ناماوران اورمیه

علی بابایی نیولویی

فخر الاسلام

(متوفی 1330 هجری قمری)

وی متولد ایالات متحده آمریکاست که بعد‌ها همراه خانوادۀ خود در اورمیه متوطن شد. میرزا محمد صادق از نسطوری‌های اورمیه است که درکلیساهای شهر به تبلیغ مشغول بود ولی در اثر مطالعات عمیق به حقانیت دین اسلام پی برده و مسلمان شده است. وی در جهت کسب علوم عازم شهر مقدس نجف شده و پس از حدود 16 سال تحصیلات و أخذ درجۀ اجتهاد به شهر اورمیه برگشته و صاحب منبر شده و نام محمد صادق بر خویش نهاده و به ارشاد مردم   می‌پرداخته است. او در سال 1264 شمسی به تهران رفته و از طرف ناصرالدین شاه به «فخرالاسلام» ملقب شده است. مجالس و مباحث او با علمای مسیحی دربارۀ اثبات حقانیت دین اسلام در اورمیه و تهران معروف است. فخرالاسلام چه 

ادامه نوشته

ناماوران اورمیه

حاضیرلایان: علی بابایی نیولویی

اورموی، ابوالفضل

(544 - 457 هجری قمری)

محمد بن عمربن یوسف القاضی معروف به ابوالفضل اورموی که ازفقها و فضلای به نام اورمیه است  که از استادان معروف دارالعاقول[1] بوده است و در خدمت استاد بزرگ شیخ ابواسحاق شیرازی صاحب کرسی دانشگاه نظامیه بغداد علم فقاهت شافعی را تلمذ می‌کرد. وی در اواخر قرن پنجم و اوایل قرن ششم هجری زندگی می‌کرده است. او صدايي نيکو داشت و قرآن را با صوتی زیبا و دلکش تلاوت می‌نمود و از باب تلاوت نيکو و این که قرآن کریم را از حفظ بود شهرت فراوانی داشت. ابوالفضل اورموی در سال 544 قمری وفات یافته است.  

«هو محمد بن عمربن یوسف القاضی بدیرالعاقول کان فقیهاً، اماماً، صالحاً کثیرالتلاوة نفقه 

ادامه نوشته

ناماوران اورمیه

علی بابایی نیولویی

سرتیپی، حاج خلیل

خلیل خان سرتیپی، مفتّش کشتیرانی دریاچۀ اورمیه فرزند میرزا حسین زنجانی از سنین جوانی به خدمت دولت مشغول شد. و بعد در ادارۀ کشتیرانی اورمیه مشغول ارائة خدمت شد و در اثر ابراز لیاقت و حسن خدمت موفق به أخذ نشان درجۀ چهارم شیر و خورشید و فرمان مربوطه شد. خلیل خان خدمات بعدی خود را در سمت‌های ریاست و مدیرکل و دادستانی دادگاه اداری در راه آهن دولتی ایران و وزارت راه تا مرحلۀ بازنشستگی ادامه داد. وی در اردیبهشت ماه سال 1265 شمسی دار فانی را وداع گفت.

متن نامۀ أخذ درجة چهارم شیر و خورشید و فرمان مربوطه:

ادامه نوشته

ناماوران اورمیه

علی بابایی نیولویی

بیگلربیگی[1]، امامقلی خان

(1197 – 1170 هجری قمری)

فرزند رضا قلی خان بیگلربیگی که درسال 1170 قمری در شهر اورمیه دیده به جهان گشود و در هنگام مرگ پدر چهارده سال بیشترنداشت که به شیراز دعوت شد و درآنجا پس از دریافت فرمان حکومت شهر اورمیه به اورمو برگشت. پس از فوت کریم خان که مجدداً رشتۀ امورممالک از هم گسیخته بود وی توانست ایلات بلباس، دنبلی، مقدم و شقاقی را که دست به شورش زده بودند با تدبیر و درایت خود بخواباند و امنیت را به آذربایجان بیاورد. از این رو به وی «سردار آذربایجان» لقب دادند. امامقلی خان درجنگی که درسال 1197 قمری با علیمراد خان زند کرد در اثنای زد و خورد دچارحملۀ قلبی شد و دار فانی را وداع گفت . گفته می‌شود که شاید این سردارآذربایجان از جانب دشمن مسموم شده باشد. وی به هنگام مرگ حدوداً بیست و هشت سال داشت و عسگرخان

ادامه نوشته

ناماوران اورمیه

علی بابایی نیولویی

 خطیبی اورموی

(قرن پنجم هجری قمری)

حسین بن الحسن الخطیبی الاورموی از خطباء و سخنوران قرن پنجم هجری قمری است به سبب خطیبی نام گرفته است. به خاطر تسلط کامل به زبان عربی اشعار خود را با این زبان سروده و درسال قمری قصیده‌ای منسجم به زبان عربی ساخت و به نظام الملک وزیر آلب ارسلان که برای مقابله با رومانوس چهارم  قیصر روم که درآن موقع در اشنویه اقامت داشت، فرستاد.               

بیت زیر از اوست:

ولو نظام الملک ما نجم العلی                                   

و عاد ضیاء الشرع  اغبرار مدا[1]     

ادامه نوشته

ناماوران اورمیه

علی بابایی نیولویی

اورموی، پیر خلیل

در فصل اول باب هفتم صفوة الصفا در کرامات شیخ صفی الدین چنین آمده است:

 از پیرخلیل اورموی چنین نقل شده است:«پدرم با چهار تن به خدمت شیخ می‌آمدند و با هم می‌گفتند اگرشیخ را کراماتی باشد، در حال به ما عصیده‌ای (نوعی حلوا) بدهد. چون به خدمت شیخ رسیدند شیخ خادم را فرمود که طالبان را جایی فرود آر. او نیز چنین کرد و بعد بیرون رفت ودوباره باز آمد و عصیده‌ای آورد وگفت: شیخ گفت مریدان را مراد بدهید تا بی مراد از پیش درویشان نروند و این عصیده فرستاد.»                                                

از این حکایت چنین برداشت می‌شود که در آن زمان چون شهرت و آوازۀ کرامات شیخ در سراسرمنطقه پیچیده شده بود، پدر پیرخلیل اورموی با چهارتن به منظورکسب آگاهی از حالات عرفانی شیخ از اورمیه عازم اردبیل می‌شوند، تا اگرکشف کراماتی مشاهده کردند مرید آستانش گردند. احتمال آن است که پیرخلیل که خود نیز از طالبان علم بوده و در خانقاه شهر اردبیل در خدمت شیخ بوده است و بعداً

ادامه نوشته

ناماوران اورمیه

علی بابایی نیولویی 

افشاراورموی، آقا تقی

(متوفی 1284هجری قمری) 

این عالم علاوه برفقه درعلم ریاضیات و نجوم تبحری خاص داشت. مرحوم آقا تقی پس از کسب تحصیلات ابتدايي دراورمیه برای ادامه تحصیلات عازم عتبات عالیات شد و 14 سال تمام دراین مرکز روحانی دینی مشغول تحصیل شد و به درجه اجتهاد رسید. وی قصد داشت تا پایان عمردرکربلای معلی سکنی گزید ولی به سبب تقاضای عده کثیری ازمردم اورمیه برای ارشاد مردم به موطن خویش بازگشت. این عالم پس از بازگشت منبر اختیار نکرد و بیشتر اوقات به مطالعه درعلوم فقه و اصول و ریاضیات و نجوم می‌پرداخت در این زمان بود که رساله‌ای درعلم اعداد جبر تألیف کرد. وی به واسطه داشتن نظرات عمیق در فقه و اصول لذا اغلب دعاوی بزرگ را حکم می‌کرد. شادروان آقا تقی افشار اورموی درسن 50 سالگی در سال 1284 قمری به رحمت ایزدی پیوست. عمده مطالعه و تحقیقات وی در زمینه نجوم، فقه، اصول و ریاضیات بود. احکام متین و نظرات عمیق او درفقه نیزمورد استناد بوده است. . .

ادامه نوشته

ناماوران اورمیه

منبع: ناماوران اورمیه، به اهتمام علی بابایی نیولویی، تهران، تکدرخت، 1389.

افشار ارشلو، فتحعلی خان

فتحعلی خان افشار ارشلو از سرداران و امرای نادرشاه است. جهانگیرخان و رشید بیک پسران وی بوده‌اند. او در بیشتر جنگ‌هایش در سپاه و اردوی نادر بوده و مخصوصاً درلشکرکشی به هندوستان پیشرو سپاه فاتح هند بود و رتبه و منصب وی در سپاه نادری چرخچی‌باشی [1]بوده است. فتحعلی خان از طرف نادرشاه در سال 1149 هجری قمری مأمور فتح قلعۀ کلات در اطراف قندهار شده بود.

او در جنگ‌های هندوستان در سال 1151 قمری هنگامی که نادرشاه به قصبۀ انباله نزدیک شهر شاه جهان آباد[2] رسید حرمسرا و همچنین بنة خویشتن را  به جمعی از سرکردگان خود، زیرنظر فتحعلی خان افشارکه مورد اعتماد و اطمینان او بود سپرده و دستور به توقف درآنجا نمود و خود به اتفاق جمعی به جنگ با سپاه سیصد هزارنفری محمد شاه در دشت کرنال رفت. فتحعلی خان درسال 1158 قمری به دستورنادرشاه به جای محمد کریم خان حاکم اورمیه شد. پس ازمرگ نادرشاه و هرج و مرج در ایران ابتدا به دستۀ ابراهیم شاه برادرزادۀ نادرشاه پیوست وازطرفداران اوشد ودرسال 1161 قمری از سوی وی به سمت ایالت و سرداری فارس تعیین شد. بعد از اینکه دستگاه قدرت ابراهیم شاه از هم پاشید فتحعلی خان از شیراز خارج و به زادگاه خود اورمیه برگشت و پس از به قدرت رسیدن آزاد خان غلیجايي افغان یکی ازسرداران مهم آزاد خان شد و آزاد خان او را درسال 1167 قمری از اصفهان متقاعب کریم خان وکیل فرستاد. فتحعلی خان او را شکست داده

ادامه نوشته

ناماوران اورمیه 7

منبع: ناماوران اورمیه، به اهتمام علی بابایی نیولویی، تهران، تکدرخت، 1389.

افشار، کلبعلی خان

(متوفی 1043 هجری قمری)

 کلبعلی خان یکی ازبزرگترین و شجاع ترین رهبران ایل افشار[1] درزمان خود بوده و از سرداران نامی دوران حکومت صفویه درحدود 370 سال قبل می‌باشد. از رشادتهای وی این گونه نقل می‌کنند وهمان طورکه درتاریخ دوران صفویه آمده است وقتی عده‌ای ازافراد ارتش ایران درقلعه‌ای نزدیک بغداد به محاصره افتاده بودند شاه عباس کبیرسرداران خود را احضارمی کند وازمیان آنان یک داوطلب با چند نفرازاطرافیان خود برای رساندن مهمات جنگی به محاصره شدگان می‌خواهد، که کلبعلی خان سردار رشید صفوی این مأموریت را به عهده می‌گیرد و به نحو احسن انجام می‌دهد. پس از خاتمۀ جنگ به پاس رشادت کلبعلی خان، شاه کبیرمنطقۀ اورمی را به افشاریان بخشید و هم چنین ادارۀ قلعۀ روستای « توپراق قالا[2]» کنونی را به  همراه 200 نفر سرباز به کلبعلی خان سپرد و وی را جهت محافظت از شهر اورمیه در برابر اشرار اطراف شهر به سمت فرماندهی قلاع این شهر گمارد. این سردار رشید که به «ایپ قیران» و «شیرشکار» معروف بوده به سال 1043 قمری فوت کرده است و هم اکنون نیز نوادگان وی در روستای توپراق قالا و شهر اورمیه ساکن هستند.

ادامه نوشته

مشاهیر اورمیه 7

منبع: ناماوران اورمیه، به اهتمام علی بابایی نیولویی، تهران، تکدرخت، 1389.

افشار، جمال

مرحوم دکترجمال خان افشار فرزند اسفندیارخان نوادۀ مرحوم ضرغام الملک معروف است. او در اورمیه متولد و پس ازگذراندن تحصیلات مقدماتی راهی تهران شده و بعد ازپایان تحصیلات متوسطه جزو نخستین کاروان دانشجویان عازم اروپا شد. شادروان جمال افشاردورۀ عالی ریاضیات را در فرانسه به پایان رسانید و پس ازمراجعت به ایران به سمت استادی در دانشکده علوم دانشگاه تهران مشغول به کار شد. آن مرحوم یک دوره نیز به سمت سناتور به مجلس سنا رفت و در این سمت بود که دار فانی را وداع گفت.

منابع:

- بزرگان وسخن سرایان آذربایجان غربی، ص 107 .

- مشاهیرعلمی وفرهنگی آذربایجان غربی، ص 129.

- اورميه در گذر زمان، ص 818.

ادامه نوشته

ناماوران اورمیه 5

منبع: ناماوران اورمیه، به اهتمام علی بابایی نیولویی، تهران، تکدرخت، 1389.

اردوبادی، میرزاعبدالمطلب

(متوفی 1336 هجری شمسی)

میرزاعبدالمطلب اردوباری مشهوربه فقیه، از فضلا و مراجع بزرگ اورمیه به شمار می رود. وی فرزند کربلايي اسماعیل اهل روستای اکلیس از توابع شهر اردوباد واقع درجمهوری آذربایجان بوده و درآنجا متولد شده است. او در سال 1919 میلادی (1298 شمسی) در چهارده سالگی به تبریز عزیمت کرد و به همراه دیگر برادران خود راهی قم برای انجام تحصیلات حوزوی شد. وی پس از کسب علم نزد بزرگانی چون آیات عظام بروجردی، حجت کوه کمره‌ای و حسین کوه کمره‌ای به درجۀ جتهاد رسید و به توصیۀ آیت الله بروجردی در اورمیه متوطن شد و در مسجد خطیب این شهر به تبلیغ و ارشاد مردم پرداخت. ازآثار این عالم دینی می‌توان به کتاب «دعوت محمدی» که در حقانیت دین مبین اسلام تألیف شده است اشاره کرد. میرزا فقیه سرانجام درسال 1336 شمسی در اورمیه دار فانی را وداع گفت و درمنطقۀ شیخان قم به خاک سپرده شد. رحمة الله علیه. ایشان کتابخانۀ خود را به مسجد اعظم قم اهدا نمود. وی مردی فاضل، فقیه، دیندار، مبارز و فعال و اهل قلم بوده است.

ادامه نوشته

جاذبه‌های طبیعی ارومیه

 علی بابایی نیولویی

دریاچۀ اورمیه[1]

دریاچۀ اورمیه با وسعتی حدود 4810 کیلومترمربع بزرگترین دریاچۀ کشور محسوب می‌شود. طول این دریاچه 130 الی 140 کیلومتر و عرض آن 15 الی 20 کیلومتراست و عمق متوسط آن 6 الی 15 مترمی باشد.

دریاچۀ اورمیه یکی ازمنابع آبی آذربایجان درمغرب فلات آذربایجان که از شمال به جنوب کشیده شده است.

گسل بزرگ اورمیه ازوسط این دریاچه می‌گذرد که طی فعالیت این گسل، دریاچۀ  تکتونیکی اورمیه در محل  فرونشست  زمین  تشکیل  شده  که  جهت آن موافق با جهت فرونشست گسلی یعنی شمال - جنوب می‌باشد. دستگاههای لرزه نگاری امروزه فعالیت این گسل را نشان می‌دهد. ارتفاع متوسط سطح آب دریاچه ازدریای آزاد حدود 1287 مترمی باشد. دریاچۀ اورمیه شورترین دریاچۀ کشورکه میزان شوری آب این دریاچه درحدود 350 گرم برلیتراست وتنها موجود زندۀ این دریاچه «آرتیمیا اورمیانا» می‌باشد. قابل ذکر است دریاچۀ اورمیه بعد از دریاچۀ «بحرالمیت» شورترین دریاچۀ جهان بوده و لجن‌های این دریاچه خاصیت درمانی دارد.

ادامه نوشته

ناماوران اورمیه - 4

منبع: ناماوران اورمیه، به اهتمام علی بابایی نیولویی، تهران، تکدرخت، 1389.

ادیب الشعرا

میرزاعبدالرشید بن میرزامحمد شفیع[1] محمود لوی افشار مشهور به میرزا رشید و متخلص به «رشید» و ملقب به «ادیب الشعرا» بدون تردید یکی از قدیمی‌ترین و پرکارترین شاعران اورمیه در اواسط قرن سیزدهم و اوایل قرن چهاردهم قمری است که در اورمیه متولد شده است. مقدمات تحصیلات عربی و فارسی را نزد استاد رضا مفتی فرا گرفت و در نتیجۀ تلاش‌های شخصی به مقام ارجمندی در نویسندگی رسید. از تألیفات وی می‌توان به کتاب « تاریخ افشار» که در سال 1283 قمری بنا به دستور و تشویق یوسف خان شجاع الدوله پسر لطفعلی خان بیگلربیگی در طول سه سال نوشته اشاره کرد. از دیگر آثار وی دیوان و غزلیات اوست که متأسفانه در بلوای عمومی سال 1336 قمری اورمو دست به دست افتاده است و فعلاً محل قطعی آن روشن نیست. میرزا رشید معلم اشراف زادگان افشار نیز بوده و از این طریق امرار معاش می‌کرده است. مؤلف کتاب المآثر و لآثار در ذیل نام میرزا رشید این چنین نوشته است: « وی به ترکی و فارسی اشعار ملیح و فصیح دارد.»

ادامه نوشته

ناماوران اورمیه - 3

منبع: ناماوران اورمیه، به اهتمام علی بابایی نیولویی، تهران، تکدرخت، 1389.

آقاسی بیک افشارآذربایجانی

(نیمه دوم قرن12 هجری قمری)

در فارسنامه آمده است که حاج آقاسی بیک افشار از مردم آذربایجان بوده و در اردوی نادرشاه افشار سرکردۀ عده‌ای سوار بود. در زمان حکومت کریم خان زند چون سابقۀ دوستی با یکدیگر داشتند، آقابیک را از آذربایجان به شیراز طلب کرد و او از راه شام به مکه و مدینه رفت و به عتبات عالیات مشرف شد و از راه بصره به شیراز رسید و مورد احترام کریم خان قرار گرفت و خانۀ بزرگ و مجللی در محلۀ میدان شاه برای وی ساخت و مایحتاج وی را پرداخت. آقا بیک مردی دارای کمالات آراسته بود، خط نستعلیق را نکو می‌نوشت و کتیبۀ سنگ مرمر خواجه حافظ شیرازی به خط اوست. از آثار خیر او تکیۀ حاج آقاسی است که به تکیۀ نواب هندی مشهور است که مرکب ازخانه و باغچه است.

ادامه نوشته

ناماوران اورمیه - 2

منبع: ناماوران اورمیه، به اهتمام علی بابایی نیولویی، تهران، تکدرخت، 1389.

آق اولی، اسدالله خان

خاندان اسدالله خان که دراصل ساکن اورمیه بوده‌اند ولی در زمان شاه اسماعیل صفوی به خراسان کوچ ودرآنجا سکنی گزیده‌اند. جد وی آقالاربیک پیشوای طایفه ازسرکردگان نامی سپاه نادرشاه بوده است. آق اولی ازجمله شاگردانی است که درقالب دستۀ سوم به تعداد چهل و دو تن درسال 1275 قمری پس ازعزل میرزا آقاخان نوری از صدارت برای تحصیل در اروپا به سرپرستی عبدالرسول خان نوادۀ صدر اصفهانی عازم شدند. او در رشته و صنعت کاغذ سازی مشغول به تحصیل ودر این فن

مهارت یافت و پس از برگشتن از اروپا به علت کارایی کم صنعت و رشتۀ تحصیلی از معلومات و هنر او استفادۀ کافی برده نشد و با ماهی یکصد ریال حقوق به سمت منشی پستخانه منصوب شد.

اسدالله خان دو پسر و دو دختر داشت که یکی از پسران به نام امان الله خان تحصیل طب کرد و طبیب بانوی عظمی خواهر ظل السلطان شد و «نصیر خان» لقب یافت وی پدرکلنل فضل الله خان و سپهبد فرج الله آق اولی در رژیم منسوق پهلوی بوده است. پسر دیگر اسدالله خان به نام تقی بینش ازکارمندان عالی مقام، درستکار، وارد، پرکار و رشید وزارت دارايي بود.

ادامه نوشته

ناماوران اورمیه

منبع: ناماوران اورمیه، به اهتمام علی بابایی نیولویی، تهران، تکدرخت، 1389.

آخوند، ملا محمد حسین 

یکی از علمای ربانی و فقها و روحانیون بنام اورمیه بوده است که اجدادش از اوایل صفویه در مسجد جامع اورمیه شغل قضاوت و پیشنمازی داشته‌اند.

در نامه‌ای که از این عالم ربانی به دست آمده است مریدان از وی پرسیده‌اند:«کامل‌ترین چیزی که باید ازخدا خواست چیست؟» 

شیخ درجواب گفته:«ازخدا سه چیز طلب کن: 1-  سلامتی،2-  امنیت، 3-  بی نیازی.» 

پرسیده‌اند:«آنچه را که شایسته و زینت دوران جوانی و پیری است چیست؟»

شیخ فرموده: در جوانی دانش اندوز و در پیری به کارگیر.

ادامه نوشته