کتاب بنگ و باده حکیم ملا محمد فضولی به تصحیح استاد دکتر صدیق
«بنگ و باده» یک مثنوی تمثیلی در 400 بیت در وزن فعلاتن مفاعلن فعلن است که از سوی حکیم ملامحمد فضولی سروده شده و به شاه اسماعیل صفوی اهدا گردیده است. «بنگ و باده» مانند «موش و گربه»ی عبید زاکانی از آثار تمثیلی و طنزی بسیار معروف به حساب میآید که مورد استقبال بسیاری از شاعران دورههای صفویه و قاجار شده است و بارها در کلیات فضولی و یا مستقلا چاپ شده است.
کتاب «بنگ و باده» به تصحیح و مقدمه استاد دکتر حسین محمدزاده صدیق توسط انتشارات تکدرخت در ۱۱۴ صفحه و در سال ۱۳۸۹ در تهران چاپ شده است.
عیسی مجیدی
1. «بنگ و باده» حقّینده دئییلنلر
«بنگ و باده» مثنویسی حقّینده یازیلان گؤروشلر آراسیندان، اوچ گؤروشو بورادا نقل ائدیریک:
1- 1. فؤاد کؤپرولو
بنگ و باده اثری ایله علاقهدار، اسلام آسیکلوپدیسینده بئله یازیر:
«بنگ و باده» یعنی اسرار ایله شراب آراسیندا بیر مناظرهدن عبارت اولان بو 500 بِیته یاخین مثنوی، شاه اسماعیله اتحاف ائدیلن تورکجه بیر منظومهدیر کی، شاعرین ایلک گنجلیک اثرلریندن ساییلا بیلیر. فضولی کلیاتینین بیر چوخ طبعلرینده موجود اولدوغو گیبی، آیریجا یازمالارینادا تصادف اولونور. فعلاتن، مفاعلن، فعلن وزنی ایله یازیلمیشدیر. شاعر غازیگیرایـ ین، بو اثره نظیره اولاراق، قهوه و باده آدلی کیچیک بیر مثنوی یازدیغینی مورخ پچهوی سؤیلر، بعضی اثرلرده بو نظیرهنین گُل و بلبل اسمی ایله قید ائدیلمهسی(عثمانلی مؤلفلری ج 2، ص 348) دوغرو دگیلدیر.[i]
2-1. خالوق ایپکتن
بنگ و باده آللئقوریک و سمبولیک بیر اثردیر. باده ، بوزه، عرق، بنگ، نقل و کباب گیبی اصلینده جانلی اولمایان ایچگی و یئیهجکدیر. تشخیص و صنعتلری ایله شخصلندیریلمیش و قونوشدورولموشدور. فضولی، دوغرودان دوغرویا سؤیلندیگی بعضی فکرلرینی، بؤیلهجه سیمبوللرله آماده ائتمک ایستهمیشدیر.[ii]
3-1. خلیل یوسیفلی
بنگ و باده فضولینین علم عالمینه معلوم اولان ایلک ایری حجملی اثریدیر. رئال حیات حادثهلرینین تأثیری ایله یازیلان، صنعتکارین زمانهسینه کسگین تنقیدی مناسبتینی بیلدیرن بو اثرده، فضولی، ساتیرا و یوموردان مهارتله استفاده ائتمیشدیر... شاعر، گوجلو یومورستیک و ساتیریک امکانلارا مالک صنعتکار کیمی، فئودال اورتا عصرینین سارای اخلاقینی، اونون حربجولوغونو، شهرت پرستلیگینی ساتقینلیغینی قلمه آلیر، دُورونون حاکملرینین انسان دوشونجهسینه ضد ایدهآللارینی مسخرهیه قویور. شاعر، کدرین بروزه وئرسهده، نیکبیندیر، گؤزهللیگه اینانیر، شرره گولور.[۳]
[i]Köprülü, Fuad. İA. c4, Füzüli maddesi, s. 695.
[ii] İpekten, Haluk.
[۳] یوسیفلی، خلیل. قدیم و اورتا عصرلر آذربایجان ادبیاتی، باکی 1982، ص 248.
بسم الله الرحمن الرحیم