به مناسبت انتشار «گزیده‌ی دیوان‌های ترکی امیر علیشیر نوایی»

دکتر حسین محمدزاده صدیق

 گویش ترکی جغتایی

 گویشی كه در آثار نوایی مورد استفاده قرار گرفته است، گویش آغاز دوره‌ی میانی است كه نقش تأثیرگذاری در گسترش آثار ادبی اسلامی در آسیای میانه داشته است.

در نوع‌بندی گویش‌های زبان تركی، گویش چاغاتایی، در گروه گویش‌های آسیای میانه، یا گویش‌های شرقی داخل می‌شود كه تا یك صد سال پیش از این به عنوان گویش ادبی و لهجه‌ی كبار تركی شرقی كاربرد داشت و امروزه جای خود را به اوزبكی و اویغوری نوین واسپرده است.

این گویش تركی سده‌های میانه كه ادامه‌ی منطقی تركی قاراخانی یا خاقانیه و سپس تركی خوارزم بود، در دوران جانشینان امیر تیمور به اوج شكوفایی خود رسید و به زبان سیاسی، ادبی و رسمی دولت‌های تركستان شرقی و آسیای میانه تبدیل شد و اعتباری جهانی یافت. پس از اشغال و تصرف ولایات بخارا (1868)، خیوه (1873) و خجند (1876) از طرف دولت تزاری روس، این گویش به تدریج اعتبار خود را از دست داد و از سال 1921، لهجه‌ی عوام شهرهای اوزبكستان به عنوان گویش دولتی برگزیده شد و جای آن را گرفت.

نام چاغاتای منسوب به پسر دوم چنگیزخان، به همین نام است. چنگیزخان پیش از فوت خود، امپراتوری گسترده‌ی خویش را میان فرزندانش تقسیم كرد، ماوراءالنهر

ادامه نوشته

گزیده‌ی دیوان‌های ترکی امیر علیشیر نوایی منتشر شد

گزیده‌ی دیوان‌های ترکی امیر علیشیر نوایی با مقدمه‌ی دکتر ح. م. صدیق در 348 صفحه به قطع وزیری توسط نشر تکدرخت منتشر شد. این کتاب توسط مرحوم آگاه سرّی لَوَند – استاد زبان و ادبیات ترکی- گردآوری شده است. یکی از مهم‌ترین آثار «مرحوم آگاه سرّی لَوَند» کتاب چهار جلدی «امیر علیشیر نوایی» است که جلد اول شامل شرح زندگی و افکار نوایی است، جلد دوم برگزیده‌ی دیوان‌های چهارگانه‌ی وی، و جلد سوم برگزیده‌ای از خمسه‌ی نوایی و جلد چهارم منتخبات آثار منثور نوایی به شمار می‌‌رود که با حروف لاتین در سال‌های 1966 و 1967 چاپ شده است.

کتاب حاضر برگردان تمام جلد دوم به الفبای عربی است که توسط سید احسان شکرخدا زیر نظر دکتر صدیق به انجام رسیده است. استاد صدیق در مقدمه‌ی خود، درباره‌ی دیوان‌های ترکی نوایی چنین آورده‌اند:

ادامه نوشته