کتابشناسی آثار استاد دکتر ح. م. صدیق- 8

کتاب «کتابشناسی آثار استاد دکتر حسین محمدزاده صدیق»را در چند بخش به علاقه‌مندان تقدیم می‌کنم. در این کتاب، تمامی آثار قلمی ایشان در طی نیم قرن تلاش، معرفی می‌شود. لازم به ذکر است به دلیل تنوع مطلب در صفحه اصلی وبلاگ، برای مطالعه تمامی بخش‌های مربوط به کتابشناسی به صورت یکجا، می‌بایست دربخش «موضوعات» بر روی قسمت «کتابشناسی آثار استاد» کلیک کنید. (عیسی مجیدی)

منبع: کتابشناسی آثار استاد دکتر ح. م. صدیق، گردآوری و تالیف: م. غلامنژاد بازکیایی، تهران، تکدرخت، ۱۳۸۸.

هـ. متون دانشگاهی

1. آشنایی با رسالات موسیقی

محمدزاده صدیق، حسین. آشنایی با رسالات موسیقی؛ چاپ اول؛ تهران: فاخر، 1379؛ تک جلدی؛ 232 ص.: نمونه؛ وزیری.

کتاب در انتها شامل کتاب‌نامه است.

کتاب حاضر گزیده‌ای از متونِ رسالاتِ موسیقی نگارش یافته به زبان فارسی است که به بررسی و شناخت رسالات موسیقی می‌پردازد و در پنج بخش تنظیم و تدوین شده است:

بخش اول: سخنانی را پیرامون صناعت موسیقی به دست می‌دهد.

بخش دوم: مطالب رسالات موسیقی را دسته‌بندی می‌کند.

بخش سوم: به معرفی رسالاتِ فارسی در زمینه‌ی موسیقی می‌پردازد.

بخش چهارم: شامل سبک‌شناسی نثر رسالات موسیقی می‌باشد.

بخش پنجم: گزیده‌هایی از متون رسالات موسیقی ذکر می‌شود که اولین آن‌ها مقدمه‌ی دانشنامه‌ی اعلایی ابوعلی سینا و آخرین آن‌ها بخش خاتمه‌ی کتاب بحورالالحان است.

ادامه نوشته

کتابشناسی آثار استاد دکتر ح. م. صدیق- 7

کتاب «کتابشناسی آثار استاد دکتر حسین محمدزاده صدیق»را در چند بخش به علاقه‌مندان تقدیم می‌کنم. در این کتاب، تمامی آثار قلمی ایشان در طی نیم قرن تلاش، معرفی می‌شود. لازم به ذکر است به دلیل تنوع مطلب در صفحه اصلی وبلاگ، برای مطالعه تمامی بخش‌های مربوط به کتابشناسی به صورت یکجا، می‌بایست دربخش «موضوعات» بر روی قسمت «کتابشناسی آثار استاد» کلیک کنید. (عیسی مجیدی)

منبع: کتابشناسی آثار استاد دکتر ح. م. صدیق، گردآوری و تالیف: م. غلامنژاد بازکیایی، تهران، تکدرخت، ۱۳۸۸.

د. مجموعه شعر

1. اردبیل لوحه‌لری

محمدزاده صدیق، حسین (حسین دۆزگون.) اردبیل لوحه‌لری (شعر مجموعه‌سی)؛ چاپ اول؛ تهران: ستاد نشر آثار دکتر صدیق، 1380؛ تک جلدی؛ رقعی.

کتاب حاضر مجموعه اشعار استاد درباره‌ی اردبیل، اهالی آن شهر و خاطرات ایشان در طی دو سال اقامت و تدریسشان در این شهر است که به زبان ترکی سروده شده است.

2. آناما هدیه

محمدزاده صدیق، حسین (حسین دۆزگون.) آناما هدیه؛ چاپ اول؛ تهران: تکدرخت، 1387؛ تک جلدی؛ 72 ص.؛ جیبی.

عنوان موجود در صفحه‌ی آخر کتاب:

ANAMA HƏDİYƏ (şeir məcmuəsi)

کتاب حاضر مجموعه اشعار استاد در ستایش مقام شامخ مادر به زبان ترکی است که آن را به مادر بزرگوارشان تقدیم کرده‌‌اند.

ادامه نوشته

کتابشناسی آثار استاد دکتر ح. م. صدیق- 6

کتاب «کتابشناسی آثار استاد دکتر حسین محمدزاده صدیق»را در چند بخش به علاقه‌مندان تقدیم می‌کنم. در این کتاب، تمامی آثار قلمی ایشان در طی نیم قرن تلاش، معرفی می‌شود. لازم به ذکر است به دلیل تنوع مطلب در صفحه اصلی وبلاگ، برای مطالعه تمامی بخش‌های مربوط به کتابشناسی به صورت یکجا، می‌بایست دربخش «موضوعات» بر روی قسمت «کتابشناسی آثار استاد» کلیک کنید. (عیسی مجیدی)

منبع: کتابشناسی آثار استاد دکتر ح. م. صدیق، گردآوری و تالیف: م. غلامنژاد بازکیایی، تهران، تکدرخت، ۱۳۸۸.

ج. ترجمه

1. آتا! ای ظلم گؤرموش مکتبین بایراقداری

خمینی، سید احمد. آتا! ای ظلم گؤرموش مکتبین بایراقداری؛ مترجم: حسین محمدزاده صدیق؛ تهران: مؤسسه‌ی تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1373؛ تک جلدی؛ 19+ 22 ص.: عکس؛ وزیری.

عنوان صفحه‌ی آخر به انگلیسی:

FATHER! O Standard Bearer of Islam

مجموعه‌ی حاضر برگردان ترکی مقاله‌ی حاج سید احمد خمینی خطاب به پدر بزرگوارشان – روح‌الله موسوی خمینی «س» - می‌باشد. وی در این مقاله، ابعاد ناشناخته‌ی زندگی بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران را به تصویر کشیده و رنج و مشقت‌هایی را که ایشان در راه احیای اسلام ناب محمدی و پیروزی انقلاب اسلامی متحمل شده‌اند، به رشته‌ی تحریر درمی‌آورد.

گفتنی است که برگردان انگلیسی مقاله‌ی مذکور نیز به این مجموعه ضمیمه شده است.

2. آثاری از شعرای آذربایجان

ح. صدیق (تدوین و ترجمه.) آثاری از شعرای آذربایجان؛ [بی‌چا.]؛ تهران: بابک، 1352؛ تک جلدی؛ 150 ص.؛ رقعی.

مجموعه‌ی حاضر برگردان فارسی قطعاتی چند از یازده شاعر معاصر آذربایجانی – حبیب ساهر، مدینه‌ی گلگون، رسول رضا، مروارید دلبازی، نگار رفیعبیگلی، بختیار وهابزاده، علی‌آقا کورچایلی، زینال خلیل، نریمان حسن‌زاده، ب. چای اوغلو، فکرت صادق – را شامل می‌شود که درون مایه‌ی اساسی این شعرها، انسان‌دوستی با همه‌ی جهات مترقی آن است که در کنارش فریاد و عصیان، حسرت و دعوت همچون تازیانه‌ای بر پیکر زمان فرود می‌آید

ادامه نوشته

کتابشناسی آثار استاد دکتر ح. م. صدیق- 5

کتاب «کتابشناسی آثار استاد دکتر حسین محمدزاده صدیق»را در چند بخش به علاقه‌مندان تقدیم می‌کنم. در این کتاب، تمامی آثار قلمی ایشان در طی نیم قرن تلاش، معرفی می‌شود. لازم به ذکر است به دلیل تنوع مطلب در صفحه اصلی وبلاگ، برای مطالعه تمامی بخش‌های مربوط به کتابشناسی به صورت یکجا، می‌بایست دربخش «موضوعات» بر روی قسمت «کتابشناسی آثار استاد» کلیک کنید. (عیسی مجیدی)

منبع: کتابشناسی آثار استاد دکتر ح. م. صدیق، گردآوری و تالیف: م. غلامنژاد بازکیایی، تهران، تکدرخت، ۱۳۸۸.

ب.تحقیق و پژوهش:

1. دیدی از نوآوری‌های حبیب ساهر

محمدزاده صدیق، حسین. دیدی از نوآوری‌های حبیب ساهر؛ چاپ اول؛ تبریز: ساوالان، 1357؛ تک جلدی؛ 29 ص.؛ رقعی.

کتاب حاضر که به زبان فارسی نگارش یافته، به بررسی اشعار فارسی ساهر – شاعر معاصر آذری - می‌پردازد. نویسنده جایگاهِ ساهر را در ادبیات معاصر ایران مشخص می‌سازد و او را از بینان‌گذاران شعر نوین فارسی می‌شمارد که اشعار فارسی‌اش در واقع پل ارتباطیِ شعر کلاسیک مشروطیت و شعر نیمایی است.

لازم به ذکر است که اثر مذکور با توطئه‌ی ساواک در سال‌های پیش از انقلاب، به عنوان مقدمه‌ی دو کتاب «آرزی و قمبر» و «کتاب شعر ساهر» اجازه‌ی انتشار نیافت. لیکن با ظهور انقلاب، به جهت غنی بودن آن از جهت محتوا به صورت مجموعه‌ی مستقل به زیور چاپ آراسته شده است.

2. سه سنگیاد باستانی

محمدزاده صدیق، حسین. سه سنگیاد باستانی؛ چاپ اول؛ تبریز: نشر اختر، 1387؛ تک جلدی؛ 176ص.: مصور؛ رقعی.

عنوان صفحه‌ی آخر کتاب به انگلیسی:

Ancient Turkish Epigraphs

مؤلف در کتاب حاضر، به معرفی زبان ترکی باستان که به شیوه‌ی «گؤی تورک» معروف شده است، می‌پردازد. وی در آغاز، مختصری از دستور زبان گؤی تورک را با استناد به سه سنگیاد «گول تیگین، بیلگه قاغان، تان یوقوق» بیان می‌کند؛ در ادامه، متون اصلی این سه کتیبه را آورده و آن را به لاتین آوانگاری کرده و سپس آن را به زبانی ساده و شیوا به فارسی ترجمه کرده است. در بخش‌های پایانی، مؤلف فهرست واژه‌های هر سه سنگیاد را به ترتیب سیستم الفبایی لاتین و با معادل‌های فارسی و ترکی آذری معاصر، فهرست اصطلاحات زبان‌شناسی به کار رفته در متن کتاب را به ترتیب سیستم الفبایی فارسی و با ذکر معادل‌های ترکی آذری و انگیسی و همچنین جدول کامل الفبای زبان گؤی تورک در سنگیادها را آورده است.

ادامه نوشته

Prof. Dr. Hüseyin Düzgünün yayınladığı QARA MƏCMUƏ - 3

2000 ilində Təbrizdə Qara Macmuə adlı kitab nəşredildi. Bu kitabı Prof. Dr. Hüseyin Düzgün tərtib etmişdir. O, Şeyx Səfi Ərdibiliyə aid olan qıssa sözləri şerlər və hekayələri bir yerə yığıb bu ad ilə təqdim etmişdi. Həmin kitabı Bakıda İslam Ğəribli latin hərflərinə çevirib nəşretdi. Aşağıda Bakıda nəşrolan kitabı oxuyursunuz.

İsa Məcidi

Qaynaq: http://www.uludil.gen.az/qaramecmue.php

3-1. ŞEYX SƏFİYƏ MƏNSUB GİLƏKCƏ ŞE’RLƏR

Ön sözdə qeyd etdiyimiz kimi Şeyx Səfiəddin İshaq Şeyx Zahid Gilaninin qızı Bibi Fatimə ilə evlənmiş və iyirmi ildən ziyadə, Şeyx Zahidin ölümünə qədər giləklər arasında yaşamışdır. Odur ki, Şeyx Səfi gilək dilini də yaxşı öyrənə bilmişdir.
«Silsilətün-nəsəbi-Səfəviyyə» kitabında Şeyx Zahid Gilaninin nəvəsi Şeyx Hüseyn bir neçə qoşabeyt və bə’zi farsça şe’rləri Şeyx Səfiyə mənsub edir. Əlbəttə, bu şe’rlərin Şeyx Səfidən olmasında şəkk də vardır .
Biz bu şe’rlərin Şeyx Səfiyə mənsub olmasında şəkk etmirik. O, hər bir türk alimi və düşüncə sahibi kimi ətrafında olan bir çox dilləri və yarıdilləri öyrənmişdir. Giləkçə, talışca, tatca yarıdilləri, farsça və ərəbcə dilləri yaxşı bilirdi və bu dillərdə və yarıdillərdə bə’zən danışması və ya bə’zi şe’r və qısa sözlər yazması də şəkkə şayan bir hadisə deyildir. Mərhum Əli Əkbər Dehxuda farsça qaynaqlara əsaslanaraq yazır: «U əbyati həm be zəbane gilaniyi farsi sorude əst » (Tərcüməsi: O gilək dilində də bir sıra beytlər yazmışdır).

ardı (ادامه مطلب) dədir . . .

ادامه نوشته

Prof. Dr. Hüseyin Düzgünün yayınladığı QARA MƏCMUƏ - 2

2000 ilində Təbrizdə Qara Macmuə adlı kitab nəşredildi. Bu kitabı Prof. Dr. Hüseyin Düzgün tərtib etmişdir. O, Şeyx Səfi Ərdibiliyə aid olan qıssa sözləri şerlər və hekayələri bir yerə yığıb bu ad ilə təqdim etmişdi. Həmin kitabı Bakıda İslam Ğəribli latin hərflərinə çevirib nəşretdi. Aşağıda Bakıda nəşrolan kitabı oxuyursunuz.

İsa Məcidi

Qaynaq: http://www.uludil.gen.az/qaramecmue.php

ŞEYX SƏFİNİN TÜRKÇƏ ŞE’RLƏRİ

2-1. ŞEYX SƏFİNİN TÜRKÇƏ ŞE’RLƏRİNİN ÖZƏLLİKLƏRİ

Bir çox qaynaqlarda Sultan Şeyx Səfiəddin Ərdəbilinin mükəmməl «Divan»ından xəbər verilir. O, öz «Divan»ında «Səfi» təxəllüs edirmiş. Lakin əlimizdə olan türkçə və farsça əlyazmalar arasında bir çox «Səfi» təxəllüslü «Divan»larla və şe’r məcmuələrinə rast gəlirik. Sultan Şeyx Səfi Ərdəbiliyə bir hörmət əlaməti olaraq, bir çox şairlər «Səfi» sözünü öz təxəllüsü kimi seçmişlər. O cümlədən Səfi Qaraxan oğlu Səfiqulu bəyi ad aparmaq olar.
Səfiqulu özünü Şeyx Səfinin qulu hesab edirmiş. O, ikinci Şah Abbas zamanında yaşayırmış. «Təzkireyi-Nəsrabadi» onun haqqında yazır ki: «Səfiqulu bəg dər fənne-sipahigəri və əksəre-kəmalat əz əqran dər piş bud… Təb’əş kəmale-lotf dər tərtibe nəzm darəd» /Tərcüməsi: Səfiqulu bəy hərb sənətində və əksər işlərdə öz yaxınlarından seçilirdi… Şe’r yazmaqda çox incə təbə malik idi/.
Səfiqulu bəyin türkçə və farsça «Divan»ları vardır. Onun Şah Abbas mədhində yazdığı «Raiyyə» qəsidəsi də mə’rufdur. Bu qəsidənin mətlə’i belədir:

Müjdə ey meyxarələr kim getdi dey, gəldi bəhar,
Qönçə gəldi gülsitan icrə yenə biixtiyar…

ardı (ادامه مطلب) dədir . . .

ادامه نوشته

Prof. Dr. Hüseyin Düzgünün yayınladığı QARA MƏCMUƏ - 1

2000 ilində Təbrizdə Qara Macmuə adlı kitab nəşredildi. Bu kitabı Prof. Dr. Hüseyin Düzgün tərtib etmişdir. O, Şeyx Səfi Ərdibiliyə aid olan qıssa sözləri şerlər və hekayələri bir yerə yığıb bu ad ilə təqdim etmişdi. Həmin kitabı Bakıda İslam Ğəribli latin hərflərinə çevirib nəşretdi. Aşağıda Bakıda nəşrolan kitabı oxuyursunuz.

İsa Məcidi

Qaynaq: http://www.uludil.gen.az/qaramecmue.php

ŞEYX SƏFİƏDDİN ƏRDƏBİLİ

Yetişdirdiyi tarixi şəxsiyyətlər və zəkalı qələm, söz, sənət adamları ilə dünya şəhərləri ilə rəqabətdə adı birincilər sırasında çəkilən Ərdəbil şəhəri və bu torpağın əzəli, əbədi sakinləri olan Azərbaycan türklərinin bəşər mədəniyyəti, ictimai fikir tarixinə bəxş etdiyi bənzərsiz, parlaq və təkrarolunmaz şəxsiyyətlərdən biri də Şeyx Səfiəddin Ərdəbilidir. O, Şeyx Səfiəddin ki, adı yaxın və uzaq məmləkətlərdə səkkiz əsrə yaxındır ki, kəramət sahibi olan şeyxlər və övliyalar içərisində hörmətlə yad edilir, yaratdığı Səfəviyyə təriqəti və bu təriqətin əsasları üzərində boy ataraq pərvazlanan, dünyanın ən möhtəşəm dövlətlərindən biri olan Azərbaycan Səfəvi dövləti bu gün də dünya tədqiqatçı və tarixçilərinin diqqətindən bir an da olsun yayınmır.
Mənbələrin verdikləri, biri digərini inkar etməyən səhih bilgilərə görə Şeyx Səfiəddin hicri-qəməri tarixinin 650-ci ilində /miladi tarixi ilə 1252-ci il/ Ərdəbil şəhəri yaxınlığında yerləşən Kələxoran kəndində anadan olmuşdur. Nəsil şəcərəsi yeddinci imam Musa əl-Kazimə /m.754-800/ qədər gedib çatan bu müqəddəs Şeyxin beşinci ulu babası Firuzşah Qızılbaş o nəsildən, sülalədən Ərdəbilə gələn və burada məskunlaşan əvvəlinci şəxs hesab olunur. Mənbələr Firuzşahın oğlunun Əvəz, Əvəzin oğlunun Məhəmməd, Məhəmmədin oğlunun Səlahəddin, Səlahədinin oğlunun Əminəddin, Əminəddinin oğlunun isə Səfiəddin olduğunu qeyd edirlər.
Müqəddəs və mömin bir ailədə dünyaya göz açan Şeyx Səfiəddinin atası Şeyx Əminəddin Cəbrayıl zəmanəsinin pərhizkar, nüfuzlu sufi şeyxlərindən və alimlərindən olan Xacə Kəmaləddin Ərəbşah Ərdə-bilinin müridlərindən, anası Dövləti xatun isə Ərdəbil yaxınlığında yerləşən Barı kəndində yaşayan tanınmış alim və mütəfəkkir Cə-maləddin Baruqinin qızı idi. Şeyx Əminəddin Cəbrayılın Dövləti xatun-dan yeddi övladı olmuşdur ki, Səfiəddin bunların beşincisidir. Mənbələrin bə’ziləri uşaqların yeddisinin də oğlan, bə’ziləri isə altısının oğlan, birinin qız olduğunu qeyd edirdilər. Mənbələrdə oğlan uşaqlarının adları aşağıdakı sıra ilə verilir: Məhəmməd, Rəşidəddin, İsmayıl, Səfiəddin, Yə’qub, Fəxrəddin.

ardı (ادامه مطلب) dədir . . .

ادامه نوشته

کتابشناسی آثار استاد دکتر ح. م. صدیق- 4

کتاب «کتابشناسی آثار استاد دکتر حسین محمدزاده صدیق»را در چند بخش به علاقه‌مندان تقدیم می‌کنم. در این کتاب، تمامی آثار قلمی ایشان در طی نیم قرن تلاش، معرفی می‌شود. لازم به ذکر است به دلیل تنوع مطلب در صفحه اصلی وبلاگ، برای مطالعه تمامی بخش‌های مربوط به کتابشناسی به صورت یکجا، می‌بایست دربخش «موضوعات» بر روی قسمت «کتابشناسی آثار استاد» کلیک کنید. (عیسی مجیدی)

منبع: کتابشناسی آثار استاد دکتر ح. م. صدیق، گردآوری و تالیف: م. غلامنژاد بازکیایی، تهران، تکدرخت، ۱۳۸۸.

تصحیح و تحشیه

27. قاعده زبان ترکی

خلخالی، عبدالعلی بن فضل علی. قاعده‌ی زبان ترکی؛ مقدمه، تصحیح و تحشیه: حسین محمدزاده صدیق؛ چاپ اول؛ تبریز: یاران، 1387؛ تک جلدی؛ 240 ص.: نمونه؛ رقعی.

عنوان پشت جلد و صفحه‌ی آخر کتاب:

QÂİDE-yi ZƏBÂN-i TÜRKİ

كتاب حاضر در واقع قواعد نامه‌ی زبان ترکی آذری است که با استناد به نسخه‌ی خطی شماره‌ی 61857/8256 کتابخانه‌ی مجلس شورای اسلامی، توسط استاد تصحیح و بر لغات دشوار آن شرح نوشته شده است.

این کتاب سوای از مقدمه و مؤخره‌ی مؤلف (عبدالعلی خلخالی) در سه بخش موضوع‌بندی شده است:

بخش اول: افعال که در آن از فعل ماضی، مضارع، امر و نهی و ساختار آن‌ها سخن رفته و به تفصیل به آن پرداخته شده است.

بخش دوم: اسماء که به دو قسم مصدر و غیرمصدر تقسیم شده و برای هر کدام از آن‌ها تقسیماتی ذکر شده، سپس ساختار آن‌ها شرح شده است..

بخش سوم: حروف که به دو قسم علامت و غیرعلامت تقسیم شده و توضیحاتی درباره‌ی آن‌ها آورده شده است.

در انتهای کتاب، بخش افزوده‌ها قرار گرفته که مشتمل بر فهرست اصطلاحات دستوری مؤلف به همراه شرح آن‌ها، فهرست آیات و عبارات عربی، ابیات فارسی، ابیات ترکی، اعلام و مصادر و غیر مصادر با الفبای لاتین و عربی می‌باشد.

28. قواعد زبان ترکی

میرزا بابا طبیب آشتیانی، محمّد مؤمن. قواعد زبان ترکی؛ مقدمه، تصحیح و تحشیه: حسین محمدزاده صدیق؛ چاپ اوّل؛ کرج: انتشارات پینار، 1387؛ تک‌جلدی؛ 144 ص.؛ وزیری.

عنوان پشت جلد و صفحه‌ی آخر کتاب:

QƏVÂİD-e ZƏBÂN-e TÜRKİ

کتاب حاضر علاوه بر این‌که قواعد زبان ترکی را به طور عام در سه بخش فعل و اسم و حرف شامل می‌شود؛ نوعی واژه‌نامه‌ی فارسی به ترکی هم محسوب می‌شود که با استناد به دو نسخه‌ی موجود در کتابخانه‌ی آیت‌اله نجفی مرعشی، به شماره‌های 11350 و 6563، توسط استاد بازخوانی و تصحیح گردیده است و موارد اختلافی موجود در 2 نسخه به صورت نسخه بدل‌ها در بخش افزوده‌های کتاب آمده است.

ادامه نوشته

کتابشناسی آثار استاد دکتر ح. م. صدیق- 3

کتاب «کتابشناسی آثار استاد دکتر حسین محمدزاده صدیق»را در چند بخش به علاقه‌مندان تقدیم می‌کنم. در این کتاب، تمامی آثار قلمی ایشان در طی نیم قرن تلاش، معرفی می‌شود. لازم به ذکر است به دلیل تنوع مطلب در صفحه اصلی وبلاگ، برای مطالعه تمامی بخش‌های مربوط به کتابشناسی به صورت یکجا، می‌بایست دربخش «موضوعات» بر روی قسمت «کتابشناسی آثار استاد» کلیک کنید. (عیسی مجیدی)

منبع: کتابشناسی آثار استاد دکتر ح. م. صدیق، گردآوری و تالیف: م. غلامنژاد بازکیایی، تهران، تکدرخت، ۱۳۸۸.

تصحیح و تحشیه

14. دیوان اشعار ترکی سید عظیم شیروانی

شیروانی، عظیم بن محمّد. دیوان اشعار ترکی سید عظیم شیروانی (با کشف‌الابیات)؛ تدوین، مقدمه، حواشی: حسین محمدزاده صدیق؛ چاپ اول؛ تبریز: ندای شمس، 1385؛ تک‌جلدی؛ 726 ص.: مصور؛ وزیری.

عنوان صفحه‌ی آخر کتاب:

DİVÂN-ı ƏŞ'ÂR-i TÜRKİ

کتاب در انتها شامل کتابنامه است.

کتاب حاضر دیوان اشعار ترکی سید عظیم شیروانی - شاعر سده‌ی سیزدهم - است. درون‌مایه‌ی اشعار این شاعر عارف مسلک آذربایجانی، عرفانی و همچنین مبارزه علیه ستم و فساد و ریا است. استاد، کار تصحیح و تدوین این اثر گرانقدر را عهده‌دار بوده‌اند. کتاب حاضر که ثمره‌ی تلاش‌های علمی وی بر روی دیوان سید عظیم است، مشتمل بر سه بخش است:

بخش اوّل: مقدمه‌ای علمی به زبان ترکی که شخصیت سید عظیم را از بعد‌های مختلف مورد بررسی و تشریح قرار داده است.

بخش دوّم: متن دیوان که شامل بخش‌های دیباچه، قصیده، غزل، قطعه، ترجیع‌بند، ترکیب‌بند، مستزاد، مربع، مخمّس، مسدّس، رباعی، تک بیت می‌باشد.

بخش سوّم: افزوده‌ها که شامل نمایه‌ی آیات، احادیث و جملات عربی، شرح و توضیح لغات مشکل متن، کشف‌الابیات، کتاب‌نامه و وثیقه‌ها می‌باشد.

ادامه نوشته

کتابشناسی آثار استاد دکتر ح. م. صدیق- 2

کتاب «کتابشناسی آثار استاد دکتر حسین محمدزاده صدیق»را در چند بخش به علاقه‌مندان تقدیم می‌کنم. در این کتاب، تمامی آثار قلمی ایشان در طی نیم قرن تلاش، معرفی می‌شود. لازم به ذکر است به دلیل تنوع مطلب در صفحه اصلی وبلاگ، برای مطالعه تمامی بخش‌های مربوط به کتابشناسی به صورت یکجا، می‌بایست دربخش «موضوعات» بر روی قسمت «کتابشناسی آثار استاد» کلیک کنید. (عیسی مجیدی)

منبع: کتابشناسی آثار استاد دکتر ح. م. صدیق، گردآوری و تالیف: م. غلامنژاد بازکیایی، تهران، تکدرخت، ۱۳۸۸.

الف. تصحیح و تحشیه

1. آل محمد (ص) تاریخینده تشریح و محاکمه

بهجت، قاضی بهلول. آل محمد (ص) تاریخینده تشریح و محاکمه؛ به اهتمام حسین سرخابلی؛ چاپ اول؛ تهران: بعثت قورولوشو، 1371؛ تک جلدی؛ 192 ص.؛ رقعی.

کتاب حاضر از قاضی بهلول بهجت و به زبان ترکی است که در حق پیغمبر و ائمه‌ی معصومین نگارش یافته است. استاد متن اصلی کتاب را به همراه ترجمه‌ی ترکی از مقدمه‌های فارسی شهاب‌الدین الحسینی المرعشی النجفی، میرزا مهدی ادیب و سید محمود طالقانی - که بر ترجمه‌ی فارسی این کتاب نوشته شده بود – در این مجموعه به زیور طبع آراسته است.

2. امثال لقمان

رشدیّه، حسن. امثال لقمان؛ به اهتمام حسین محمدزاده صدیق؛ چاپ اول؛ تهران: زوفا؛ 1379؛ تک جلدی؛ 72 ص.؛ رقعی.

کتاب حاضر، کتاب درسی است که توسط مرحوم حاج میرزا حسن رشدیه در زمان ناصرالدین شاه قاجار برای تدریس در دوره‌ی ابتدایی مدارس رشدیه به زبان ترکی تألیف شده بود که استاد ضمن تصحیح آن، مقدمه‌ای مبسوط و جامع به زبان ترکی بر آن نوشته و در آن به معرفی متون درسی مکاتب اسلامی در دوران قاجار پرداخته است.

3. پنج نمایشنامه

تبریزی، میرزا آقا. پنج نمایشنامه؛ به کوشش: ح. م. صدیق؛ چاپ دوم؛ تهران: نشر آینده، 2536 (1356)؛ تک جلدی؛ بیست و چهار + 256ص.:‌ عكس، نمونه؛ وزيري.

بخش پاياني كتاب شامل كتاب‌نامه‌های فارسی، روسی، فرانسوی، آذربایجانی مي‌باشد.

چاپ اول این کتاب در سال 1355 توسط انتشارات طهوری در تهران صورت گرفته است.

کتاب حاضر شامل پنج نمایشنامه از میرزا آقا تبریزی است که به زبان فارسی نگارش یافته است. و به زبان طنز و به طریق مکالمه، صحنه‌هایی از استبداد و بی‌قانونی عهد ناصری را به تصویر می‌کشد. این نمایشنامه‌ها عبارتند از:

1. سرگذشت اشرف خان، حاکم عربستان در چهار مجلس.

2. طریقه‌ی حکومت زمان‌خان بروجردی و سرگذشت آن ایام در چهار مجلس.

3. حکایت کربلا رفتن شاهقلی میرزا و سرگذشت آن ایام در چهار مجلس.

4. حاجی مرشد کیمیاگر.

5. حکایت آقا هاشم خلخالی.

اين كتاب علاوه بر متن نمايشنامه‌ها، شامل 4 پیوست می‌باشد که عبارتند از:

1. نامه‌ی آخوندزاده به میرزاآقا؛ 2. مقدمه و مؤخره‌ی میرزاآقا در سبب و نتیجه‌ی نگارش کتاب به همراه مقدمه‌ی چاپ برلین؛ 3. نمونه‌ها؛ 4. کتاب‌نامه.

گفتنی است که استاد نمایشنامه‌ی چهارم، یعنی: «حاجی مرشد کیمیاگر» را از فصل سیزدهم نسخه‌ی خطی «رساله‌ی اخلاقیه» محفوظ در کتابخانه‌ی دانشگاه تهران، اثر همو بیرون کشیده و برای اولین بار چاپ کرده است.

ادامه نوشته

کتابشناسی آثار استاد دکتر ح. م. صدیق- 1

 در زیر مقدمه کتاب «کتابشناسی آثار استاد دکتر حسین محمدزاده صدیق» را می‌آورم و در قسمت‌های بعدی وبلاگ، کتابشناسی استاد را در چند بخش به علاقه‌مندان تقدیم می‌کنم. لازم به ذکر است به دلیل تنوع مطلب در صفحه اصلی وبلاگ، برای مطالعه تمامی بخش‌های مربوط به کتابشناسی به صورت یکجا، می‌بایست دربخش «موضوعات» بر روی قسمت «کتابشناسی آثار استاد» کلیک کنید. (عیسی مجیدی)

منبع: کتابشناسی آثار استاد دکتر ح. م. صدیق، گردآوری و تالیف: م. غلامنژاد بازکیایی، تهران، تکدرخت، ۱۳۸۸.

کتابی که پیش روی شماست، کتاب‌شناسی آثار استاد دکتر حسین محمدزاده‌ی صدیق – از شخصیّت‌های برجسته و تأثیرگذار در ادبیات معاصر آذربایجان – است که افتخار تهیّه و تألیف آن نصیب اینجانب شد.

قبل از ورود به مبحث اصلی کتاب، ابتدا توضیحاتی پیرامون این مجموعه و روش تدوین آن ارائه کرده، آن‌گاه مختصری از زندگانی دکتر صدیق را می‌آوریم.

  1. کتاب‌شناسی حاضر، «کتاب‌شناسی توصیفی» است که در آن اطلاعات کتاب‌شناختی هر اثر، به همراه دورنما و چارچوبی از آن ارائه شده است.
  2. کتاب‌شناسی حاضر، مجموعه‌ی آثار چاپ شده‌ی دکتر صدیق را تا پایان خردادماه 1388 هـ. شـ. شامل می‌شود.
  3. در این کتاب‌شناسی، تعداد بیست عنوان که دارای ارزش علمی بوده، ولی بر اساس تعریف یونسکو از کتاب، کمتر از 48 صفحه‌اند و کتاب محسوب نمی‌شوند نیز معرفی و توصیف گردیده‌اند.
  4. عنوان «دکتر حسین محمدزاده صدیق» به جهت رعایت اختصار به صورت «استاد» ذکر شده است.
  5. دکتر صدیق آثار خود را با اسامی مختلف همچون: ح. م. صدیق، حسین دؤزگون، حسین سرخابلی، صفدر شمایلی سرخابلو، حسین محمدزاده صدیق و ... می‌نگارد که برخی از آن‌ها در معرفی آثار وی در این کتاب‌شناسی آمده است.
  6. کتاب‌شناسی حاضر در نه بخش تنظیم شده است:

اوّل: آثار استاد.

دوّم: مقدمه‌ها‌ی استاد بر کتاب‌ها.

سوّم: نقدهای استاد بر اشخاص، کتب و مقالات.

چهارم: کنگره‌ها.

پنجم: نشریات.

ششم: مصاحبه‌ها.

هفتم: درباره‌ی استاد.

هشتم: پایان‌نامه‌ها.

نهم: زیر تیغ سانسور.

ادامه نوشته

چند شعر از قوسی تبریزی به همراه معرفی او

منبع:

ترکی سرایان عصر صائب تبریزی، تصحیح و مقدمه: دکتر حسین محمدزاده صدیق، تبریز، یاران، ۱۳۹۱.

قوسی تبریزی كيست؟

یکی دیگر از ترکی‌سرایان نامبردار عصر صائب که تتبع سبک و شیوه‌ی او را داشت، علی‌جان قوسی تبریزی است که او نیز در اصفهان می‌زیست. در تذکره‌ی روز روشن آمده است:

«قوسی تبریزی از ارباب علم و فضل بود. اکتساب علوم متداوله در اصفهان، از آقا حسین خوانساری نمود و در زمانه‌ی اکبرپادشاه به هندوستان رسیده به مصاحبت خان اعظم ممتاز گردید.»[1]

وی در جای جای دیوان‌های ترکی و فارسی خود از صائب سخن می‌گوید و او را می‌ستاید. از جمله، در جایی گوید:

ز فیض فکر صائب یافت توفیق سخن قوسی،

که از اعجاز نطق او زبان لال بگشاید.

ادامه نوشته

تحلیل محتوای نمایشنامه‌ی کیمیاگر اثر میرزا فتحعلی آخوندزاده

بخشی از مقدمه استاد دکتر حسین محمدزاده صدیق را بر نمایشنامه «کیمیاگر» اثر میرزا فتحعلی آخوندزاده در زیر میخوانید.

منبع: آخوندزاده، فتحعلی. کیمیاگر، مقدمه، تصحیح و تدوین: دکتر حسین محمدزاده صدیق، تهران، نشر نمایش، ۱۳۸۶.

نمایشنامه "ملا ابراهیم خلیل کیمیاگر" در سال 1267 هـ ق. نوشته شده است. خود مؤلف آن را "تصنیف فی سنه 1267 هـ ق. (مطابق سال 1850 م.) می­نامند.

اول بار متن ترکی این نمایشنامه در سال 1277 هـ ق. مطابق سال 1860 م.، ده سال بعد از تصنیف آن، چاپ شد و متن فارسی آن با ترجمه و نگارش مبرزا محمد باقر قراجه داغی در سال 1288 هـ ق. در تهران انتشار یافت و در دو زبان ترکی و فارسی نخستین نمایشنامه منتشر شده کمدی به حساب می­آید.

نمایشنامه کیمیاگر فتحعلی آخوندزاده به تصحیح دکتر حسین محمدزاده صدیق

مصنف اثر، پیش از انتشار این دو متن، ترجمه روسی آن را در سال 1852 م. در روزنامه "قفقاز" (ش44و 45) انتشار داد.

کمدی "ملا ابراهیم خلیل کیمیاگر" در واقع باید گفت که نخستین اثر نمایشی در تاریخ ادبیات نمایشی ترکی و فارسی به شمار می­رود.نویسنده درآغاز مجلس اول گوید که: «این واقعه در ماه دوم بهار سال 1248 هـ ق. رخ داده است.»

آخوندزاده توتانسته است با استفاده از یک گزارش نیمه روایی و نیمه تاریخی اثر هنری و دراماتیکی بیافریند و حوادث اجتماعی عصر خود را به صحنه بکشد و با مضمون کمدی به انتباه . تربیت مردم بپردازد.

هدف اصلی طنز در این نمایشنامه، از سویی ملا ابراهیم خلیل کیمیاگر و دستیاران و حامیان او، و از سوی دیگر "نخویی­ها" هستند و واسطه و عامل طنز نیز "حاجی نوری شاعر" است.

پیش از هر چیز باید بگویم که لفظ "ملَا" در این نمایشنامه، در معنای طلبه و حوزه­ای و روحانی نیست. بلکه ملا ابراهیم خلیلف شیادی است که در کسوت اهل سواد در آمده و با تظاهر به . . .

ادامه نوشته

فردوسی مظلوم دو دربار

خیانت پان‌پارس‌ها به فردوسی

ظاهرا قضیه‌ این است که پان‌پارس‌ها فردوسی را دوست دارند و او را دشمن ترک و عرب می‌دانند. اما این یک چهره‌ی جعلی است که از فردوسی ساخته‌اند. پان‌پارس‌ها در هفتاد سال اخیر بزرگترین خیانت را به فردوسی روا داشته‌اند. دروغی را که به منزله‌ی حقیقت وانمود کرده و جا انداخته‌اند، فردوسی را از قرآن و اسلام جدا کرده است. این دروغ امروزه همه جا به عنوان یک «حقیقت» پذیرفته شده است. دکتر حسین محمدزاده صدیق استاد بزرگوار ما در این مقاله که آن را در سال 1369 انتشار داده‌اند، این دروغ بزرگ تاریخ ادبیات فارسی و این خیانت پان‌پارس‌ها به فردوسی ار بر ملا کرده‌اند.

فردوسی، مظلوم دو دربار

نخستین ستم را دربار غزنوی به فردوسی روا داشت. او را قدر نشناخت، جنگ‌نامه‌ی گران‌جای او را بهایی نداد، از ادای دین سر باز زد و حتی از پرداخت دست‌مزد ناچیز این جهانی نیز به وی دریغ داشت.

سعایت كنندگان، بدخواهان وكاسه‌لیسان دربار، ذهن شاه غزنوی را مغشوش ساختند و با خوار ساختن فردوسی، خود به دربار سلطانی تقرب حاصل كردند، به جایی رسیدند كه حتی از نقره، دیگدان زدند و از زر، آلات خوان ساختند.

«فردوسی و فضیلت» دو پدیده‌ی توأمان بودند و هر دو از دربار رانده شدند. فردوسی با بت همزاد خود، دل آزرده به كنجی خزید و به قرآن روی آورد. از حضور خود در دربار پشیمان بود. تحول روحی عمیق یافته بود. فریاد می‌آورد كه:

نگویم دگر داستان ملوك،

دلم سیر شد ز آستان ملوك.

و «اَحْسَنُ القِصَص» را برگزید كه به نظم درآورد و ستم دربار غزنوی را فریاد كرد و دل آزرده از گیو و رستم و كیخسرو و اسفندیار و جز آن، این بار رزم‌نامه نه، بلكه «فضیلت نامه» سرود و به حكمت متعالی اسلام و قرآن بیش از پیش نزدیك شد.

از نخستین ستم، هزار سال بگذشت و در سال 1313 ش. دومین ستم را به حكیم ابوالقاسم فردوسی روا داشتند.

ستمی كه دربار پهلوی به فردوسی روا داشت، او را به مظلوم‌ترین شاعر تاریخ ادبیات فارسی و تركی دوره‌ی اسلامی بدل كرد. در پناه تیغ مسموم رضاخانی لژنشینان فراماسونری، طراحان سیاست‌های كلان فرهنگی كشور شدند و بر شالوده‌ی آرمان بی‌ریشه و شوم و پوك باستان‌گرایی و شوونیسم شاهنشاهی، او را از مجموعه‌ی حكمت متعالی اسلام و عرفان قرآن جدا كردند و تا می‌توانستند از نام او، و«شاهنامه»اش - این رزم‌نامه‌ی بسیار گران‌قدر فارسی- به نفع اسلام‌ستیزان و معارف‌گریزان صهیونیستی سوء استفاده كردند و به خیال خام خود فردوسی را از دامن اسلام و قرآن جدا ساختند.

پس از خارجیان، ظاهراً نخستین بار محمد علی فروغی در مراسم جشن هزاره‌ی فردوسی مسأله‌ی «شك در انتساب مثنوی یوسفیه به فردوسی» را پیش كشید. او خیلی با احتیاط سخن گفت ولی خطوط اصلی «فردوسی‌ستیزی» را ترسیم كرد، به گونه‌ای كه در دهه‌ی چهل ذبیح الله صفا - استاد اعظم لژ صفا- توانست مانند یك حكم بگوید:

ادامه نوشته

باش ساغلیغی

نازل اولموشدور بلا، باشین ساغ اولسون ورزقان

«دوزگون»ون آغلار گؤزو، قان ایله دولسون ورزقان!

یاردیمینا گلدیلر هر بیر طرفدن ائل اوبان

بو غریب آخشامدا قوی رنگیم ده سولسون ورزقان!

زلزله بیر چوخ کندلریمیزی یوزده یوز ویران ائتمیشدیر. اردبیل، تبریز، اورمیه، خوی، سلماس، مشکین شهر، چار اویماق و باشقا شهرلریمیزدن زلزله نین ایلک ساهاتلاریندا یاردیما گلن قارداش و باجیلاریمیز ساغ اولسونلار.

الله یاردیم ائدنلره، یاردیمچی اولسون.

منبع: دوزگون سئونلر سایتی

www.duzgun.ir

زلزله اهر ورزقان

زلزله اهر ورزقان

زلزله اهر ورزقان

نیم قرن سردرگمی در زبانشناسی ایرانی

گفتگویی کوتاه با دکترح. م. صدیق در زمینه‌ی

بازخوردهای انتشار کتاب فرضیه‌ی زبان آذری و کسروی

اخیراً مشاهده شد که در برخی از سایت‌ها و وبلاگ‌ها، بعضی‌ها تحلیل‌ها و برداشت‌های خاصی از نظرات علمی استاد دکتر حسین محمدزاده صدیق در کتاب «فرضیه‌ی زبان آذری و کسروی» می‌کنند و از آن جا که کتاب در دسترس جوانان نیست تا خود آن را با دقت علمی بخوانند، جهت رفع شبهات به محضر استاد رسیدیم و این شبهات را به صورت سؤال خدمت ایشان مطرح کردیم. متن سوال و جواب با استاد را در زیر می‌خوانید.

سید احسان شکرخدایی - مسئول سایت دوستداران دکتر صدیق

سوال: استاد! در کتاب شما آیا قوم یا زبانی با نام آذری معرفی شده است؟

جواب: من با مستندات کافی و با تکیه بر داده‌های متون تاریخی جهان اسلام و یافته‌های نوین دیرین کاوی، در این کتاب توانسته‌ام ثابت کنم که در تاریخ، قوم و زبانی با نام «آذری» هیچ گاه وجود نداشته است. ادعای کسروی نیز مبنی بر وجود قوم و زبانی با نام آذری فرضیه‌ای بیش نیست که تا کنون به اثبات نرسیده است. یعنی این فرضیه که گویا قبل از زبان ترکی، در آذربایجان زبانی یا نیم زبان و یا گویشی با نام «آذری» وجود داشته، تبدیل به حکم نشده است و در حد یک فرضیه باقی مانده است و خود کسروی بعدها اعتراف کرد که در طرح این فرضیه اغراض و مقاصد سیاسی داشته است. من نام کتاب را هم «فرضیه‌ی زبان آذری» گذاشته‌ام.

سوال: درباره‌ی نمونه‌هایی که به عنوان متن‌های زبان آذری آورده می‌شود، چه می‌فرمایید؟

تمام نمونه‌های شعر و نثر که کسروی و شرکای او در هفتاد سال اخیر برای زبان موهوم آذری آورده‌اند، منسوب به گویش‌‌های تاتی، تالشی، کردی، هرزنی، گیلکی و غیره است که قلم به دستان غیرتمند و دانشی‌مردان معاصر این اقوام اخیراً خود زبان به اعتراض گشوده‌اند و این نمونه‌ها را به خودشان بازگردانده‌اند. یعنی اکنون دیگر برای این زبان موهوم، کسی نمی‌تواند متن (text) نشان دهد.

ادامه نوشته

عصری تبریزی کیست؟

منبع: ترکی سرایان عصر صائب تبریزی، مقدمه و تصحیح: دکتر حسین محمدزاده صدیق، تبریز، نشر یاران، ۱۳۹۱.

ملاّعصری تبریزی از شاعران هم روزگار صائب تبریزی است که از او در تذکره‌های نصرآبادی، مجمع الفصحا، نتایج الافکار و غیره به عزت یاد شده است.

او از ترکی‌سرایان قرن یازدهم ایران است که در یزد نشو و نما یافته است و هنگام ورود و اسکان تبارزه در اصفهان، به آن شهر رفته و در عباس‌آباد به شغل زرکشی مشغول شده است. در برخی تذکره‌ها از او با نام ملاعذری نیز یاد کرده‌اند و این خود سبب اشتباه محققان شده است. مرحوم تربیت از او یک بار در ماده‌ی عذری[1] و یک بار نیز در مدخل عصری[2] یاد می‌کند.

ترکی سرایان عصر صائب تبریزی به تصحیح دکتر حسین صدیق

در تذکره‌ی نصرآبادی آمده است که:«این بیت را در باب وظیفه‌ی گندم تبارزه جهت شاه ابوتراب گلستانه که نایب الصدر بود، گفته است:

از دولت شاه ابوتراب قاضی ـ آن بحر علوم،

مستقبل ما رشک برد بر ماضی ـ از طالع شوم.

هر سال سری بیست من گندم بود ـ از دولت شاه،

صد سر شده امسال به یک من راضی ـ آن هم معدوم.»

عصری در یزد، اصفهان و شیراز زیسته است. اما پیوسته به تبریزی بودن خود نازیده است:

نه شیرین سؤزلو شاعیرلر یئتیشدیرمیش بو یئر عصری!

گلیب تبریز طوافین قیل، هله شیرازدان واز گئچ. (همين كتاب/ ص51)

ادامه نوشته

تأثیر تبریزی کیست؟

منبع: ترکی سرایان عصر صائب تبریزی، مقدمه و تصحیح: دکتر حسین محمدزاده صدیق، تبریز، نشر یاران، ۱۳۹۱.

میرزا محسن تأثیر تبریزی یکی از ترکی سرایان عصر صائب است. نصرآبادی در تذکره‌ی خود[1]، حزین در تذکرة‌المعاصرین[2] و مرحوم مدرس در ریحانة‌الادب[3] از او یاد می­کنند.[4] او مدتی حکومت یزد را در دست داشت. علاوه بر اشعار ترکی، دارای هفت مثنوی بلند و دیوان قصاید و غزلیات فارسی نیز است.

در فارسی و هم در تركی، وی به گونه‌ای پیرو صائب است.

تأثیر در جایی گوید:

حاذق نبض سخن در همه‌ی عالم نیست،

به جز از صائب و تأثیر که از تبریزند. (دیوان تأثير/463)[5]

او در دیوان فارسی بسیاری از غزل‌های صائب را استقبال کرده است و در برخی از مقطع‌ها نیز، خود به این، اشاره‌ها دارد. مانند:

بود در عرصه اگر حضرت صائب، تأثیر،

قدر پوشیده نمی‌ماند سخن‌های مرا. (دیوان تأثیر/232)

شعر تأثیر گر آن است که صائب فرمود:

جای حرف است که گویند سخنور ما را. (دیوان تأثیر/ 262)

در سخن عذر مرا تأثیر صائب خواسته است:

سرمه‌ی گفتار شد چشم سخن‌گویش مرا. (دیوان تأثیر/286)

جواب آن غزل است این‌که فکر صائب گفت:

به بحر، کشتی من آشناست همچو حباب. (دیوان تأثیر/300)

تأثیر هم‌نواست به صائب در این غزل،

هر چند پرده‌هاست مخالف، نوا یکی است. (دیوان تأثیر/363)

جواب آن غزل صائب است این، تأثیر،

که همچو نامه‌ی سربسته است هر سخنش. (دیوان تأثیر/591)

ادامه نوشته

بؤیوک عالیم، یورولماز تدقیقاتچی، دکتر حسین محمدزاده صدیق (دوزگون)

یازان: دوقتور شاه نسا رستم اوا

1828- نجی تورکمن‌چای مقاوله‌سی خالقیمیزین مکانجا ایکی یئره آیریلماسینا سبب اولسادا، اونون ادبی- بدیعی، علمی، مدنی محیطی‌نین بیر اولماسینا مانع اولا بیلمه‌دی. همیشه جنوبلو عالیم، یازیچی، شعر- صنعت آداملاریندان توتموش عادی انسانلارا قده‌ر شیماللی عالیملرین دقت مرکزینده اولموش، اونلارین حاققیندا یوزلرله علمی اثر، کیتاب، مقاله‌لر یازیلمیش و یازیلماقدادیر.
جنوبلو عالیملر و یازارلاردا دورمادان چالیشمیش، قلملرینی خالقی‌نین یولوندا سونگویه چئویرمیشلر. خالقینی بوتؤو گؤرمک ایسته‌ین بو عالیملردن زهتابی، حمید نطقی، جواد هیئت کیمی سایسیز- حسابسیز شاعیرلری، سؤز- صنعت آداملاری، خالقی‌نین یولوندا اؤز حیاتلاریندان بئله کئچمگه حاضیر اولموشلار.

بونلاردان بیری‌ده اؤزونو ده‌گرلی عالیم، شاعیر، ادبیاتچی، ترجمه‌چی، معلم، هر شئیدن اؤنجه گؤزل انسان کیمی تانیدان، انسیکلوپدیک بیلیک صاحیبی حسین دوزگوندور.
معاصر و کلاسیک عموم تورک ادبیاتی‌نین وورغونو اولان ح. دوزگون مستبد شاه رژیمی‌نین حؤکم سوردوگو بیر واختدان بو دؤوره‌جن قارشیسینی کسن اللره، مانیعه‌‌لره باخمایاراق یورولمادان یازیب یاراتدی. اؤز سلفلرینی تانیتدی ائله‌جه‌ده گله‌جک نسیللره بؤیوک بیر ارث قویدو. زیندانلارا آتیلماسینا، دوغما یوردو تبریزده یاشاماق حقوقوندان محروم ائدیلمه‌سینه باخمایاراق، یئنه‌ده توتدوغو یولدان چکینمه‌میش، عقیده‌سیندن دؤنمه‌میشدیر.

حسین محمدزاده صدیق (حسین دوزگون) 1324- نجو ایلده (1945) گونئی آذربایجاندا- قدیم تبریز شه‌هر‌ینین سرخاب محله‌سینده آنادان اولموشدور. 1342- نجی ایلده (1963) تبریزده اورتا تحصیلینی بیتیرمیشدیر. اؤز خالقی‌نین تاریخی، ادبیاتی و مدنیتی ایله یاناشی، اسلامی فلسفه‌سی، فیقه، احکام. ایله یاخیندان تانیش اولان ح. دوزگون هله گنجلیگینده سرخابداکی آقا میر علی مسجیدینده بیر مدت پولسوز درس دئمکله مشغول اولموشدور. داها سونرا پئداگوژی تئکنیکوما داخیل اولموش و 18 یاشیندا ایکن، گونئی آذربایجانین کنلرینده معلم‌لیک ائتمیشدیر.
گنج و دوشونجلی معلم، خالقی‌‌نین فولکلور نمونه‌لرینی توپلاییر، ادبیاتیمیزا دریندن بییه‌له‌نیردی. گنج دوزگون کریل الیفباسینی اؤیرنمکله، شیمالی آذربایجانین گؤرکملی ادیبلری‌نین اثرلرینی اوخوماق اوچون اؤزونه کؤرپو سالیر. ج. محمد قلی‌زاده، م. آخوندزاده، م. ع. صابر، ن. نریمان‌اف، ع. حق وردی‌اف، جعفر جبارلی کیمی نهنگ‌لرین یارادیجیلیغینا یاخیندان بلد اولور.

ادامه نوشته

کتاب بنگ و باده حکیم ملا محمد فضولی به تصحیح استاد دکتر صدیق

«بنگ و باده» یک مثنوی تمثیلی در 400 بیت در وزن فعلاتن مفاعلن فع‌لن است که از سوی حکیم ملامحمد فضولی سروده شده و به شاه اسماعیل صفوی اهدا گردیده است. «بنگ و باده» مانند «موش و گربه»ی عبید زاکانی از آثار تمثیلی و طنزی بسیار معروف به حساب می‌آید که مورد استقبال بسیاری از شاعران دوره‌های صفویه و قاجار شده است و بارها در کلیات فضولی و یا مستقلا چاپ شده است.

کتاب «بنگ و باده» به تصحیح و مقدمه استاد دکتر حسین محمدزاده صدیق  توسط انتشارات تکدرخت در ۱۱۴ صفحه و در سال ۱۳۸۹ در تهران چاپ شده است.

عیسی مجیدی

1. «بنگ و باده» حقّینده دئییلنلر

«بنگ و باده» مثنویسی حقّینده یازیلان گؤروشلر آراسیندان، اوچ گؤروشو بورادا نقل ائدیریک:

1- 1. فؤاد کؤپرولو

بنگ و باده اثری ایله علاقه‌دار، اسلام آسیکلوپدیسینده بئله یازیر:

«بنگ و باده» یعنی اسرار ایله شراب آراسیندا بیر مناظره‌دن عبارت اولان بو 500 بِیته یاخین مثنوی، شاه اسماعیله اتحاف ائدیلن تورکجه بیر منظومه‌دیر کی، شاعرین ایلک گنجلیک اثرلریندن ساییلا بیلیر. فضولی کلیاتی‌نین بیر چوخ طبعلرینده موجود اولدوغو گیبی، آیریجا یازمالارینادا تصادف اولونور. فعلاتن، مفاعلن، فع‌لن وزنی ایله یازیلمیشدیر. شاعر غازی‌گیرای‌ـ ین، بو اثره نظیره اولاراق، قهوه و باده آدلی کیچیک بیر مثنوی یازدیغی‌نی مورخ پچه‌وی سؤیلر، بعضی اثرلرده بو نظیره‌نین گُل و بلبل اسمی ایله قید ائدیلمه‌سی(عثمانلی مؤلفلری ج 2، ص 348) دوغرو دگیلدیر.[i]

2-1. خالوق ایپکتن

بنگ و باده آللئقوریک و سمبولیک بیر اثردیر. باده ، بوزه، عرق، بنگ، نقل و کباب گیبی اصلینده جانلی اولمایان ایچگی و یئیه‌جکدیر. تشخیص و صنعتلری ایله شخصلندیریلمیش و قونوشدورولموشدور. فضولی، دوغرودان دوغرویا سؤیلندیگی بعضی فکرلرینی، بؤیله‌جه سیمبوللرله آماده ائتمک ایسته‌میشدیر.[ii]

3-1. خلیل یوسیفلی

بنگ و باده فضولی‌نین علم عالمینه معلوم اولان ایلک ایری حجملی اثریدیر. رئال حیات حادثه‌لری‌نین تأثیری ایله یازیلان، صنعتکارین زمانه‌سینه کسگین تنقیدی مناسبتی‌نی بیلدیرن بو اثرده، فضولی، ساتیرا و یوموردان مهارتله استفاده ائتمیشدیر... شاعر، گوجلو یومورستیک و ساتیریک امکانلارا مالک صنعتکار کیمی، فئودال اورتا عصری‌نین سارای اخلاقینی، اونون حرب‌جولوغونو، شهرت پرستلیگینی ساتقینلیغینی قلمه آلیر، دُورونون حاکملری‌نین انسان دوشونجه‌سینه ضد ایده‌آللارینی مسخره‌یه قویور. شاعر، کدرین بروزه وئرسه‌ده، نیک‌بیندیر، گؤزه‌للیگه اینانیر، شرره گولور.[۳]



[i]Köprülü, Fuad. İA. c4, Füzüli maddesi, s. 695.

[ii] İpekten, Haluk.

[۳] یوسیفلی، خلیل. قدیم و اورتا عصرلر آذربایجان ادبیاتی، باکی 1982، ص 248.

ادامه نوشته

قوسی تبریزی

مقاله زیر توسط دکتر ح. م. صدیق (حسین دوزگون) در سال 1351 (27 سالگی)  ترجمه شده است. لازم به ذکر است به علت ممنوع بودن نگارش به زبان ترکی در رژیم شاهنشاهی، ترجمه فارسی اشعار ترکی در متن آمده است. در پیشگفتار این کتاب به قلم مترجم، چنین می‌خوانیم:

« آنچه در این مجموعه می‌خوانید، برگردان یک گفتار ادبی برگزیده از تاریخ و ادبیات آذربایجان، چاپ آکادمی علوم آذربایحان شوروی (1970) است. گفتار اول پیرامون شاعری است «قوسی» نام که از پیروان مکتب تغزل محدبن‌سلیمان فضولی در تاریخ ادبیات آذربایجان به شمار است.

قوسی را شاعر شکایات و فریادها نام می‌دهند. ویژگی شعر شکوایی او صمیمیت و سادگی است. فریادهایش از دل کنده می‌شود و هیجانات قلبی حساس را بازگو می‌کند . . . »

قوسی تبریزی

1- زندگانی

خلاقیت ادبی قوسی تبریزی، در دوره‌ی کلاسیک تاریخ ادبیات آذری، جای والا و پر اهمیتی دارد. مرده‌ریگ بدیعی وی، در شناخت دیدگاه‌های هنری، سیاسی و فلسفی دورانی خاص نیز، کمک شایان توجهی به ما می‌کند. هنروری‌های ماهرانه‌ی قوسی تبریزی و ایده‌های والای بشری موجود در شعرش، سبب آوازه‌ی او در میان ملل همجوار نیز گشته است.

تاکنون دو دستنویس از آثار این شاعر به دست آمده است. نخستین در موزه‌ی بریتانیای انگلستان و دومی در موزه‌ی دولتی جمهوری گرجستان شوروی نگه‌داری می‌شود. دیوان نخستین از آغاز و انجام چند ورق افتادگی دارد، اما دومی کامل است. دو نسخه‌ی دیگر از دیوان او در دست بوده که تاکنون پیدا نشده است. یکی از اینها از آن فریدون کؤچرلی و دیگری در دست محمد علی تربیت بوده است.1

فریدون کؤچرلی در کتاب «مواد تاریخی ادبیات آذربایجان»، نمونه‌هایی از غزل‌های او را داده و سلمان ممتاز نیز پاره‌یی از شعرهای او را چاپ کرده است.2 در این کتاب، 62 غزل، یک مخمس، چند رباعی و مفردات آمده است. این همه، بخش ناچیزی از دیوان او را در بر می‌گیرد.

بسیاری از تذکره‌نگاران فارسی، هندی و آذری، پیرامون قوسی تبریزی سخن گفته‌اند. ولی از آنجا که گفته‌های آنان پیچ در پیچ است، شناخت زندگی قوسی دشوار می‌نماید. و این همه، مانع دادن تصویر روشنی از شخصیت شاعر می‌شود. پروفسور ح. آراسلی که همه‌ی منابع موجود در پیرامون زندگی و شخصیت او را بررسی کرده است، احتمال می‌دهد که سه تن قوسی بوده‌اند: پدر، پسر و نوه. و هرسه تخلص یکسان داشته‌اند.

سام میرزا فرزند شاه اسماعیل ختایی، در «تحفه‌ی سامی» شاعری به نام قوسی تبریزی را به کوتاهی یاد می‌کند.

سپس یک بیت فارسی از او نمونه می‌آورد. لازم به یاد‌آوری است که همه‌ی شعرهای موجود در دو دیوان نام رفته در بالا، به آذری سروده شده و از نظر هنر بدیعی در مرتبه‌ی والایی قرار دارند. در این شعرها، به «قافیه‌ی نادرست» برخورد نمی‌کنیم. پس آن قوسی که سام میرزا او را می‌شناساند، سراینده‌ی این دو دیوان نیست.

ادامه نوشته

افسانه‌های محلی آذربایجان

مقاله زیر از مقالات جناب استاد دکتر حسین محمدزاده صدیق است که در سن 22 سالگی در سال 1346 نگاشته‌اند. این مقاله را از کتاب (هفت مقاله پیرامون ادبیات و فولکلور مردم آذربایجان) نشر تکدرخت برگزیدم.

 1-  پیدایش افسانه‌ها و گونه‌های آن‌ها

نمی‌توان برای به‌وجود آمدن آثار فولكلوریك و از آن میان افسانه‌ها و قصه‌ها، تاریخ معینی تعیین كرد. آفرینش آن از دوران حیات ابتدایی بشر و دگرگونی زندگی می‌آغازد و  تا زمان حاضر می‌كشد.‌ یعنی از دوران تحول حیات، دوره‌های گردآوری خوراك، و دوره‌های شكارچی‌گری، گله‌داری و كشاورزی تا عصر رادیو و تلویزیون.‌

طبیعت ملموس برای انسان ابتدایی دوران‌های اولیه، پیوسته منبع الهام و سرچشمه‌ی تلقینات و كتاب آموزش بوده است.‌ لطف و قهر طبیعت، گردش مرتب شب و روز، ماه و سال و حوادث گوناگون طبیعی همیشه فكر و اندیشه و خیال او را به‌سوی خود کشیده و وادارش ساخته که پدیده‌های طبیعی و دیده‌های خود را تبیین كند و به خلق افسانه‌ها كه در حقیقت توجیهی از حوادث مختلف دنیای اطرافش و معنایی از رویدادهای طبیعت است، بپردازد.‌

بنابراین«پدیده‌ها و عوامل طبیعی» زاینده‌ی قسمتی از افسانه‌های فولكلوریك هستند.‌ به دیگر سخن، علت زایش ابتدایی‌ترین افسانه‌ها، همانا حوادث عالم و رویدادهای طبیعت مملوس بوده است.‌

اما رفته‌رفته كه حیات انسانی دگرگون شد و جامعه‌ها و اجتماعات تشكیل گردید، آفرینش هنری انسان، در مسیر تازه‌ای افتاد و منبع الهام دیگری یافت كه از آن به«عوامل و رخدادهای اجتماعی» تعبیر می‌شود.‌

این قسمت از افسانه‌ها، عظیم‌ترین بخش گنجینه‌ی فولكلور هر سرزمینی را فرا می‌گیرد و مدت‌هاست نظر دانشمندان دنیا را به خود جلب كرده است كه در تدوین تاریخ اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و غیره به‌نحو شایسته‌ای از آن‌ها سود جویند. اینان، افسانه‌ها را منابعی غنی و پرارزش در پژوهش‌های جامعه‌شناسی تلقی می‌كنند.‌ زیرا در این نوع افسانه‌ها، به ‌وضوح تمام، فراز و نشیب‌ها و جریان‌های اجتماعی، جنگ‌های گروهی و قبیله‌ای و تمام حوادثی كه در اجتماعات بشری رخ داده، به دست خود مردم تصویر شده است.‌

افسانه‌های مورد بحث این مقاله بیشتر از نوع افسانه‌های دست دوم ‌هستند، یعنی از گروه افسانه‌هایی كه سبب زایش و آفرینش آن‌ها حوادث اجتماعی بوده‌اند.‌

ادامه نوشته

سخنان منظوم و ترانه‌های بومی آذربایجانی

یکی از مقالات کتاب هفت مقاله پیرامون فولکلور آذربایجان را که دکتر ح. م. صدیق پیش از انقلاب به زبان فارسی نوشته‌اند به شما تقدیم می‌کنم. لازم به ذکر است که در آن سال‌ها نوشتن به زبان ترکی ممنوع بود و ایشان همواره به نشر مقالات علمی پیرامون ادبیات آذربایجان در سال‌های جوانی مشغول بودند.

ترانه‌های بومی تركی آذری كه به‌طور عموم«قوشما»Qoshma بر آن‌ها اطلاق می‌شود، مانند ترانه‌های عامیانه‌ی دیگر، ساده،  ملهم از طبیعت ملموس، عاری از تكلف و تصنع، و در قالب‌های موزون هجابی ریتمیك سروده شده و سینه به سینه و نسل به نسل به یادگار، به ما رسیده است.‌

به‌طور كلی قوشماها یا سخنان مؤزون و آهنگین آذری، به بخش‌ها و انواع: بایاتی (دوبیتی‌های حزن‌آور)، ماهنی (اشعار نشاط‌انگیز)، لایلا (لالایی)، اوخشاما یا آغی (مرثیه)، دوزگو یا قوشماجا (اشعار تكراری)، سایا (سرودهای مقدس) و گونه‌های متفرق و پراكنده‌ی دیگر تقسیم می‌شوند.‌

كوتاه‌ترین قوشماهای جفت، چهارهجایی و بلندترین آن‌ها شانزده هجایی‌اند.‌ و قوشماهای فرد هم میان 3 تا 15 هجایی قرارگرفته‌اند.‌

اگر هر خط شعر را در این قوشماها، از لحاظ تكیه و برش هجا، به دولنگه‌ی كلی[1]  تقسیم كنیم، در قوشماهای جفت دو حالت پیش خواهد آمد:

1) آن دو لنگه با هم مساوی خواهند بود.‌

2) دو هجا از هم بیشتر یا كم‌تر خواهند داشت.‌

و در قوشماهای فرد، فرق میان دولنگه‌ی یك خط، 5 هجا، 3 هجا و یا یك هجا خواهد بود.‌ در دو جدول ذیل، این اشكال و اقسام ترسیم شده است:



[1] گفتيم لنگه‌ي كلي، چرا  كه گاهي هر لنگه خود تكيه و برش پيدا مي‌كند.‌

ادامه نوشته

سنگلاخ، شاهکار فرهنگنامه‌ی شعری در سده‌های میانه

در زیر متن مصاحبه با دکتر حسین محمدزاده صدیق (حسین دوزگون) را درباره فرهنگنامه عظیم (سنگلاخ) اثر میرزا مهدی خان استرآبادی میخوانید

شاهکار فرهنگنامه‌ی شعری در سده‌های میانه

(مصاحبه درباره‌ی کتاب «سنگلاخ» اثر میرزا مهدی‌خان استرآبادی)

 مصاحبه کننده:دکتر حسن ریاضی (ایلدیریم)

 آقای دکتر صدیق، اخیراً اطلاع یافتیم که شما پس از چاپ ترجمه‌ي فارسی کتاب ديوان لغات ترك، مشغول آماده‌سازی کتاب «سنگلاخ» برای انتشار هستید. از شما می‌خواهیم که درباره‌ي این کتاب و نویسنده‌ی آن، اطلاعاتی در اختیار ما بگذارید.

کتاب سنگلاخ، شاهکار لغت‌نویسی جهان اسلام و فرهنگ‌نامه‌ی شعری سده‌های میانه است. میرزا مهدی‌خان استرآبادی، این کتاب را براساس دوازده جلد اثرِ منظوم و نه جلد ‌اثر منثور از آثار امیر علیشیر نوایی (متوفی در 906 هـ. 1500م.) در شکلی بسیار اعجاب‌آور نگاشته و آن را به سه بخش تقسیم کرده است:

بخش نخست را «مبانی اللغت» نامیده و آن را در یک تَرْصیف و شش مبنا با چندین باب و فصل و رسم و تمهید به پایان آورده است. این بخش، در واقع یک دوره کامل دستور زبان ترکی جغتایی است که با امثله و شواهد متعددی از آثار علیشیر نوایی، لطفی هروی و به صورت مطالعه‌ی تطبیقی با اشعار مولانا حکیم ملامحمد فضولی زینت داده شده است. ترکی جغتایی (cagatay tûrkcesi)، گویشی کلاسیک و ادبی از ترکی و اوزبکی امروز بوده است که حدود یکصد سال است كه از رواج افتاده است و مانند ترکی عثمانی که جای خود را به ترکی نوین در ترکیه داده، ترکی اوزبکی نیز، اکنون ادامه‌ی منطقی ترکی جغتایی به شمار می‌رود. با توجه به این‌که گویش‌وران این شیوه‌ی کهن ترکی آسیای میانه، اکنون در جهان باقی نمانده‌اند، آوانویسی تک‌واژ‌ها و لغات آن، بسیار دشوار و گاه محال می‌نماید. شاید هم، از همین روی است که تاکنون متن کامل سنگلاخ چاپ نشده است. كالوزن چندین سال پیش، تنها یکی از نسخه‌های خطی آن را به صورت فاکسیمیله و تکثیر فتوکپی مانند، چاپ کرد.

اما مقدمه‌ی بسیار مفیدی در شناخت ریشه‌های لغات، بر آن نوشت. ژانوس اکمن (Sanos Eckmann) از سال 1950 به این سوی، نزدیک بیست مقاله درباره‌ی ترکی جغتایی و با تکیه بر متن سنگلاخ در شماره‌های 10 الی 15 از مجله‌ی (Turk Dili ue Edebiyyati) که از سوی دانشگاه استانبول انتشار می‌یافت، چاپ کرد. خلاصه‌ي دستور زبان ترکی جغتایی را نیز، تدوین کرد.

ادامه نوشته

DÎVÂN-I LÜGÂTİ’T-TÜRK’ÜN FARSÇA TERCÜMESİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

DÎVÂN-I LÜGÂTİ’T-TÜRK’ÜN FARSÇA TERCÜMESİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Dr. İsrafil BABACAN[*]

Özet: Bu değerlendirme içerikli makalede, Hüseyin Muhammedzâde Sıddîk (düzgün) tarafından 2004 yılında İran’da hazırlanan “Dîvânü Lügati’t-Türk’ün Farsça Çevirisi” adlı eser çeşitli yönlerden ele alınmıştır. Çalışma, giriş, tercümenin özellikleri, mütercimin tespitleri, mütercimin üslûbu ve sonuç olmak üzere beş bölümden meydana gelmiştir.

Giriş kısmında, eserin ehemmiyeti ile eser üzerinde yerli ve yabancı araştırmacıların yaptıkları çalışmalar kısaca ele alınarak Sıddîk’in çalışmasının içeriği tanıtılmıştır. Tercümenin özellikleri kısmında, Sıddîk’in çevirisini diğer çevirilerden farklı kılan unsurlar irdelenmiştir. Mütercimin tespitleri belki çalışmanın en önemli kısmını teşkil eder. Çünkü Sıddîk Arapça, Türkçe ve Farsça dilleri ve kültürlerine hakim bir araştırmacı olarak Dîvân ile müellifinin ehemmiyetine çok geniş bir perspektiften bakar. Mütercimin üslubu kısmında ise onun modern Fars nesrindeki önemli bir hususiyeti işleyişi ile mizahî üslûbu değerlendirilmiştir. Sonuç kısmında tercüme hakkında çok genel bir değerlendirmeye yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Dîvânü Lügâti’t-Türk, Tercüme, Farsça, Kâşgarlı Mahmûd, Türk Dil Tarihi

An Evalution On Persian Translation Of Dîvânü Lügâti’t-Türk

Abstract: Persian Translation of Dîvânü Lügati’t-Türk, performed in Iran on 2004 by Hüseyin Muhammedzâde Sıddîk, is considered from various aspects within this article with evaluation content. Study is composed of five sections, namely introduction, features of the translation, determinations of the translator, style of the translator and conclusion.

Within the “introduction” section, importance of the work of art as well as studies of local and foreign researchers on the work of art are briefly considered, and content of Sıddîk’s study is introduced. Within the “features of the translation” section; factors differing Sıddîk’s translation from other translations, are examined. “Determinations of the translator” section is probably composing the most important section of the study. Because Sıddîk, as an Arabic, Turkish and Persian languages and cultures overlooking researcher, looks to the importance of the Dîvân and its author from a very wide point of view. Within the “style of the translator” section, his processing of an important characteristic within modern Persian prose, and his humorous style is evaluated. Within the “conclusion” section, a general evaluation on the translation is mentioned.

Key Words: Dîvânü Lügâti’t-Türk, Translation, Persian Language, Kaşgarlı Mahmûd, Turkish Language History

ardını okumak için (ادامه مطلب) üzerine kilik ediniz

ادامه نوشته

معرفی کتاب جشن نامه دکتر حسین محمدزاده صدیق

کتاب جشن‌نامه دکتر صدیق که حاوی مقالات و اشعار علاقه‌مندان و دوستداران استاد دکتر حسین محمدزاده صدیق می‌باشد و توسط آقایان سید احسان شکرخدایی و صدیار وظیفه گردآوری شده است در سایت «دوستداران دکتر صدیق» به آدرس زیر قابل دانلود است. مقدمه آقای سید احسان شکرخدایی و صدیار وظیفه بر این کتاب را در ادامه‌ می‌آوریم:

جشن نامه دکتر حسین محمدزاده صدیق دوزگون

http://www.duzgun.ir/book-download/download.php

 در تاریخ 25 مردادماه 1387 مراسم نكوداشتی به پاس چهل و پنج سال فعالیت علمی استاد دكتر حسین محمدزاده صدیق در فرهنگسرای بهمن تهران برگزار گردید. زمانی كه دوستداران دكتر صدیق خواستند در هوای یار خود محفلی بسازند، چند نفر اهل هوا تلاش كردند بر اساس امیال نفسانی و اغراض ظلمانی، مانع برگزاری این نكوداشت شوند، لاكن فیض روح‌القدس باز مدد فرمود و دعای گوشه‌نشینان بلاگردان شد.

در این مراسم که در ساعت 30/18 آغاز گردید، پس از تلاوت آیاتی از قرآن مجید و پخش سرود جمهوری اسلامی ایران، دو مجری برنامه یعنی آقای اکبر صالحی – شاعر خوش قریحه- و خانم ملیحه بصیر –گوینده‌ی خوش ذوق- در جایگاه خود قرار گرفتند و ضمن خوش آمد گویی به میهمانان، کلام خود را با اشعاری در مدح استاد آغاز کردند. این دو مجری توانمند در طی سه ساعت کل برنامه، به صورت دوخوانی سخنان برگزیده‌ از کتاب‌های استاد و اشعار ایشان را و همچنین سخنان دیگران در وصف استاد را به طور متناوب در لابه لای برنامه می‌خواندند.  

ادامه نوشته

شوونیست ولد صهیونیست

منبع وبلاگ بصیرت انقلابی

http://engelabbasirat.blogfa.com/

مقدمه‌ی کتاب «یادمانهای ترکی باستان» نوشته‌ی دانشمند دردکشیده، دکتر حسین محمدزاده صدیق را که اولین بار در سال 1379 به چاپ رسید و سالها بعد با نام «سه سنگیاد باستانی» تجدید نشر شد ارسال میکنم. بنده هنگام قرائت این مقاله، اشک می‌ریختم و این مقاله را می‌خواندم. خداوند دکتر صدیق را از کینه دشمنان محافظت بفرماید.

به امید ایجاد وحدت، برادری و دوستی تمامی آحاد مردم ایران در زیر پرچم مقدس اسلام.

و نابودی نژادپرستی، ترک ستیزی، ملی‌گرایی و شوونیسم.

سفره مردار شاهنشاهی

یک نگاه سریع و کوتاه به نوع عمل استعمارگران و ایادی صهیونیستی آنان در ایران شاهنشاهی، به روشنی معلوم می‌دارد که یکی از زمینه‌های اصلی فعالیت‌ آنان، پوک و پوچ کردن فرهنگ‌ها و نابود ساختن و فاسد نمودن زبان ترکی، زبان اصلی مردم ایران بود.

در ایران، این مسیر با بازی‌های سیاسی گوناگونی شروع شد.

دشت اورخون یادمانهای ترکی باستان

بازی تغییر خط: یکی از بازی‌ها، بازی تغییر خط بود که احمد کسروی یکی از خدمتگزاران راستین استعمار، آن را بنیان نهاد نخستین زمزمه‌ها مربوط به اوست. او حتی نوعی خط تازه هم اختراع کرد.

فردوسی بازی: بازی دوم «فردوسی بازی» بود که محمد علی فروغی «یهودی میهن فروش» معروف در 1313 ش. بنیان نهاد و از ابتکارات او، آن بود که انتساب مثنوی «یوسف و زلیخا» به فردوسی را انکار کرد و این انکار، هنور هم باقی است.[1]

ادامه نوشته

معرفی کتاب یادمانهای ترکی باستان اثر دکتر حسین محمدزاده صدیق

نقد و معرفی کتاب «یادمانهای ترکی باستان»

منبع وبلاگ بصیرت انقلابی

http://engelabbasirat.blogfa.com/

جناب دکتر حسین محمدزاده صدیق نامی آشنا در محافل دانشگاهی داخل و خارج از کشور است. کارهای با ارزش و ایشان در زمینه‌ی ادبیات عموما و ادبیات ترکی خصوصاً، بسیار چشمگیر و مطرح است و مورد استفاده‌ی اساتید فن و دانشجویان رشته‌های مرتبط قرار میگیرد. یکی از کتابهای مهم ایشان در زمینه‌ ادبیات باستانی ترکی، کتاب «یادمانهای ترکی باستان» میباشد که در نوع خود برای معرفی کتیبه‌های ترکی به فارسی زبانان بی‌نظیر و بی‌همتاست. این کتاب در سال 1379 شمسی در شهر قم و از طرف نشر «نخلهای سرخ» چاپ شد و تا کنون چندین بار تجدید چاپ شده است و چاپ جدید آن با عنوان «سه سنگیاد باستانی» از طرف انتشارات اختر تبریز به بازار نشر عرضه شده است.

این کتاب کم حجم و پر محتوا در زمینه‌ی تحقیق در کتیبه‌ی یادمانهای ترکی باستان، فعلا یگانه منبعی است که در درسترس علاقه‌مندان در زبان فارسی وجود دارد.

نویسنده محقق در مقدمه‌ی کتاب از این که این کتاب را در سال 1363 آماده کرده و به بعضی از مؤسسات دولتی دانشگاهی برای چاپ پیشنهاد کرده بود سخن میگوید و از این که حتی «فرهنگستان» هم در چاپ کتاب به او معاضدت نکرده است، اظهار تأسف میکند. واقعا جای تأسف دارد که مؤسسات تحقیقی ما به تحقیقات سالم و علمی جدید، کم توجه‌اند و بیشتر به انتشار تکرار مکررات میل و رغبت دارند.

ادامه نوشته

پیرامون حماسه‌های دده‌قورقود

 مقاله زیر توسط جناب دکتر حسین محمدزاده صدیق در سال ۱۳۴۶ نوشته اند. لازم به ذکر است که در دوران رژیم خودفروخته شاه، نوشتن به زبان ترکی ممنوع بود و دکترصدیق این مقاله را به فارسی نوشته اند تا بتوانند در حفظ میراث مکتوب ترکان قدم بردارند. این مقاله را از کتاب پنج مقاله پیرامون فولکلور و ادبیات آذربایجان انتخاب کردم.

1- پیدایش گویش آذری

روند پیدایی گویش آذری، در سده‌ی چهارم و پنجم به فرجام رسید.‌ در این دوره‌، مرزهای اراضی تحت سكونت آذریان معین شده‌، نشانه‌های كلی فرهنگ این مردم پدیدار گشته بود.‌

در آن عهد‌، در آذربایجان ادبیات در دو شاخه تكامل می‌یافت:‌ نخست آفرینش شفاهی مردم و دیگر شعر رسمی بود.‌ در میان اهالی شهری آثار شاعران حرفه‌ای - نظیر: قطران تبریزی‌، خاقانی شیروانی و نظامی گنجوی- شهرت داشت و در میان كوچ‌نشینان نیز -  كه هنوز اسكان نیافته بودند و گه‌گاه به شهرها سرازیر می‌شدند - خلاقیت اوزان‌[1] (= عاشیق) ها جاری بود.‌ داستان‌های حماسی ‌‌‌دده‌قور‌‌قود - ‌كهن‌ترین اثر مكتوب آذری‌ - در این دوران خلق شد.‌

در این زمان‌، روستاییان خانه‌به‌دوش‌،  به‌خلاف روستاییان اسكان یافته‌،  زندگی عشایری داشتند و دامپروری می‌كردند.‌ زندگی آنان با فرهنگ نوپای شهری بیگانه بود.‌ حتی بسیاری از قبایل، دین اسلام را نپذیرفته بودند و یا آن كه آگاهی‌های بسیار سطحی از آن داشتند.‌ گاهی نیز از اطاعت حكومت مركزی سرباز می‌زدند و زیر نفوذ ریش‌سفیدان قبیله‌ها زیست می‌كردند‌، در اطراف قهرمانان طوایف گرد می‌آمدند و اسلحه به دست از دام‌ها و چراگاه‌ها نگهبانی می‌كردند.‌ این قبایل مسكن و مأوای دایمی نداشتند.‌ در ییلاق و قشلاق، در آلاچیق‌ها زندگی می‌كردند.‌

اوزان‌ها، در میان افراد قبیله از احترامی خاص برخوردار بودند.‌ این خنیا‌گران‌،  قوپوز بر دست،  ایل به ایل و اوبه به اوبه می‌گشتند و نام سرفرازان قبایل را در سروده‌های خود جاودانه می‌كردند.‌ منظومه‌ می‌سرودند‌، داستان می‌گفتند و در عین حال به مثابه‌ی‌ ریش‌سفید و دانای قوم‌،  مردم را در حل دشواری‌های زندگی یاری می‌كردند.‌ اوزان‌ها نیاكان عاشیق‌های كنونی بودند و نامبردارترین و ماهرترین آنان «‌دده» نامیده می‌شدند.‌ حماسه‌های نامبرداردده‌قور‌‌قود نیز از آثار خلّاقه‌ی این اوزان‌هاست.‌

دستنویس موجود حماسه‌های دده‌قور‌‌قود یادگار سده‌ی چهارم و پنجم هجری و كهن‌ترین اثر مكتوب به لهجه‌ی تركی است؛ و‌ از زندگی و سنن قوم باستانی اوغوز‌.-  پیش از آن كه به آذربایجان بیایند و در مناطق سرسبز این دیار اقامت كنند‌- سخن‌ها می‌گوید.‌    این اثر در سده‌ی پنجم هجری از سوی شخصی ناشناخته، در مجموعه‌ای به نام ‌‌كتاب دده‌قور‌‌قود علی لسان طائفه‌ی اوغوزان صورت مكتوب یافته و به‌دست ما رسیده است.‌


[1] Ozan.

ادامه نوشته

معرفی دیوان اشعار ترکی حکیم ملا محمد علی هیدجی

دیوان اشعار ترکی حکیم ملا محمد علی هیدجی

با تصحیح و مقدمه دکتر حسین محمدزاده صدیق- نشر پینار.

دیوان اشعار ترکی حکیم هیدجی

آخوند حکیم ملامحمدهیده‌جی یکی از شاعران اندیشمند و بلندآوازه‌ی منسوب به روحانیت معظم شیعه است که بیشترین آثار منظوم خود را به زبان ترکی آذربایجانی سروده است. وی به آثار حکمی و فلسفی اسلامی تسلطی کامل داشت و جامع‌ترین تعلیق و حواشی را بر منظومه‌ی حاج ملاهادی سبزواری نگاشته است. وی استاد بیشترین استادان فلسفه در قرن گذشته بوده و سال‌ها «منظومه» و «اسفار» تدریس کرده است.

دیوان اشعار ترکی وی که اینک با اندک تحشیه و مقدمه‌ای تقدیم علاقه‌مندان می‌شود دارای انواع شعری زیر است:

14قصیده، 24غزل، 3قطعه، 1مربع 23بندی، 2تخمیس، 1ترجیع‌بند، 3ترکیب‌بند، 12مثنوی، 2مناظره و 1ملمّع.

در همه‌ی مراحل تدوین این مجموعه‌ی گرانجای، ازمیان دانشجویان زنگانی‌ام سرکار خانم منیژه شیرمحمدی پیوسته همراه و یاور من بودند و سرکار خانم شریفه‌ جعفری انتشار نفیس آن را بر عهده گرفتند و هر دو مرا ممنون خود ساختند.

با توجه به این که همه‌ی آفرینش شعری حکیم هیده‌جی صبغه‌ی حکمی و فلسفی دارد، تا آنجا که توانستیم برخی توضیحات و فهارس مختلف بر متن افزودیم تا شاید خوانندگان و شارحان اشعار را مفید افتد. ولی اذغان می‌کنیم که مقدمه و تحشیه‌ی ما، هنوز برای درک معانی عمیق این دیوان کافی نیست. و شاید بتوان این همه را اظهار ادبی متلمذانه در پیشگاه این حکیم شمرد.

 از خدا جوییم توفیق ادب.

دکتر ح.م. صدیق

تهران آبان 1387

در ادامه مطلب بخشی از مقدمه جناب دکتر صدیق را با عنوان

«حکیم‌هیده‌جی و آذربایجان‌فیلسوفلاری»

می آوریم. علاقه مندان میتوانند آن را مطالعه فرمایند.

 

ادامه نوشته