میرزا حسن رشدیه، تمثیلات لقمان، تصحیح دکتر حسین محمدزاده صدیق، تهران، تکدرخت، ۱۳۸۸.

- 16 -

میرچگین خیالی

هئی میرچگین بیری اؤکوزون بوینوزونا قوندو. اوتوراندان سونرا، اؤکوزه دئدی:

«- ای اؤکوز! آغیرلیغیم سنه زحمت وئردیگی واخت، منه خبر وئرکه قالخیب گئدیم.»

اؤکوز دئدی:

«- بوینوزوما قوندوغوندان خبریم اولمادیغی کیمی، اوچوب گئتمگیندن داهی خبریم اولمایاجاقدیر.»

معناسی:

بیر چوخ ابله آداملار واردیر که قدر و اعتبار و دگرلری اولمادیغی حالدا، اؤزلرینی معتبر و بؤیوک بیر شئی ظنّ ائدرلر.

- 17 -

آسلان ایله بیر انسان

بیر آدام ایله بیر آسلان یولداش اولوب یول گئدیردیلر. بونلاردان هر بیری اؤزونون زور و قوّت و مهارت و شجاعتیندن بحث آچیب دانیشیردی.

آسلان اؤز قوّت و شجاعتینی تعریف و توصیف ائتمکده مبالغه ائیلیردی. بو اثناده بیر دیوارا راست گلدیلر که اوندا چکمیش اولان بیر شکیلده انسانین بیری آسلانی آلتینا آلیب بوغوردو.

انسان بو شکلی آسلانا گؤستردی و گولدو. آسلان بو ایهامی آنلاییان انسانا دئدی که:

«- ای انسان! عبث یئره گولورسن، زیرا که اگر آسلانلار داهی آدام تکی تصویر علمینی بیلمیش اولسایدیلار، او واخت هانسی بیر آدام آسلانی بوغا بیله جک ایدی؟ بلکه آسلان آدامی بوغموش اولوردو!»

معناسی:

بعض انسان اؤز اهل و عیال و اولاد و اقرباسی‌نین تعریف و شهادتی ایله تزکیه اولونماز.

- 18 -

آسلان ایله بیر مارال[1]

مارالین بیری، آوچیلارین قورخوسوندان قاچیب بیر ماغارا ایچینه گیرمک همان، آرخاسیندان بیر آسلان گیریب اونو تلف ائیله‌مک[ده] همان. او واخت، مارال بخت و طالعیندن شکایت ائیله‌ییب دئیرکه:

«- بدبختلیگه باخینیز که آدام الیندن قاچدیم ایسه، آخرده آندان بدتر اولان بیر قان ایچن چنگینه دوشدوم.»

معناسی:

بعض واخت ائله اولور که انسان بیر بلادان قاچیب خلاص اولور ایسه‌ده، آندان بترینه راست گلیر.

- 19 -

اوغرو و زاهد

بیر اوغرو بیر پارسانین منزلینه تولنگلیگه گئدیب، زاهدین منزلینی اؤز جیبیندن تمیزراق و قلبیندن قارانلیق راق گؤروب قاییتماق ایستر ایکن، زاهد خبردار اولوب بیر گلیم که آنین اوستونده یاتمیش ایدی، گؤتوروب اوغرونون یولونا سالدی که مایوس قاییتماسین.

معناسی:

کامل آداملار، دوشمنلرین قلبین سیندیرماییب، نه اسگیک آدامسان که دوستلار خاطیرینی سیندیراسان.

- 20 -

آسلان ایله قورد و تولکو

بیرگون بیر آسلان و بیر قورد و بیر تولکو آواگئتدیلر. بیر داغ کئچی سی ایله بیر مارال و بیر داوشان آولادیلار.

آسلان قوردا دئدی:

«- بونلاری آرامیزدا بؤلوشدور!»

قورد، بونلاری بؤلمگه باشلاییبان دئدی که:

«- داغ کئچی سی سنین، مارال منیم و داوشان‌دا تولکونون اولسون.»

آسلان بو تقسیمه راضی اولمادی و پنجه‌سینی قالخیزیبان قوردون کله سینه ائله چالدی که باشی یئره دگدی.

اوندان سونرا، اوزونو تولکویه دوتوب دئدی:

«- ای تولکو بابا! سن بونلاری تقسیم ائله!»

تولکو دئدی:«داغ کئچی سین بیزیم آغامیز اولان آسلان بوگون صبح و سحر واختی قهوه آلتی ائیلر، داوشانی داگون اورتا زمانی یئیر، مارال‌دا آخشام طعامی اوچون اولور.

تولکو بابا! نه عجب تقسیم حکم ائیله‌دین! بو جوره تقسیمی کیمدن اؤیرندین؟»

تولکو بونون جوابیندا دئدی که:

«- آغامیزین قاباغینا دوشن قورد کله‌سیندن اؤیرندیم!»

معناسی:

[انسان] بؤیوکلرین طبیعتینی اؤیره‌نیب، اونلارین مزاجلارینا [گؤره] رفتار ائلمه‌لی و یا این‌که اوزاقدان دوروب باخمالی‌دیر.

- 21 -

باغوان ایله بیر عوسج آغاجی[2]

بیرگون، عوسج آغاجی بیر باغوانا دئدی:

«- اگر منی آدام بورادان چیخاریب بیر باغین اورتاسیندا اکسه و سو وئریب بسله‌سه، او واخت گؤره‌ر که یئر اوزونون پادشاهلاری منیم گول و میوه مه نئجه میل و رغبت ائدیرلر.»

باغوان اینانیب و اونو باغچانین اورتا یئرینده بیر گؤزل یئرده اکدی و گونده ایکی کره اونو سولادی.

آغاج، گوندن گونه بوی آتیب و یئره کؤک سالدی و تیکانلاری و قول – بوداغی او قده‌ر قالینلاشدی که اطرافیندا هئچ بیر آدام دورا بیلمه‌دی.

معناسی:

نانجیب، تربیت ایله نجیب اولماز.

دمیر میخ داشا کئچمز.

عاقبت قورد اوغلو قورد اولار.

پیسه یاخشیلیق ائدن، او قده‌رده پیسلیک گؤره‌ر.

[1] بورادا 14 – نجو مثال بیر باشقا انشاء ایله تکرار اولونموشدور.

[2] عوسج، بوداقلاری تیکانلار ایله دولو، قیرمیزی و گیرده میوه‌سی اولان آغاج. تورکجه میزده «قاندالان» دئییلیر.