چند شعر از قوسی تبریزی به همراه معرفی او

منبع:

ترکی سرایان عصر صائب تبریزی، تصحیح و مقدمه: دکتر حسین محمدزاده صدیق، تبریز، یاران، ۱۳۹۱.

قوسی تبریزی كيست؟

یکی دیگر از ترکی‌سرایان نامبردار عصر صائب که تتبع سبک و شیوه‌ی او را داشت، علی‌جان قوسی تبریزی است که او نیز در اصفهان می‌زیست. در تذکره‌ی روز روشن آمده است:

«قوسی تبریزی از ارباب علم و فضل بود. اکتساب علوم متداوله در اصفهان، از آقا حسین خوانساری نمود و در زمانه‌ی اکبرپادشاه به هندوستان رسیده به مصاحبت خان اعظم ممتاز گردید.»[1]

وی در جای جای دیوان‌های ترکی و فارسی خود از صائب سخن می‌گوید و او را می‌ستاید. از جمله، در جایی گوید:

ز فیض فکر صائب یافت توفیق سخن قوسی،

که از اعجاز نطق او زبان لال بگشاید.

ادامه نوشته

کتاب بنگ و باده حکیم ملا محمد فضولی به تصحیح استاد دکتر صدیق

«بنگ و باده» یک مثنوی تمثیلی در 400 بیت در وزن فعلاتن مفاعلن فع‌لن است که از سوی حکیم ملامحمد فضولی سروده شده و به شاه اسماعیل صفوی اهدا گردیده است. «بنگ و باده» مانند «موش و گربه»ی عبید زاکانی از آثار تمثیلی و طنزی بسیار معروف به حساب می‌آید که مورد استقبال بسیاری از شاعران دوره‌های صفویه و قاجار شده است و بارها در کلیات فضولی و یا مستقلا چاپ شده است.

کتاب «بنگ و باده» به تصحیح و مقدمه استاد دکتر حسین محمدزاده صدیق  توسط انتشارات تکدرخت در ۱۱۴ صفحه و در سال ۱۳۸۹ در تهران چاپ شده است.

عیسی مجیدی

1. «بنگ و باده» حقّینده دئییلنلر

«بنگ و باده» مثنویسی حقّینده یازیلان گؤروشلر آراسیندان، اوچ گؤروشو بورادا نقل ائدیریک:

1- 1. فؤاد کؤپرولو

بنگ و باده اثری ایله علاقه‌دار، اسلام آسیکلوپدیسینده بئله یازیر:

«بنگ و باده» یعنی اسرار ایله شراب آراسیندا بیر مناظره‌دن عبارت اولان بو 500 بِیته یاخین مثنوی، شاه اسماعیله اتحاف ائدیلن تورکجه بیر منظومه‌دیر کی، شاعرین ایلک گنجلیک اثرلریندن ساییلا بیلیر. فضولی کلیاتی‌نین بیر چوخ طبعلرینده موجود اولدوغو گیبی، آیریجا یازمالارینادا تصادف اولونور. فعلاتن، مفاعلن، فع‌لن وزنی ایله یازیلمیشدیر. شاعر غازی‌گیرای‌ـ ین، بو اثره نظیره اولاراق، قهوه و باده آدلی کیچیک بیر مثنوی یازدیغی‌نی مورخ پچه‌وی سؤیلر، بعضی اثرلرده بو نظیره‌نین گُل و بلبل اسمی ایله قید ائدیلمه‌سی(عثمانلی مؤلفلری ج 2، ص 348) دوغرو دگیلدیر.[i]

2-1. خالوق ایپکتن

بنگ و باده آللئقوریک و سمبولیک بیر اثردیر. باده ، بوزه، عرق، بنگ، نقل و کباب گیبی اصلینده جانلی اولمایان ایچگی و یئیه‌جکدیر. تشخیص و صنعتلری ایله شخصلندیریلمیش و قونوشدورولموشدور. فضولی، دوغرودان دوغرویا سؤیلندیگی بعضی فکرلرینی، بؤیله‌جه سیمبوللرله آماده ائتمک ایسته‌میشدیر.[ii]

3-1. خلیل یوسیفلی

بنگ و باده فضولی‌نین علم عالمینه معلوم اولان ایلک ایری حجملی اثریدیر. رئال حیات حادثه‌لری‌نین تأثیری ایله یازیلان، صنعتکارین زمانه‌سینه کسگین تنقیدی مناسبتی‌نی بیلدیرن بو اثرده، فضولی، ساتیرا و یوموردان مهارتله استفاده ائتمیشدیر... شاعر، گوجلو یومورستیک و ساتیریک امکانلارا مالک صنعتکار کیمی، فئودال اورتا عصری‌نین سارای اخلاقینی، اونون حرب‌جولوغونو، شهرت پرستلیگینی ساتقینلیغینی قلمه آلیر، دُورونون حاکملری‌نین انسان دوشونجه‌سینه ضد ایده‌آللارینی مسخره‌یه قویور. شاعر، کدرین بروزه وئرسه‌ده، نیک‌بیندیر، گؤزه‌للیگه اینانیر، شرره گولور.[۳]

---

[i]Köprülü, Fuad. İA. c4, Füzüli maddesi, s. 695.

[ii] İpekten, Haluk.

[۳] یوسیفلی، خلیل. قدیم و اورتا عصرلر آذربایجان ادبیاتی، باکی 1982، ص 248.

ادامه نوشته

فضولی دن بیر غزل

     یارب! همیشه لوطفونو ائت رهنما بنا،

     گؤسترمه اول طریقی كی یئتمز سنا، بنا!

     قطع ائیله آشنالیغیم آندان كی غِیردیر،

     آنجاق اؤز آشنالارین ائت آشنا بنا.

     بیر یولدا ثابت ائت قدم اعتباریمی،

     كیم رهبرِ شریعت اولا مقتدا بنا.

     یوخ بنده بیر عمل سنه شایسته، آه اگر،

     اعمالیما گؤره وئره عدلین جزا بنا!

     خوفِ خطادا مضطربم، وار اُمید كیم،

     لوطفون وئره بشارتِ عفو و عطا بنا.

     بن بیلمزم بنا گره‌گین، سن حكیمسن،

     منع ائیله، وئرمه هر نه گره‌كمز سنا بنا.

     اولدور بنا مُراد كی، اولدور سنا مُراد،

     حاشا كی سندن اؤزگه اولا مدّعا بنا.

     حبسِ هوادا قویما فضولی صفت اسیر،

     یارب! هدایت ائیله طریقِ فنا بنا!

اردبیل لوحه‌لری کیتابینی تنقیدی (حسین دوزگونون شعرلری)

محمد داوریار

اردبیل- شهریور آیی 1389

اردبیل شهری آذربایجانین ان قدیم مدنیت مرکزلریندن، ایرانین مشهور تاریخی شهرلریندن بیری دیر. بو شهر تورک‌لرین ان قدیم یورد- یووالاریندان اولوب، بیر چوخ جهت‌لردن اؤزونه مخصوص‌لوغو، اهالیسی‌نین انسانی کیفیت‌لری و عمومی جاذبه‌دارلیغی ایله آدام‌لاری همیشه اؤزونه جذب و حیران ائتمیشدیر. حسین دوزگونون ده بو شهری سئومگی، اونا محبت بسله‌مگی و اردبیله اورکدن باغلیلیغی تصادفی دگیل‌دیر. لاپ‌دا دوغما و طبیعی‌دیر. اونا گؤره‌کی او، ننه طرفیندن اردبیللی اولوب، اونون آناسی، محرم خانین اوغلو عباس‌قلی‌خانین قیزی‌دیر. عباس‌قلی خان اصلاً اردبیلین ان مشهور و مرکزی محله‌لریندن بیری یعنی «پیر عبدالملک» (= پیره‌دملیک) محله‌سیندن‌دیر کی مشروطیت دُورونده تبریزین «زه‌ره‌نه» کندینه کؤچموشدور.

بوندان علاوه، حسین دوزگون، 9 – 1347 ـینجی ایللرده اردبیل دبیرستانلاریندا درس دئمیشدیر و بیر چوخ وورغون شاگردلر صاحبی اولموشدور. اونلارین بیری ده منم کی ایندیه قده‌ر اونا شاگردلیک عشقی ایله یاشامیشام، هر زمان اوندان اؤگرنمیشم و الهام آلمیشام.

ادامه نوشته

دکتر صدیقین سجیّه‌لری

داور اردبیلی - دؤردونجو بؤلوم

توکنمز انرژی

سؤز رمزینی تانییانلار، اسكی‌ سیرلرین بیلیجی‌لری، معنا بولاغی‌نین صاحب‌لری و محبت‌ باغی‌نین گؤزتچیلری سؤزو بیان ساپینا دوزوب بئله نقل ائدیرلر كی (دؤرد درویش ص 7): ایل عُمر اؤلچ‍وسودور، بیرده اوندا آییلیرسان كی یاری یاشا چاتیبسان، نئجه یاشامیسان بو ایللری؟ ایللر حیاتیندان پاییز یئلی كیمی اسیب كئچمه‌ییب كی؟ بو سئوال چوخونو دوشوندورمور، مُدرك‌لیكله دولو بیر اثرده دئییلدیگی كیمی حیات بیزی قووور بیز ایسه اؤلومو... اژدها اونودوب شیره‌یه آلداناراق گئجه‌نی گوندوزه قاتیریق.... اونودوروق كی بیردن بیزدن سوروشالار، سندن‌ سونرا، بیزدن سونرا نه قالیر....؟ (دنیا آرزولاردا، ص 88)

تبریز، یاخین و اورتا شرقین قدیم تاریخه مالک اولان مشهور شهرلریندن بیری، اوزون ایللردن بری مهم تجارت، مدنیت و صنعت مركزی، مختلف دُولتلرین پایتختی، یئنی و أن‌ یئنی دُوره‌ده بوتون ایرانین اجتماعی، سیاسی و مدنی حیاتیندا سون درجه بؤیوك رول اوینامیشدیر... تبریزده یئتیشن چوخلو اجتماعی، سیاسی و مدنی خادم، ‌عالیم و اینجه‌ صنعت اوستاسی بوتون ایراندا و خارج‌ده بؤیوك شهرت قازانمیشدیر....

ادامه نوشته

اقیانوسی به عمق دلها

دکتر مرتضی مجدفر

دوست داشتم در مراسم بزرگداشت استادی كه نوشتن به زبان تركی و اندیشیدن درباره‌ی ظرایف فرهنگ و ادبیات آذربایجان را از او آموخته‌ام، به همان زبان زیبا سخن بگویم؛ ولی مسئولان برگزاركننده‌ی مراسم از من خواستند، سخنانم به فارسی ایراد شود تا تناسب بین سخنرانی‌های فارسی و تركی از لحاظ تعداد و حجم برقرار شود. از این رو، اگر احساس می‌كنید، متن پیاده‌شده‌ی سخنرانی، حس و حال كمتری دارد، به این دلیل است.

نخستین روز اسفندماه سال 57 بود. روزهای پرشور و شر و هیجان انقلاب را پشت سر گذاشته بودیم و مدرسه‌ها پس از چهار- پنج ماه تعطیلی اجباری، از نو گشوده شده بودند. نخستین روز مدرسه را تمام كرده بودیم و با دوستانم در حال بازگشت به منزل بودم.

مقابل روزنامه فروشی‌ها، دوباره شلوغ شده بود و در بساط آن‌ها، روزنامه‌، هفته‌نامه، و نشریات گوناگونی دیده می‌شدند. كه بی‌واهمه از بگیر و ببند ستم شاهی منتشر شده بودند.

در دویست- سیصد متری منزلمان دكه‌ای بود كه روزنامه می‌فروخت. مقابل آن ایستاده بودم و به دنبال نشریه‌های جدید می‌گشتم. همین چند روز و چند ماه پیش بود كه مقابل دانشگاه تهران اولین روزنامه‌ی تركی آن سال‌ها یعنی اولدوز را خریده ‌بودم. پدرم می‌گفت حتماً یواش- یواش نشریه‌های تركی بیشتری منتشر خواهد شد، دقت كن حتماً آن‌ها را بخریم ...

ادامه نوشته