تحلیل محتوای آثار صمد بهرنگی - عادت

منبع: تحلیل محتوای آثار صمد بهرنگی، تالیف سلمان صفریان، تهران، نشر اندیشه نو، ۱۳۹۱.

خلاصة قصه

اين قصه در اصل از خاطرات خود صمد بهرنگي است. او احساسات خود را در روزهاي اول معلمي به قلم آورده، به توصيف روستايي كه براي تدريس به آنجا اعزام شده، مي پردازد. سپس بـه بـازرسي بـازرسان وقـت از مـدارس اشاره كرده، آنها را از انتقاد خـود بـي نصيب نمي گذارد. و دست آخر اينكه بالحني صميمانه تر و دلسوزانه تر عادت خود را به بچه هاي فقير، و مردم و محيط روستا و مدرسه و بازرسان آنگونه اش و امكانات محدودش بيان مي كند.

دربارة قصه

چنانچه گفته شد اين نوشته، در واقع جزو يادداشت هاي شخصي صمد بهرنگي است كه با توجه به خاطرات خود نوشته است. و تنها بدين علت بعنوان قصه در اين تحقيق آورده شد كه در مجموعة قصه هاي وي چاپ شده است. و گرنه اگر بخواهيم صرفنظر از اطلاعات موجود، اين نوشته را يك اثر ادبي تلقي كنيم شايد بتوان گفت كه تكه اي يا فصلي از يك رمان است اما اطلاق كلمة قصه به آن به سختي امكان پذير است چرا كه در صورت قصه بودن بايد بتوانيم با بحث هاي ساختاري به تجزيه و تحليل آن بپردازيم.

ادامه نوشته

تحلیل محتوای آثار صمد بهرنگی - ماهی سیاه کوچولو

منبع: تحلیل محتوای آثار صمد بهرنگی، تالیف سلمان صفریان، تهران، نشر اندیشه نو، ۱۳۹۱.

خلاصة قصه

اين قصه، سرگذشت ماهي سياه كوچولويي است كه در يك شب چله، ماهي پيري، ته دريا براي دوازده هزار تا از بچه ها و نوه هايش تعريف مي كند: اين ماهي سياه كوچولو به همراه مادرش در جويباري زندگي مي كرد. روزي تصميم مي گيرد آنجا را ترك كرده و برود ببيند در دنيا چه خبر است و آخر جويبار به كجا مي رسد. وي علي رغم مخالفت هاي مادرش و همسايه ها قانع نمي شود. همسايه ها مي خواهند كه ماهي سياه كوچولو را نيز مثل سلفش » حلزون پيچ پيچه » بكشند، كه وي موفق مي شود به كمك دوستانش جان سالم از معركه بدر برده و مسافرت طولاني خود را آغاز نمايد.

او در بين راه به كفچه ماهي ها برخورد مي كند كه پس از بحث و گفتگو با آنها با خشونت مادرشان قورباغه، مواجه مي شود اما، ماهي سياه كوچولو موفق مي شود از خطر رهايي پيدا كند و در برود. سپس به خرچنگي مي رسد. خرچنگ نيز قصد جان وي را مي كند كه پسر چوپاني از راه رسيده خرچنگ را مي كشد. ماهي قهرمان قصه با مارمولكي دانا آشنا مي شود كه هم اطلاعاتي راجع بـه خطرات راه از وي مي گيرد و هم خنجري، كه بعدها به دردش مي خورد. او هم چنان طي مسير كرده با جانوران، انسانها و پديده هاي مختلفي برخورد مي كند. تا اينكه بالاخره مرغ سقايي او را به همراه ماهي ريزه هايي كه وي در مسير رودخانه آگاهشان كرده و با خود همراه ساخته بود،

ادامه نوشته

تحلیل محتوای آثار صمد بهرنگی - بيست و چهار ساعت در خواب و بيداري

منبع: تحلیل محتوای آثار صمد بهرنگی، تالیف سلمان صفریان، تهران، نشر اندیشه نو، ۱۳۹۱.

خلاصة قصه

اين قصه، بيست وچهار ساعت از زندگي پسر بچه اي است بنام لطيف كه به همراه پدرش براي كار به تهران آمده اند. پدر روزها را سيب زميني و پياز و اين جور چيزها، روي چرخ دستي مي فروشد، پسر نيز گاهي به اتفاق پدر دوره مي گردد، «‌ گاهي آدامس بسته يك قران با فال حافظ و اين ها » مي فروشد و گاهي نيز تنها توي خيابانها پرسه مي زند. شبها نيز با پدرش روي چرخ دستي مي خوابند.

لطيف كه راوي قصه نيز هست، با سه پسر بچة هم سن و سال، روي سكوي جلو بانك نشسته بودند كه دو پسر بچة ولگرد ديگر به آنها ملحق مي شوند. بچه ها ابتدا سر به سر هم گذاشته و بناي مشاجره مي گذارند ولي نهايتاً با همديگر كنار آمده و به بازي و گردش در خيابانها مي پردازند.

پسرك وقت و بي وقت براي تماشاي شتر مورد علاقه اش جلو مغازة اسباب بازي فروشي رفته و غرق در تخيلات خود مي شد. شبي كه شرح آن در قصه مي رود، لطيف دير وقت پيش پدر مي رود. چون پدر خوابيده بود، گرسنه روي زمين خاكي در كنار گاري مي خوابد. در خواب مي بيند كه عروسك شتر مورد علاقه آمده، او را سوار خود كرده و به جشن عروسكها در باغي بزرگ و با شكوه واقع در محله اي در شمال تهران مي برد. لطيف در اين مهماني هرچه مي خورد سير نمي شد. خلاصه محو تماشاي دروديوارهاي آن ويلا بود كه گردوخاكي به صورتش مي خورد و از خواب مي پرد و مي بيند كه سپور دارد كنار وي را جارو مي زند.

ادامه نوشته

تحلیل محتوای آثار صمد بهرنگی - يك هلو و هزار هلو

منبع: تحلیل محتوای آثار صمد بهرنگی، تالیف سلمان صفریان، تهران، نشر اندیشه نو، ۱۳۹۱.

خلاصة قصه

در اين قصه، ابتدا راوي درخت هلويي را معرفي مي كند كه در باغ بزرگ و سرسبز ارباب وجود دارد. اين درخت علي رغم نژاد مرغوبش ميوه هايش را نرسيده مي ريزد. سپس وارد روايت سرگذشت درخت هلومي شود.

سرگذشت درخت هلو چنين است كه روزي دو پسر بچة فقير روستايي به نامهاي پولاد و صاحبعلي او را پيدا مي كرده و پس از بازيهاي بسيار تصميم به خوردنش مي گيرند. سپس هسته اش را مخفيانه در گوشه اي از باغ ارباب كاشته و از وي مراقبت بعمل مي آورند تا اينكه بالاخره هستة هلو سبز شده و تبديل به درخت هلو مي شود. روزي صاحبعلي براي شكار مار به درّه مارها مي رود تا آن را در پاي درخت هلو چال كند كه موجب رشد و تقويت درخت شود، كه ماري وي را نيش زده و از پاي مي اندازد با كشته شدن صاحبعلي، پولاد و درخت هلو در غم از دست دادن دوستشان بسيار ناراحت و غمگين مي شوند. پولاد از شدت ناراحتي نمي تواند در ده بماند. لذا براي رهايي از خاطرات صاحبعلي تصميم به عزيمت به شهر مي گيرد.

ادامه نوشته

تحلیل محتوای آثار صمد بهرنگی - دو گربه روي ديوار

منبع: تحلیل محتوای آثار صمد بهرنگی، تالیف سلمان صفریان، تهران، نشر اندیشه نو، ۱۳۹۱.

خلاصة قصه

اين قصة كوتاه، برخورد دو گربة سياه و سفيد را حكايت مي كند كه در شبي تاريك از دو جـهت مخالف ديـوار مي آيند. هيچ كدام اجازة عبور به ديگري نمي دهد. كار به درگيري و نزاع مي كشد. و نهايتاً كسي از پاي ديوار آب سردي روشان مي پاشد. هر دو دستپاچه شده، برگشته و از راهي كه آمده بودند فرار مي كنند و پشت سرشان را هم نگاه نمي كنند.

ساختار قصه

الف. روايت شناسي

در اين قصه راوي به سان دوربيني كه كار گذاشته شده باشد، فقط آنچه را كه مي بيند تصوير مي كند و هيچگونه اطلاعي از حسياّت دروني شخصيت ها و همچنين از گذشته و آيندة ماجرا ندارد. او فقط آنچه را كه در زمان حال اتفاق مي افتد به طور زنده گزارش مي كند. و تنها يك مخاطب براي قصه متصور است و آن خوانندة قصه مي باشد. با اين توصيف بايد گفت كه زاوية ديد راوي بيروني است يعني آگاهي از حوادث قابل مشاهده و گزارش آنچه ديدني و شنيدني است.

ادامه نوشته

تحلیل محتوای آثار صمد بهرنگی - پسرک لبو فروش

منبع: تحلیل محتوای آثار صمد بهرنگی، تالیف سلمان صفریان، تهران، نشر اندیشه نو، ۱۳۹۱.

پسرك لبو فروش

خلاصة قصه

اين قصه كه احتمالاً از خاطرات دوران معلمي صمد بهرنگي مي باشد، داستان زندگي پسرك لبو فروشي است بنام تاري وردي. او متعلق به خانواده روستايي و فقيري است كه پدرش را كه يك قاچاقچي بوده، امنيه ها روي اسب زده و كشته اند ، و اكنون او با مادر مريض وخواهر جوانش زندگي مي كند. هر دو خواهر و برادر در يك كارگاه قاليبافي كه متعلق به حاجي قلي است كار مي كرده اند. حاجي قلي به خواهر نظر بد داشته كه پسرك پس از آنكه متوجه قضيه مي شود با وي درگير شده، او را زخمي كرده و فرار مي كند. اما حاجي با حيله گري پسرك را گير آورده و انتقام زخمش را از او مي گيرد. پس از اين حوادث ،خواهر و برادر به كار خود در كار گاه حاجي قلي پايان مي دهند و زندگي خود را با لبوپزي خواهر و فروش آن توسط برادر مي گذرانند و نهايتاً موفق مي شوند كه اوضاع خود را جمع و جور كرده ابتدا خواهر را به خانة بخت بفرستند و سپس برادر مهياي ازدواج مي شود.

ادامه نوشته

تحلیل محتوای آثار صمد بهرنگی - اولدوز و کلاغها

منبع: تحلیل محتوای آثار صمد بهرنگی، تالیف سلمان صفریان، تهران، نشر اندیشه نو، ۱۳۹۱.

خلاصة قصه

اين قصه، در واقع ادامة قصه « اولدوز و عروسك سخنگو» مي باشد و آن ، داستان زندگي دختر بچه اي است كه پدرش ، مادرش را طلاق داده و به ده فرستاده و زن ديگري گرفته است. اين زن بابا كه هرگز بچه هايش زنده نمي مانند ، چشم ديدن اولدوز يعني دخترك را ندارد و هميشه او را آزار مي دهد و معمولاً وي را درون اتاقش حبس مي كند. يك روز كه اولدوز تنها و غمگين كنار پنجره نشسته بود. او كلاغي را مي بيند كه لب حوض نشسته است. آشنايي اولدوز با ننه كلاغه از همين جا شروع مي شود لذا هم از تنهايي در مي آيد وهم غصه گم شدن عروسكش تسلي پيدا مي كند. ننه كلاغه پسرش را براي اولدوز مي آورد كه همبازي وي باشد اما تأكيد مي كند كه بايد تا دو هفته بچة كلاغ پرواز ياد بگيرد وگرنه مي ميرد.

اوضاع بر وفق مراد اولدوز نمي چرخد. روزي زن بابا براي ننه كلاغه تله گذاشته ، او را گرفته و اعدام مي كند. كلاغ كوچولو نيز علي رغم تلاشهاي اولدوز و ياشار ، پسر همسايه ، بخاطر كينه توزيهاي زن بابا امكان پرواز به موقع پيدا نمي كند و مي ميرد. و بدين سان ارتباط اولدوز و ياشار با كلاغها قطع مي شود و اولدوز دوباره تنها و غمگين مي شود ،

ادامه نوشته

تحلیل محتوای آثار صمد بهرنگی - اولدوز و عروسك سخنگو

منبع: تحلیل محتوای آثار صمد بهرنگی، تالیف سلمان صفریان، تهران، نشر اندیشه نو، ۱۳۹۱.

قصه ها

قصه ها عمده ترين بخش تأليفات صمد بهرنگي هستند كه شايد بيشترين سهم را در شهرت وي داشته باشند. لذا بيشترين تكية ما نيز به اين آثار خواهد بود.

در اين فصل، كه نگرش توصيفي نام داده شده است؛ده تا از قصه هاي صمد را مورد توجه خود قرار خواهيم داد. چرا كه بقية موارد كه در كتاب قصه ها آمده اند افسانه هايي هستند كه دربارة آنها بحث شد.

نگرش توصيفي ، به قصه ها بدين صورت خواهد بود كه ابتدا خلاصه اي از هر قصه را ارائه داده و بعد وارد ساختار همان قصه خواهيم شد. در قسمت ساختار ،قصه را از نظر روايت شناسي ، شخصيت شناسي و طرح شناسي مورد بررسي قرار مي دهيم سپس به استخراج پيامهاي موجود در آن قصه مي پردازيم.

اولدوز و عروسك سخنگو

خلاصة قصه

اين قصه داستان زندگي دختر بچه اي است به نام اولدوز، كه پدر و مادرش از همديگر جدا شده اند واو اكنون زير دست زن بابايي بد خلق و خشن كه چشم ديدن وي را ندارد زندگي مي كند. زن بابا از انواع اذيت و آزار در حق دخترك فرو گذار نمي كند. او حتي وجود گاوي را كه اولدوز سخت دوستش مي داشت ؛ چرا كه يادگار مادرش بود، تحمل نكرده، و به بهانة ويار از شوهرش مي خواهد كه آن را بكشد. اما گوشت گاو به دهن همه تلخ مي آيد غير از اولدوز. اولدوز،عروسكي را كه مادرش برايش درست كرده بود سنگ صبور خود قرار داده بود. از بس كه پيش او درد دل و گريه مي كند ،

ادامه نوشته

تحلیل محتوای آثار صمد بهرنگی - مقاله‌ها و نامه‌ها

منبع: تحلیل محتوای آثار صمد بهرنگی، تالیف سلمان صفریان، تهران، نشر اندیشه نو، ۱۳۹۱.

مقاله ها

مقاله هاي صمد بهرنگي كه در نشريات مختلف كشور انتشار يافته بود، بعد از مرگ وي توسط بهروز دهقاني جمع آوري و در يك كتاب مستقل با عنوان « مجموعه مقاله ها » و با فصل بندي ناشر در انتشارات دنيا و روز بهان تهران چاپ و منتشر گرديد.

در فصل نگاهي به تاريخ ، دو مقاله ، با عنوانهاي « آذربايجان در جنبش مشروطه » و « سخني دربارة درس تاريخ » به رشته تحرير در آمده است. فصل دوم « چند حرف دربارة‌ شناخت » نام دارد كه شامل مقالات شناخت جهان در مرز علوم قديمه و دانش نو ، سخني كوتاه دربارة شعور، فكر زبان و بررسي كتاب ساختمان خورشيد مي باشد. فصل بعدي شامل مقالاتي در حوزة هنر و ادبيات است كه مقاله اي دربارة ادبيات كودكان ، مقالاتي در موضوع ادبيات و فولكورآذربايجان و دو نوشتة جنجالي با عنوان يادي از حيدر باباي شهريار را شامل مي شود. فصل بعدي در بارةدستور زبان تركي آذربايجاني است. فصل ديگر، گزارشهاي ديدار صمد ودوستش بهروز دهقاني از روستاهايي در منطقة آذربايجان غربي را شامل مي شود.

ادامه نوشته

تحلیل محتوای آثار صمد بهرنگی - تالیفات

منبع: تحلیل محتوای آثار صمد بهرنگی، تالیف سلمان صفریان، تهران، نشر اندیشه نو، ۱۳۹۱.

انشاء و نامه نگاري ساده

اين كتاب 120 صفحه اي در سال 1343 براي دانش آموزان دورة دبستان و سال اول راهنمايي تحصيلي به رشتة تحرير در آمده است ، انتشارات ابن سيناي تبريز اين كتاب را با نام مستعار مؤلف به نام افشين پرويزي چاپ و منتشر ساخته است.

كتاب داراي دو بخش مي باشد. در بخش يكم به موضوعاتي چون تعريف و فايدة انشاء ، درست نوشتن و راه آموختن آن ، روش نوشتن ، وقت مناسب ، انشاي خوب ، انواع موضوع انشاء ، كتاب غير درسي ، نقطه گذاري و چند نكته دستوري پرداخته شده است.

در پايان بخش يكم. فهرستي از 57 كتاب خواندني متناسب با سن و سال خوانندگان بهمراه موضوع ، نويسنده ، و مترجم كتابهاي خارجي آورده شده است.

ادامه نوشته

تحلیل محتوای آثار صمد بهرنگی - ترجمه‌ها 2

منبع: تحلیل محتوای آثار صمد بهرنگی، تالیف سلمان صفریان، تهران، نشر اندیشه نو، ۱۳۹۱.

خانه هاي لانه مرغي

در اين قصه ، آپارتمان اجاره اي يك روزنامه نگار مستأجر به فروش گذاشته مي شود ، همين امر بهانه اي مي شود كه او و اهل خانواده به خريد خانه بينديشند. ابتدا راجع به خريد همان آپارتماني كه در آن ساكن هستند با صاحبخانه صحبت مي كنند. لكن به دليل گران بودنش از اين مورد منصرف شده، به آگهي هاي روزنامه ها مراجعه مي كنند. اتفاقاً مورد مناسبي را پيدا مي كنند كه در كنار دريا ساخته شده است. آگهي شامل نقشة ساختمان و امكانات مختلف و متعدد داخل و محيط بيرون است.

مرد مستأ جر براي تهيه پيش قسط خانه به ادارة خود مراجعه كرده و حقوق يك سالش را از پبش مي گيرد. پس از شادي هاي فراوان با اهل خانواده و به همراه صاحب پروژه و ديگر مشتريان ، پس از طي مسافتي طولاني در خارج از شهر و در اسفالت ، مالرو، خاكي و بيراهه عازم محل مي شوند. اما كدام دريا و شهرو بازار و آپارتمان و ويلا ؟ كه دريغ از ذي حياتي ! با اين حال صاحب مثلاً «كوي» ، همچنان با آب و تاب به معرفي آپارتمان و امكانات موجودش مي پردازد كه در آينده بنا خواهد شد.

روزنامه نگار مستأجر به جاهاي ديگر نيز مراجعه مي كند كه صد مرتبه بدتر از اولي هستند. خلاصه در عرض سه ماه كه در پي خانه مي گردند ، حقوق يك سال آينده را كه پيش گرفته بودند ، خرج روزمره و خصوصاً مشروب مي كنند. كه مادر زن پير و سنتي و مفيد نيز به بهانة مداواي سردردش از غافلة مشروب خوري عقب نمي افتد.

ادامه نوشته

تحلیل محتوای آثار صمد بهرنگی - ترجمه‌ها 1

منبع: تحلیل محتوای آثار صمد بهرنگی، تالیف سلمان صفریان، تهران، اندیشه نو، ۱۳۹۱.

ترجمه هاي صمد بهرنگي

« در گستره ادبيات كودكان ، ترجمه آثار ادبي ويژه كودكان و نوجوانان ، يا با انگيزه فراهم ساختن مواد خواندني براي اين گروه سني انجام مي گرفت و يا مترجمان بر پايه دلبستگي شخصي يا سفارش نهادهاي حكومتي همچون دربار و نهادها ي فرهنگي مانند دارالترجمه دولتي و مطبوعات دست به ترجمه مي زدند » (محمد هادي محمدي و زهره قاييني ، 1380 ، ص437 ).

هر چند كه آثار ترجمه شده جزو خلاقيت شخصي محسوب نمي شوند ؛ با اين همه در اين بخش ، براي آشنايي با انگيزه انتخاب صمد بهرنگي ، نظري گذرا به موضوعات موارد ترجمه شده خواهيم انداخت ؛ تا معلوم شود كه صمد جزو كدام دسته از مترجمين ياد شده مي باشد. عمده ترجمه هاي صمد بهرنگي از تركي به فارسي و بالعكس بوده است كه شامل قصه و شعر مي باشند. اكنون بطور جداگانه به آنها اشاره مي شود.

ادامه نوشته

تحلیل محتوای آثار صمد بهرنگی - كوراوغلوو كچل حمزه

منبع: تحلیل محتوای آثار صمد بهرنگی، تالیف سلمان صفریان، تهران، اندیشه نو، ۱۳۹۱.

الف. چكيده افسانه

كوراوغلو يكي از اسطوره هاي آذربايجان است. داستان زندگي او در هفده بند تحت عنوان « سفر » توسط « آشيق » هاي دوره گرد نُقل مجالس جشن و عروسي بوده و هست. اين داستان هاي حماسي در قالب نظم و نثر روايت مي شوند. تعدادي از اين بندها يا سفرها كه توسط آشيق علي ، آشيق ميرزه ، آشيق ابراهيم قاراجا اوغلو ، آشيق محمد ، آشيق قنبر و ديگران روايت و اجرا شده ، تا كنون از طرف ناشرين مختلف جمع آوري و به چاپ رسيده است.

داستان كور اوغلو و كچل حمزه را كه آشيق علي در سال 1937 ميلادي در شهر« قازاخ » آذربايجان شمالي تحت عنوان « كور اوغلو نون توقات سفري » (همت علي زاده ، 1362 ، ص79 ) اجرا كرده يكي از بندهاي اين مجموعه مي باشد.

در اين داستان كچل حمزه با تطميع حسن پاشا براي ربودن « قير آت » مركب مشهور كور اوغلو راهي چنلي بئل مي شود. وي با حيله و نيرنگ موفق مي شود وارد اردوگاه كور اوغلو شده و پس از مدتي با استفاده از فرصت « دور آت » ، مركب دوم كوراوغلو را از اردوگاه چنلي بئل خارج سازد. كوراوغلو براي نجات » دورآت» به دنبال كچل حمزه مي رود و مغلوب حيله وي شده « قير آت» را از دست مي دهد و پس از قهر و آشتي با سركردگان قشون به خاطر اين شكست ، به تنهايي عازم ديار « توقات » شده و موفق مي شود قيرآت را نجات داده و با پيروزي و غرور به چنلي بئل باز گردد.

ادامه نوشته

تحلیل محتوای آثار صمد بهرنگی - تلخون

منبع: تحلیل محتوای آثار صمد بهرنگی، تالیف سلمان صفریان، تهران، اندیشه نو، ۱۳۹۱.

الف. چكيده افسانه

تلخون يكي از هفت دختر مردي تاجر است. او بر خلاف خواهرانش كه براي جشن ، از پدر تقاضاي كنيز ، غلام ، لباس ، كفش ، جوراب ، گردن بند و حمام طلا مي كنند ، تقاضاي وي ، دل و جگر است. چيزي كه پدر هرچه در بازار مي گردد پيدا نمي كند ، سرانجام آه به شرط بردن دختر ، دل و جگر براي وي مي آورد. آه تلخون را به دنياي غريب برده و به پسري جوان مي دهد. با مرگ پسر جوان تلخون به تقاضاي خود بارها به كنيزي فروخته مي شود و ماجراهايي را از سر مي گذراند تا بالاخره دواي درد همسرش را مي يابد و او را زنده مي كند.

ب. بازسازي

قصه تلخون بازسازي شده و توسعه يافته افسانه فولكلوريك قصه آه مي باشد كه آن نيز، هم در افسانه هاي آذربايجان و هم قصه هاي بهرنگ بطور مجزاچاپ شده است.لذا در اين قصه ، صمد بهرنگي تا مي تواند به شخصيت ها هويت، و به حوادث و ديالوگها شكل و جهت مي بخشد. اكنون به اين تغييرات به ترتيب ظهور در قصه مي پردازيم.

ادامه نوشته