آق اولی، اسدالله خان

خاندان اسدالله خان که دراصل ساکن اورمیه بوده‌اند ولی در زمان شاه اسماعیل صفوی به خراسان کوچ ودرآنجا سکنی گزیده‌اند. جد وی آقالاربیک پیشوای طایفه ازسرکردگان نامی سپاه نادرشاه بوده است. آق اولی ازجمله شاگردانی است که درقالب دستۀ سوم به تعداد چهل و دو تن درسال 1275 قمری پس ازعزل میرزا آقاخان نوری از صدارت برای تحصیل در اروپا به سرپرستی عبدالرسول خان نوادۀ صدر اصفهانی عازم شدند. او در رشته و صنعت کاغذ سازی مشغول به تحصیل ودر این  فن

مهارت یافت و پس از برگشتن از اروپا به علت کارایی کم صنعت و رشتۀ تحصیلی از معلومات و هنر او استفادۀ کافی برده نشد و با ماهی یکصد ریال حقوق به سمت منشی پستخانه منصوب شد.

اسدالله خان دو پسر و دو دختر داشت که یکی از پسران به نام امان الله خان تحصیل طب کرد و طبیب بانوی عظمی خواهر ظل السلطان شد و «نصیر خان» لقب یافت وی پدرکلنل فضل الله خان و سپهبد فرج الله آق اولی در رژیم منسوق پهلوی بوده است. پسر دیگر اسدالله خان به نام تقی بینش ازکارمندان عالی مقام، درستکار، وارد، پرکار و رشید وزارت دارايي بود.

منابع:

- شرح حال رجال ایران، جلد پنجم، ص 25

- تاریخ رجال ایران، جلد ششم، ص 62

آق اولی، تقی

(1264 – 1325 هجری شمسی)

تقی آق اولی متخلص به « بینش » اصلاً از اهالی اورمیه بوده، وی فرزند و پسر کوچکتر اسدالله خان است که درسال 1264 شمسی درتهران متولد شده است.  آق اولی پس ازفارغ شدن ازتحصیل ازمدرسۀ «ادب» برای تأسیس مدرسۀ آصف اعظم « میرزا علی آصف اعظم » به کردستان رفت. او پس ازمدیریت مدارس و تدریس به تهران بازگشت و به خدمت فرهنگی مشغول شد. وی در زمان وزارت دارايي مرتضی قلی صنیع الدوله وارد وزارت دارايي شد و تا آخرعمر با شایستگی تمام ادامۀ خدمت داد. مرحوم تقی خان جزو مشروطه خواهان و از افراد فعال آن به شمار می‌آمد و درآغازمشروطیت روزنامۀ «بهلول» را تأسیس کرد. او اهل قلم بود و شعر هم می‌سرود و حتی خود نیز گاهی مقالاتی را در روزنامه ارائه می‌داد. تقی آق اولی از مخالفان سرسخت قرارداد 1919 میلادی ( 1298 شمسی - 1338 قمری) وثوق الدوله که طی آن با گرفتن پولی، ایران را به تحت الحمایگی انگلستان درآورده بود و به سبب همین جریانات تبعید و حتی مورد سوء قصد جان وی نیز شدند ولی جان سالم به در برد. وی در نهایت در سال 1325 شمسی در سن 61 سالگی در تهران درگذشت.

منابع:   

- تاریخ رجال ایران، جلد ششم، صص 63 , 62.

- زندگی نامه رجال و مشاهیرایران، جلد اول، صص 49 , 48.

آقازاده، میرزا حبیب الله

(1339 - 1262هجری شمسی)

میرزا حبیب الله آقازاده فرزند آقا میرزا بیک ایمانلوی افشار و مادرش از طایفه گوندوزلو بود. وی از ارباب قلم و سیاست بوده که در سال 1301 قمری در اورمیه متولد شده و پس ازکسب علوم متداول به نهضت مشروطه خواهان پیوست و درسال1328 قمری با عده‌ای از روشنفکران اورمیه از قبیل میرزا محمود غزنوی، محمود اشراف زاده، صادق زاده و مؤید زاده هیأتی به نام «نشرمعارف» تشکیل داد و در همین زمان بود که مدیریت داخلی روزنامۀ فریاد را که پس ازآن به «فروردین[1]» تغییر نام داد به عهده گرفت. این روزنامه پس از مدتی توقیف و نویسندگان آن از جمله حاج مؤید التجار، حاج محمد زهتاب، حاج ناظم قره باغی، میرزاعلی عسگر آبادی و ابوطالب علیزاده که همگی از روشنفکران بودند تحت تعقیب و آزار و اذیت قرارگرفتند. پس از ورود قوای روسیه به اورمیه شادروان صادق الملک ریاست معارف اورمیه به دار آویخته شد و مرحوم غزنوی و اشراف زاده به اروپا رفتند و آقازاده به کنسولگری عثمانی پناه برد و پس ازمدتی به کمک حاکم وقت به تهران عزیمت و درآنجا خدمات مطبوعاتی و ملی را ادامه داد. او در سال 1336 قمری با دموکراتهای تبریزکه عضو کمیته مرکزی آن بود با پانصد نفر فدايي به بندر شرفخانه حمله برد و این بندر را ازدست بقیة السیف قوای تزاری پس گرفت و انبارآذوقه و مهمات آن را به تبریز فرستاد و مردم توانستند تا شش ماه با این مهمات شهر را اداره کنند و تا ورود ارتش عثمانی از پیشروی پطرس به صفحات خوی و توابع جلو‌گیری کنند.

مرحوم آقازاده در سال1307 شمسی ازطرف اهالی تبریز نمایندة مجلس مؤسسان شد وروزنامۀ شاهین را درسال 1308 در تبریز منتشرکرد.

آقازاده درسال 1339 شمسی در تبریز فوت کرد و جنازۀ آن مرحوم در میان حزن و اندوه مردم در قبرستان طوبائیه به خاک سپرده شد. روحش شاد.                                                                              

منابع:

- نگاهی به آذربایجان غربی، جلد دوم، ص 748.

- اورميه در گذر زمان، ص 799.

- تذکره شبگرد، صص 8 , 7.

- سرزمین زرتشت، ص 241  .       

- مشاهیر علمی و فرهنگی آذربایجان غربی، صص 100 – 98.

- بزرگان و سخن سرایان آذربایجان غربی، صص 329 , 328.

[1] روزنامۀ فروردین درسال 1329 قمری تأسیس و به طورهفتگی به زبان ترکی منتشر می‌شده است. این روزنامه ارگان فرقۀ دموکرات اورمیه بوده و مندرجاتش عبارت از مظالم روسها در ایران بخصوص آذربایجان بوده است. (صدرهاشمی ، محمد، جلد چهارم 1363، ص70)