آواشناسی سه سنگیاد ترکی باستان (قسمت سوم و پایانی)

دکتر ح. م. صدیق

قسمت دوم این مقاله تا حرف «پ P » را شامل شد. اینک قسمت سوم آن را در زیر تقدیم می‌کنیم:

 

اين نشانه در واژه‌هائي كه با واكه‌ی‌ پيشين‌كامي ساخته شده براي نشان دادن صداي «ر R» نوشته مي‌شود‌. مانند‌:

«   »‌: تورك Türk (ك (ش) ـ 1)‌.

«  »‌: بير bir (ت ـ 4) يك‌. در تركي آذري معاصر‌: بير‌.

«    »‌: تنگري Tәŋri (ك (ش) ـ 1) خدا، الله، در تركي آذري معاصر‌: تانری و تاری. دخيل در فارسي‌: تنگري‌.[1]

جوابیه به سعید دادگر نویسنده دروغپرداز روزنامه کیهان

حبیب کاشانی

«سعید دادگر» نام مستعار نویسنده‌ی دروغ‌پرداز و جعل کننده‌ی خبره‌ی وقایع و حقایق سال 1358 است که «وقایع باژگونه‌» و شسته رفته‌ی خود را در روزنامه‌ی کیهان طی روزهای اخیر بر علیه استاد بزرگوار دکتر ح. م. صدیق انتشار داده است. اینجانب ضمن محکومیت رفتار عوامل دست‌اندرکار این پدیده‌ی شوم در روزنامه کیهان، شعر زیر را سرودم: 

«سعید دادگر» نامت چه کس داد؟

تویی بیدادگر ای داد و بیداد

تویی گر دادگر، ظالم چسان است؟

دریغا باژگون، کار جهان است

اگر از دادگر کس داد خواهد

همی باید که با فریاد خواهد

که او را دعوی عدل است و انصاف

که کج می‌بیند اما خویش را صاف

تو را رسوا کنم ای عدل پیشه

زدی چون بر درخت داد تیشه

ببین در شوره‌زار خود چه کشتی؟

در محکومیت هتک حرمت روزنامه کیهان نسبت به دکتر حسین محمدزاده صدیق

حبیب کاشانی

به لحاظ هتک حرمت جدید نسبت به استاد دکتر ح. م. صدیق از طرف روزنامه کیهان

با امضای مستعار «سعید دادگر»

 

تو ای استاد اگر چشم و چراغی،

ببین عمری است مغضوب کلاغی.

کلاغان روز و شب تدبیر کردند،

رفیقان نیز گه تقصیر کردند.

ولی زین راه یک دم برنگشتی،

به طوفان بلا پر پر نگشتی.

دسایس یک به یک بر تو گذر کرد،

ولیکن عاشقان را بیشتر کرد.

تو را راندند تا در خانه باشی،

چو شمع کشته، بی پروانه باشی.

ولی خورشید جان، پنهان نماند،

به پشت ابر، جاویدان نماند.

از آن خانه تلألؤ کرد نورت،

به هر سو منتشر چون شد شعورت،

دوباره کور شد چشمان خفاش،

تو را ای کاش می‌دیدند ای کاش!

تو در هر جا که باشی جلوه داری . . . 

آواشناسی سه سنگیاد ترکی باستان (قسمت دوم)

دکتر ح. م. صدیق

قسمت اول این مقاله تا حرف دال را شامل شد. اینک قسمت دوم آن را در زیر تقدیم می‌کنیم:

صداي آواك طنين دار ميان زباني و ميان كامي «گ G » است‌. گاه «ق Q» نيز خوانده مي‌شود‌. در واژه‌هاي پيشين‌كامي صداي (گ) مي‌دهد‌. اگر در آغاز هجاي نخستين آيد، پيش از آن واكه‌ی‌ a / ә مي‌آيد‌. مانند‌:

«    »‌: bilig (ك (ب) ـ 7) بيليگ‌: دانش‌. در تركي آذري معاصر‌: بيليك‌.

«    »‌: kiçig (ك (ش) - 3) كيچيك‌: كوچك‌. در تركي آذري معاصر‌: ‌ كيچيك. دخيل در فارسي‌: كوچك‌.

«   »‌: bәğ (ت ـ 43) بغ: سرور‌. در تركي آذري معاصر‌: بيگ‌. دخيل در فارسي کهن‌: بغ‌.

آواشناسی سه سنگیاد ترکی باستان

دکتر ح. م. صدیق

بنا به اصل سوسوري، در همه‌ی‌ زبان‌ها خميرمايه‌ی‌[1] آوائي، يكسان است و از اندام آوائي‌ِ همانندي توليد مي‌شوند، ولي قالب‌هاي[2] آن از زباني به زبان ديگر فرق مي‌كند‌.

بررسي نظام آوائي تركي باستان نشان مي‌دهد كه اين زبان نخستين زبان فطري و طبيعي بشر بوده است‌.

در اينجا به بررسي نظام آوائي شيو‌ه‌ی‌ تركي باستان، يعني شيوه‌ی‌ گؤي تورك از سه سنگياد، مي‌پردازيم‌.

كمي اختلاف قرائت آوائي‌: در تعيين ماهيت و كيفيت تلفظ فونم‌‌ها و آوا‌هاي نگاشته شده در سنگياد‌‌هاي تركي باستان، اهل فن همگي با تكيه به داده‌‌هاي زبانشناسي، با حدس و گمان و ظن‌‌هاي قريب به يقين عمل كرده‌اند‌. چرا كه اكنون كسي بر جاي نيست كه به تركي باستان سخن گويد‌. اما به هر انجام، شيوه‌‌هاي امروزين تركي، بويژه تركي اصيل ايراني، ادامه‌ی‌ منطقي تركي باستان به شمار می‌ رود‌. از اين‌رو، ما ايرانيان بهتر می‌توانيم چبود فونم‌‌هاي تركي باستان را تعيين كنيم‌.

الفباي باستاني تركي كه امروز به آن «الفباي گؤي تورك» اطلاق می‌كنيم، براساس قانون هماهنگي آوائي زبان تركي اختراع شده است. بسياري از تركي پژو‌هان و متخصصان تركي باستان، اين الفبا را «شايسته‌ترين سيستم الفبائي براي زبان تركي» می‌شناسند. اين ويژگي خود، سبب شده است كه پژوهندگان سنگياد‌هاي تركي باستان، لغات و واژه‌‌هاي اين سنگياد‌ها را به درستي قرائت كنند‌. به گونه‌ای‌