ترجمه و تصحیح: دکتر ح. م. صدیق
باب اَفْعَلانْ
اَرْبَغانْ arpağan : گياهي شبيه جو است که خوشه ميبندد, اما دانه ندارد.
ارمغان armağan : هديه از سوي کسي که از مسافرت با دست پر برگردد. (به ترکي اوغوزي) يَرْمَغانْ yarmağan هم گفته ميشود. و آن همان اَمُچْ amuç است.
باب فِعِنْلي با حرکههاي مختلف
اِتِنْدي itindi : اِتِنْدي نَانْکْ itindinəŋ يعني : چيز بيرون افکنده شده و دفع شده.
باب فَعْليٰ
اِکيِ iki : دو
باب فُعُلْ از غنّهداران با واج «ج»
اُتُنْجْ ötünç : وام و قرض.
مَنْ اَنْکارْ يَرْماقْ اُتُنْج بيردِمْ
mənaŋaryarmaq ötünçbérdim
يعني : من به او پول قرض دادم.
اُوتُنْجْ utunç : اُوتُنْج ايشْ utunçiş يعني : کار سرزنش انگيز و دور از حيا, از ريشهياُﭬـُتْ uwut در معناي حياست.
اُجُنْجْ üçünç : سوم در شمار.
اِکِنْجْ ikinç : دوم در شمار.
قاعده چنان است که به ريشهي تکواژ در اعداد زير ده, آنگاه که خواهند پيرو و تالي عدد پيش از خود شـود, پـيافـزودهيي از دو حروف «ن» و «ج» ميافزايند. مانند تُوْرتُنْجْ
باب فَعال و فَعُولْ
اَلُوجْaluç : شفتالو.
اُلارْular : کبک.
اَذيزəžiz : بلندي هر چيزي.
اوُسُوْزusuz : اوُسُوْز کِشي usuzkişi يعني : شخص گريخته خواب و خواب آلود.
اِسيزْısız : بچه کوچولوي شرور, شيطنت کننده و نافرماني.
اَکيشْəgiş : فضولاتي که پس از ذوب فلزات معادن بر جاي ماند.
دانشگاه غازی آنکارا
ایکینجی بؤلوم
صدیقین ان ایلگینج ده‌گرلندیرمه‌لریندن بیری ده کاشغارلی و فردوسی‌نین انسانا و ملت مفهومونا باخیشلاری حاققیندادیر. صدیقه گؤره، بۆتۆن انسانلارا ائشیت گؤزله باخان کاشغارلی‌یا قارشین، فردوسی سویلولوغو و قومیت‌چی‌لیگی اؤن پلاندا توتور. بو قونودا شؤیله دئر:
کاشغرلی، «تات» کلمه‌سینی تۆرکلرین دیشینداکیلر اۆچۆن قوللانیر. آنجاق معناسی ساده‌جه عجم و فارس دگیلدیر. تات تعبیری‌نین اونون نظرینده یابانجی و بیگانه کیمی آنلاملارا گلدیگینی وورغولامام گره‌کیر. بو اوزدن، اویغورلار بعضاً غیر مسلم‌لری‌ده تات اولاراق آدلاندیریرلار کی اینانچ و دۆشۆنجه‌ده مسلمانین ضدی دئمکدیر. کاشغارلی‌نین فرقلی قوملارا و ملّتلره باخیشدا، هئچ بیر قومی یادا ملّتی، دیل و عرق فرقلیلیگیندن دولایی کؤتۆله‌مه‌دیگینی سؤیله‌مه‌لیییم. او، هر نه قده‌ر سویو و آتالاری ایله اؤیۆنۆرسه‌ده، بۆتۆن انسانلاری ائشیت درجه‌ده سئوه‌رک، هامیسینا خدمت آرزوسوندا
دانشگاه غازی آنکارا
بیرینجی بؤلوم
دیوان لغات الترک، تۆرکلرین اسلامیتی قبولوندان سونرا عربجه قلمه آلینماسینا رغمن، تۆرک دیلی و کولتورونو ایلگیلندیرن ان اؤنملی اثرلردن بیریدیر. اثر 1072- 1074 ایللر آراسیندا1کاشغرلی محمود طرفیندن قلمه آلیناراق، عباسی خلقه‌سی «محمد المقتدی بامرالله»ین اوغلو «ابوالقاسم عبدالله»ـا سونولموشدور. اثرین تام آدی «کتاب دیوان لغات الترک» دور. تۆرک دیللرینی توپلایان کتاب دئمکدیر. بورادا دیللردن مقصد، لهجه‌دیر.2دیوان، تۆرکجه‌دن عربجه‌یه بیر لغت کتابیدیر. آنجاق، تۆرک دیلی‌نین ایلک سؤزلۆگۆ اولاراق دا قبول ائدیلن اثر، گئرچکده، چئشیدلی تۆرک بویلاریندان ده‌رلنمیش آغیزلار سؤزلۆگۆ اؤزه‌للیگی گؤستریر. بونونلا برابر، دیوان یالنیزجا بیر سؤزلۆک اولماییب، تۆرکجه‌نین 11 یۆز ایلده‌کی دیل اؤزه‌للیکلرینی بلیرتن، سس و یاپی بیلگیسینه ایشیق توتان بیر قرامر کتابی، کیشی، بوی و یئر آدلاری قایناغی، تۆرک تاریخینه، جغرافیاسینا، میتولوژیسینه، فولکلور و خلق ادبیاتینا دائر زنگین بیلگیلر احتوا ائدن، عین زماندا دؤنمین طبّی و تداوی اصوللاری حاققیندا بیلگی آچیقلامالاری ایله مدرن و آنسیکلوپدیک
بسم الله الرحمن الرحیم