اردبيلي‌ و چرم‌ نبشته‌هاي‌ دشت‌ تورفان‌ نام‌ آن‌ آمده‌، حكومتي‌ را كه‌ قرنها پيش‌ از ميلادمسيح‌ در شمال‌ غرب‌ ايران‌، جنوب‌ قفقاز و شرِ كشور تركيه‌ فعلي‌ تشكيل‌ دادند، آذرناميده‌اند يعني‌ جوانمردان‌ آذ.

ادامه نوشته

مصاحبه با دکتر حسین محمدزاده صدیق

مصاحبه استاد دکتر حسین محمدزاده صدیق از کتاب «مصاحبه‌های علمی پدرم» به اهتمام ائلدار محمدزاده صدیق، منتشر شده در سال ۱۳۷۸برداشته شده است.

مي‌دانيد كه‌ زبان‌ ما به‌ نامهاي‌ گوناگون‌ ناميده‌ شده‌ است‌ : آذري‌، تركي‌، آذربايجاني‌،تركي‌ آذري‌، تركي‌ ايراني‌ و ... به‌ نظر شما كداميك‌ از اين‌ نامها صحيح‌ است‌. باتوجه‌ به‌اينكه‌ جناحهاي‌ خاصي‌ بعضي‌ از اين‌ نامها را انكار و يا حتي‌ كاربرد آنرا تكفيركرده‌اند نظر شما درباره‌ صحت‌ و سقم‌ هريك‌ از آنها چيست‌؟

زبان‌ ديرسال‌ و پرباري‌ كه‌ در سرزمين‌ مقدس‌ آذربايجان‌ رايج‌ و فراگيراست‌ زبان‌ تركي‌است‌ و توده‌هاي‌ وسيع‌ مردم‌ اين‌ سرزمين‌ هر زمان‌ زبان‌ خود را به‌ همين‌ نام‌ ناميده‌اند وغير تركان‌ آذربايجان‌ و سويهاي‌ آن‌ نيز چنين‌ گفته‌اند، اين‌ نام‌ همگاني‌ و فراگير ماست‌.اما در چهارچوب‌ تحليل‌ دقيق‌ علمي‌ و آكادميك‌، از آنجا كه‌ تركي‌ رايج‌ در آذربايجان‌ وسويهاي‌ آن‌، برخي‌ وجوه‌ افتراق آوائي‌ و مورفولوژيك‌ با ديگر شعبات‌ زبان‌ توانمندتركي‌ در جهان‌ پيدا كرده‌است‌. آن‌ را به‌ صفت‌ آذري‌ و يا آذربايجان‌ متصف‌ مي‌كنيم‌ كه‌شاخه‌اي‌ از تركي‌ غربي‌ به‌ شمار مي‌رود. و شما مي‌دانيد كه‌ اين‌ تركي‌ كه‌ در غرب‌ درياي‌خزر تا دروازه‌هاي‌ وين‌ رايج‌ است‌ از تركي‌ شرقي‌ كه‌ شرِ درياي‌ خزر تا اقصي‌ نقاط‌چين‌ را پوشش‌ مي‌دهد، در گذر زمان‌ فاصله‌ گرفته‌است‌. و شايد بيش‌ از 30 درصد ازمورفم‌هاي‌ زبان‌ در مخزن‌ واژگان‌ با هم‌ تفاوت‌ حاصل‌ كرده‌اند و احتمالا جزئي‌ وجوه‌افتراِ نحوي‌ نيز پيدا آمده‌ است‌.

ادامه نوشته

تلاش‌ براي‌ احياي‌ نسخ‌ خطي‌ رسالات‌ موسيقي‌

مصاحبه استاد دکتر حسین محمدزاده صدیق از کتاب «مصاحبه‌های علمی پدرم» به اهتمام ائلدار محمدزاده صدیق، منتشر شده در سال ۱۳۷۸برداشته شده است.

لطفا درباره‌ درس‌ دانشگاهي‌ «رسالات‌ موسيقي‌» اطلاعاتي‌ در اختيار ما بگذاريد.

درس‌ «آشنايي‌ با رسالات‌ كهن‌ موسيقي‌ دوره‌ اسلامي‌ ايران‌» يك‌ درس‌ چهار واحدي‌است‌ كه‌ در دو نيمسال‌ ارائه‌ مي‌شود. در نيمسال‌ نخست‌ دانشجو با آثار موسيقايي ‌ابوالفرج‌ اصفهاني‌،ابو يوسف‌ يعقوب‌بن‌ اسحاق كندي‌، ابونصر طرخان‌بن‌ ازلق‌ فارابي‌ و ابن‌ سينا و نيز كليات‌ ايقاعات‌ و همچنين‌ سبك‌شناسي‌ توصيفي‌ و محتوايي‌ رسالات‌موسيقي‌ آشنا مي‌شود. و در نيمسال‌ دوم‌، آثار ابن‌ زيله‌ اصفهاني‌، صفي‌الدين‌عبد المؤمن‌ اورموي‌، عبدالقادر مراغه‌اي‌، قطب‌ الدين‌ مسعود شيرازي‌ و علي‌بن‌ محمدمعمار بنائي‌ به‌ بحث‌ گذاشته‌ مي‌شود. در اين‌ مباحث‌، رسالات‌ الكافي‌ في‌الموسيقي‌ اثر ابن‌ زيله‌، الادوار في‌حل‌ الاوتار اثر صفي‌الدين‌ اورموي‌ و شرح‌ هاي‌ آن‌ و رسالات‌جامع‌الالحان‌ ونيز مقاصد الالحان‌ اثر عبدالقادر مراغه‌ای و نيز شرح‌ الادوار صفی الدین اورموي‌ و آثاري‌ مانندكنزالالحان‌، زبدة‌الدبّاج‌، زوايدالفوايد، درة‌التاج‌، رسالة‌ بنائي‌ بايد به‌ طور كامل‌ تجزيه‌ وتحليل‌ شود و دانشجويان‌ در قرائت‌ و فهم‌ اين‌ آثار نيز تسلط‌ كافي‌ پيدا كند.

ادامه نوشته

درباره تشکیل کلاسهای آموزش ادبیات ترکی در دانشگاه صنعتی اصفهان

 مصاحبه استاد دکتر حسین محمدزاده صدیق از کتاب «مصاحبه‌های علمی پدرم» به اهتمام ائلدار محمدزاده صدیق، منتشر شده در سال ۱۳۷۸برداشته شده است.

خواهش‌ مي‌كنم‌ درباره‌ كيفيت‌ و شيوه‌ تشكيل‌ كلاس‌ زبان‌ و ادبيات‌ تركي‌ آذري‌اطلاعاتي‌ در اختيار ما قرار دهيد.

در روز 20 بهمن‌ در همايش‌ اقوام‌ در دانشگاه‌ صنعتي‌ اصفهان‌، كه‌ مختص‌ فرهنگ‌آذربايجان‌ بود، دانشجويان‌ آذربايجاني‌ آن‌ دانشگاه‌ درخواستي‌ جهت‌ اجراي‌ اصل‌ 15قانون‌ اساسي‌ و بر پايي‌ كلاس‌ درس‌ 2 واحدي‌ زبان‌ و ادبيات‌ تركي‌ تسليم‌ مسئولان‌دانشگاه‌ كردند و پاسخ‌ مثبت‌ شنيدند و اينجانب‌ بطور رسمي‌ براي‌ برپايي‌ اين‌ كلاس‌درس‌ دعوت‌ شدم‌.

ممكن‌ است‌ روز و ساعت‌ و برنامه‌ كلاس‌ را تشريح‌ بفرمائيد.

از آنجا كه‌ هم‌ برنامه‌ درسي‌ اينجانب‌ در نيمسال‌ جاري‌ فشرده‌ است‌ و هم‌ موعدانتخاب‌ واحد دانشجويان‌ به‌ سر رسيده‌ و كلاسهايشان‌ شروع‌ شده‌است‌، كلاس‌ را درروزهاي‌ جمعه‌، هر دو هفته‌ يكبار، يك‌ وعده‌ پيش‌ از ظهر و يك‌ وعده‌ بعدازظهرتشكيل‌ مي‌دهيم‌ و برنامه‌ي‌ درسي‌ مصوب‌ شوراي‌ انقلاب‌ فرهنگي‌ را در هشت‌ هفته‌ وهر هفته‌ در دو جلسه‌ به‌ پايان‌ مي‌رسانيم‌.

ادامه نوشته

قارا مجموعه‌ كيتابي‌ حاققيندا

مصاحبه استاد دکتر حسین محمدزاده صدیق از کتاب «مصاحبه‌های علمی پدرم» به اهتمام ائلدار محمدزاده صدیق، منتشر شده در سال ۱۳۷۸برداشته شده است.

لطفا «قارامجموعه‌» كيتابي‌ حاققيندا بيزه‌ معلومات‌ وئرين‌؟

بيليرسيز كه‌ اردبيل‌ شهرينده‌، توركجه‌ميزين‌ يئددي‌ مين‌ ايلدن‌ آرتيق‌ تاريخي‌ واردير.بو بؤلگه‌ده‌ تاپيلان‌ داش‌ يازيتلاري‌ و ميتولوژيك‌ يئر آدلاري‌، توركجه‌ميزين‌ اوزون‌زامانلاردان‌ بري‌ بورادا ياشاماسيندان‌ حكايت‌ ائدير. اسلاميتدن‌ سونرا، اسلامي‌ شاه‌اثرلريميزين‌ چوخودا همين‌ بؤلگه‌ده‌ قلمه‌ آلينميشدير. نسخه‌ شناس‌ عاليملرين‌ نظرينه‌گؤره‌ «ده‌ده‌ قورقود كيتابي‌»نين‌ درسدن‌ نسخه‌سي‌ده‌ اردبيل‌ شهرينده‌ استنساخ‌اولونموشدور. بو شهرده‌ يازيلان‌ ان‌ مهم‌ اسلامي‌ توركجه‌ اثريميز «قارا مجموعه‌»دير.بو كيتاب‌ صفويه‌ دؤورونده‌ ايران‌ مدرسه‌لرينده‌ اوخونان‌ ان‌ ئونملي‌ درس‌ وسائطيندن‌بيريسي‌ اولموشدور. اثرين‌ باشقا آدي‌ «مناقب‌ شيخ‌ صفي‌»دير. اينديه‌ قده‌ر بو قيمتلي‌اثردن‌ بير نئچه‌ اليازما نسخه‌سي‌ تانينميشدير. اثر، شيخ‌ عطارين‌ تذكرة‌ الاولياء اثرينه‌بنزه‌ر بير شكيلده‌ تدوين‌ اولونموشدور. اثرين‌ محتواسي‌ عموميتله‌ ايكي‌ اساس‌حصه‌دن‌ عيبارتدير. بيرينجي‌ حصه‌ده‌ شيخ‌ صفي‌نين‌ منبرلرده‌ دانيشيقلاري‌ و ايكينجي‌حصه‌ده‌ اونون‌ مريدلري‌نين‌ خاطيره‌لري‌ و حكايه‌لري‌ نقل‌ اولونور. اثردن‌ اليميزه‌ چاتان‌اليازماسي‌ 750 صحيفه‌ده‌ نستعليق‌ خطي‌ ايله‌ يازيلميشدير. هر صحيفه‌ده‌ 21 سطريئرلشير. عنوانلار لاجورد رنگي‌ ايله‌ سوسلنميشدر. نثر ساده‌ و گؤزلجه‌ آذربايجاني‌توركجه‌ ادبي‌ شيوه‌سيله‌ قلمه‌ آلينميشدير.اثرين‌ بير چوخ‌ يئرلرينده‌ شيخ‌صفي‌اردبيلي‌يه‌ منسوب‌ توركجه‌ شعرلردن‌ مصراعلاردا وئريلميشدير. هابئله‌ يئري‌گلديكجه‌ آيه‌لر و حديثلر ايله‌ اثر دولدورولموشدور. بو اثرين‌ نشري‌، بيزيم‌ بديعي‌ نثرتاريخيميز ايچون‌ چوخ‌ ماراقلي‌ بير حادثه‌ اولاجاقدير.

ادامه نوشته

مصاحبه پيرامون‌ «قارا مجموعه‌» و «يادمانهاي‌ تركي‌ باستان‌»

مصاحبه استاد دکتر حسین محمدزاده صدیق از کتاب «مصاحبه‌های علمی پدرم» به اهتمام ائلدار محمدزاده صدیق، منتشر شده در سال ۱۳۷۸برداشته شده است.

آيا كتاب‌ «قارا مجموعه‌» چاپ‌ مي‌ شود ؟

بله‌ ، اين‌ كتاب‌ عزيز اكنون‌ زير چاپ‌ است‌ و در پاييز امسال‌ منتشر خواهد شد ، كتاب‌در 9 بخش‌ تنظيم‌ شده‌ است‌ و حجمي‌ در حدود 200 صفحه‌ دارد . بخش‌ نظم‌ شامل‌اشعار تركي‌ ، فارسي‌ وگيلكي‌ منسوب‌ به‌ شيخ‌ است‌ .

آيا شيخ‌ صفي‌ به‌ گويش‌ گيلكي‌ هم‌ شعر سروده‌ است‌ ؟

بله‌ ، همان‌ هفده‌ بيتي‌ كه‌ كسروي‌ ادعا مي‌ كند به‌ زبان‌ مجعول‌ آذري‌ است‌، در واقع‌ به‌گيلكي‌ سروده‌ شده‌ است‌ واين‌ اشعار نخستين‌ بار در كتاب‌ «سلسلة‌ النسب‌ » آمده‌ است‌.خود كسروي‌ مي‌ گويد : «در سلسلة‌ النسب‌ ننوشته‌ اين‌ دو بيتي‌ ها در چه‌ زباني‌ است‌ولي‌ ما آن‌ را در آذري‌ مي‌ شناسيم‌!»

روشن‌ است‌ كه‌ شيخ‌ صفي‌ گويش‌ گيلكي‌ را در مدت‌ ربع‌ قرن‌ كه‌ در خدمت‌ شيخ‌زاهد گيلاني‌ وداماد او بود ، ياد گرفته‌ بود و بي‌ گمان‌ قادر بوده‌ است‌ به‌ اين‌ گويش‌ سخن‌بگويد وشعر هم‌ بسرايد . نمونه‌ اي‌ از اين‌ دو بيتي‌ چنين‌ است‌:

موازش‌ از چه‌ اوغان‌ مانده‌ دوريم‌

از چو اوغان‌ خواصان‌ پشت‌ زوريم‌

وهشم‌ دوش‌ به‌ عرش‌ وبه‌ كرسي‌

سلطان‌ شيخ‌ زاهده‌ چوگان‌ گويم‌

ادامه نوشته