ضروب امثال ترکی
1. اوّل یولداش، آندان یول.
Əvvəl yoldaş, andan yol.
(اول رفیق، بعد راه.)
2. اوج ائو کؤچندن سونرا اورتا ائو اوج اولار.
Uc ev köçəndən sonra orta ev uc olar.
(وقتی خانهی اول کوچ کرد، خانهی وسطی، اوّلی میشود.)
3. اوت یئریده قالیر، مال برکده.
Ot yerdə qalır, mal bərkdə.
(علف در جایش میماند و ثروت در جای امن.)
4. ایلانا یوموشاق دئییب، ال اورما.
İlana yumuşaq deyib, əl urma.
(مار را نرم فرض کرده به آن دست مزن.)
5. آغلادان قاتدا اگلن، گۆلدۆرن قاتدا اگلنمه.
Ağladan qatda əylən, güldürən qatda əylənmə.
(معا: دوست آن است که بگریاندت، دشمن آن است که بخنداندت.)
6. ایت اییهسینه تواضع ائیلر.
İt əyəsinə təvazö' eylər.
(سگ در مقابل صاحبش کرنش میکند.)
7. آناسی چیخان آغاجا بوداق بوداق گزهر.
Anası çıxan ağaca budaq budaq gəzər.
(درختی را که مادرش از آن بالا رفته است، شاخه شاخه جستجو میکند. معا: مادر میریزد دختر جمع میکند.)
8. ایپک اییهسیندن مقدار گؤتۆرهر.
İpək əyəsindən miqdar götürər.
(ارزش ابریشم به صاحبش است.)
9. اؤزگه، اؤزگه جانیندان اوخ چکنده، سانار کی پالچیقدان چکیر.
Özgə, özgə canından ox çəkəndə, sanar ki palçıqdan çəkir.
(کسی که تیر را از بدن دیگری بیرون میکشد، تصور میکند که از گِل بیرون میکشد.)
10. اوشاغی ایشه گؤندهر، اؤزۆن آردینجا گئت.
Uşağı işə göndər, özün ardınca get.
(کودک را به دنبال کار بفرست، خودت عقب او برو.)
11. آتانین مالین درج ائله، آنا گؤره خرج ائله.
Atanın malın dərc elə, ana görə xərc elə.
(میراث پدر را جمع کن، به همان نسبت خرج کن.)
12. ائششگین بؤیۆگۆ پاکارهدیر.
Eşşəyin böyügü pakarədir.
(الاغ بزرگتر ... است.)
13. آج تویوق دیشینده چینه گؤرهر.
Ac toyuq dişində çinə görər.
(معا: شتر در خواب بیند پنبهدانه/ گهی لپ لپ خورد گه دانه دانه. آدم گرسنه خواب نان میبیند.)
14. آز دیریل، شاد دیریل.
Az diril, şad diril.
(کم زی، شاد زی.)
15. اصلی آلماق چتیندیر، ساخلاماق چتین دهگیل.
Əsli almaq çətindir, saxlamaq çətin dəyil.
(نجیب گرفتن سخت و نگهداشتن او آسان است.)
16. اشتهاسیزین دیشینه بئش ارشین بئز گیرهر.
İştihasızın dişinə beş ərşin bez girər.
(در بیخ دندان بیاشتها پنج گز پارچه جا میگیرد.)
17. آغیر اگلن کی باتمان گلهسن.
Ağır əylən ki batman gələsən.
(معا: سنگین باش و منی خواه!)
18. ایکی ائششک بیر کاروان، ایکی عورت بیر دیوان.
İki eşşək bir karvan, iki övrət bir divan.
(دو الاغ یک کاروان، و دو زن یک دیوان و محکمه به پا کنند.)
19. آغ بیرچکلی سیندیران قابین، سسی چیخماز.
Ağ birçəkli sındıran qabın, səsi çıxmaz.
(ریش سفیدی که ظرف را میشکند، سکوت میکند.)
20. ایشلمهگه ارینن یئمهگه حسرت اولار.
İşləməyə ərinən yeməyə həsrət olar.
(کسی که با اکراه کار میکند در حسرت خوردن میماند.)
21. اؤدۆکن اوغول آتایا دانیشماز.
Ödükən oğul ataya danışmaz.
(فرزند ترسو به پدر حرفی نمیزند.)
22. آتا آتا اوخچو، اورا اورا گؤزچۆ.
Ata ata oxçu, ura ura gözçü.
(معا: تاتی تاتی راه افتاد.)
23. اؤلمهسن، قوجالارسان.
Ölməsən, qocalarsan.
(اگر نمیری پیر میشوی.)
24. اوتانماز یۆزدن قره نه وار.
Utanmaz yüzdən qərə nə var.
(سیاهی بر صورت بیشرم چه اهمیتی دارد.)
25. اصلین ایتیرهن حرامزادادیر.
Əslin itirən həramzadadır.
(معا: پسر کو ندارد نشان از پدر،/ تو بیگانه خوانش مخوانش پسر.)
26. آت دوغان گۆنۆ آتدیر، اوغول دوغان گۆنۆ ایگید.
At doğan günü atdır, oğul doğan günü iyid.
(اسب از تولد اسب است و پسر از تولد مَرد.)
27. آغلیق دا کؤنۆل خوشلوغو ایلندیر.
Ağlıqda könül xoşluğu iləndir.
(سفیدی هم به خوشی دل است.)
28. ائل دلی اولسا ملاّیا گئدهر، ملاّ دلی اولسا کیمه گئدهر؟
El dəli olsa mullaya gedər, mulla dəli olsa kimə gedər?
(مردم دیوانه شوند نزد ملاّ میروند، ملاّ دیوانه شود نزد چه کسی رود؟ معا: هر چه بگندد نمکش میزنند،/ وای بر آن دم که بگندد نمک.)
29. ائل دلیسین یازییا آتماز.
El dəlisin yazıya atmaz.
(جامعه دیوانهاش را تنها رها نمیکند.)
30. اوغرو ایت اوغورلوغون ترک ائتسه سۆمسۆکلۆگۆ ترک ائتمز.
Oğru it oğurluğun tərk etsə sümsüklüyü tərk etməz.
(سگ، دزدی را هم رها کند، خوی سرک کشیدن و در پی غذا بودن او را رها نمیکند و دریوزگی میکند. معا: مار پوست خود را گذارد اما خوی خود را نگذارد.)
31. اوغورلوق ائله، انصافین الدن قویما!
Oğurluq elə, insafın əldən qoyma!
(معا: راه بزن راه خدا را ببین.)
32. اوّل استاد، آندان ایش.
Əvvəl ustad, andan iş.
(اوّل استاد، آنگه کار.)
33. ائل ائلین اؤرتۆگۆ دؤشهگی اولار.
El elin örtüyü döşəyi olar.
(مردم محافظ و معین یکدیگر هستند.)
34. الی امرودا یئتمهین آتاسی خِیرینه باغیشلار.
Əli əmruda yetməyən atası xeyrinə bağışlar.
(کسی که دستش به گلابی نرسد به عنوان احسان به پدرش میبخشد.)
35. ائللر کؤچر، آیلار دولانار، قوش بیر کره بوداغا قونار.
Ellər köçər, aylar dolanar, quş bir kərə budağa qonar.
(ایلها میکوچند، ماهها میگذرند، پرنده بار دیگر بر شاخه مینشیند.)
36. اوشاغا یولداش اولما، سن ییخیلسان گۆلر، اؤزۆ ییخیلسا آغلار.
Uşağa yoldaş olma, sən yıxılsan gülər, özü yıxılsa ağlar.
(با کودک رفاقت نکن، تو بر زمین بیفتی میخندد، و چون خود بر زمین بیفتد میگرید.)
37. ایستیین تاپار، اکیلن اولار.
İstiyən tapar əkilən olar.
(معا: جوینده یابنده است و کاشته شده سرانجام رشد میکند.)
38. ائو حسابی ایلن بازار حسابی درست گلمز.
Ev hesabı ilən bazar hesabı dürüst gəlməz.
(حساب خانه و حساب بازار باهم جور نمیآید.)
39. اؤزگه اوغلو کیمسهیه اوغول اولماز.
Özgə oğlu kimsəyə oğul olmaz.
(پسر دیگری برای هیچ کس پسر نمیشود.)
40. اؤزگه آتی یۆگۆرهک اولار.
Özgə atı yügürək olar.
(اسب مردم راهوار میشود. معا: مرغ همسایه غاز است.)
41. ایت دریسینی دبّاغ گؤتۆرمز.
İt dərisini dəbbağ götürməz.
(پوست سگ را دبّاغ قبول نمیکند. معا: پوست سگ را سگ سزد.)
42. آدام وار جان تاییدیر، آدام وار هئچه دگمز.
Adam var can tayıdır, adam var heçə dəyməz.
(آدم هست چون جان است، آدم هست به هیچ نیرزد.)
43. آغاج نه قدهر بار گتیرهر، باشی آلچاقدادیر.
Ağac nə qədər bar gətirər, başı alçaqdadır.
(درخت هر قدر پرُبارتر باشد، سرش را به زیر اندازد.)
بسم الله الرحمن الرحیم