پیشینهی فعالیتهای مطبوعاتی دکتر حسین محمدزاده صدیق (دوزگون)
فعالیتهای مطبوعاتی استاد در طی سالهای عمرشان به شرح زیر است:
1. ادبیات در عصر نوین:
هفتهنامهی «ادبیات در عصر نوین» به عنوان ضمیمهی روزنامهی «عصر نوین» به صاحب امتیازی و سردبیری احمد بنی احمد در سال 1346 هـ . شـ . در تبریز انتشار مییافت. مطالب این هفتهنامه به زبانهای ترکی آذری و فارسی بود که توسط استاد و برخی از دوستان ایشان آمادهی چاپ میگردید. این نشریه در دو صفحه تنظیم میشد و به صورت هفتگی با شمارههای پنجشنبهی روزنامهی «عصر نوین» منتشر میشد. محتوای آن نمونههای فولکلور آذربایجان مانند ترانهها و ضربالمثلها، مقالات روشنفکری و گاه داستانهایی از ماکسیم گورکی و .... بود. این هفتهنامه به دسیسهی ساواک بعد از انتشار دوازده شماره تعطیل گردید.
2. هنر و اجتماع:
نشریهی «هنر و اجتماع» به عنوان ضمیمهی روزنامهی «مهد آزادی» به صاحب امتیازی مرحوم حاج اسماعیل پیمان در سال 1347 هـ . شـ . در تبریز منتشر میشد. هفت شماره از این ویژهنامه به صورت هفتگی و به سردبیری استاد منتشر گردید که شمارهی اول آن به صمد بهرنگی و شمارهی هفتم آن به حبیب ساهر اختصاص داشت. این هفتهنامه در شمارهی هشتم مورد هجوم ساواک قرار گرفت و استاد به همراه مرحوم حاج اسماعیل پیمان، مرحوم جواد پیمان – مدیر داخلی روزنامه – دستگیر شدند. اتهام استاد این بود که مردم را از طریق این نشریه به قیام مسلحانه علیه رژیم فرا میخواند. مطالب آن به زبانهای فارسی و ترکی توسط استاد و دوستانش تهیه میشد و شامل مقالات دکتر صدیق دربارهی ادبیات و فولکلور آذربایجان، نمونههای ترکی از ادبیات شفاهی آذربایجان و مقالات روشنفکری با رویکرد انقلابی و ضد آمریکایی بود. از همکاران استاد در این ویژهنامه میتوان بهروز دهقانی، علیرضا نابدل و مفتون امینی را نام برد.
گفتنی است که بعضی از مقالات استاد در این هفتهنامه مانند: «واقف، شاعر زیبایی و حقیقت»، «سایالار»، کتاب «دده قورقود، کهنترین اثر مکتوب آذربایجان» بعدها به صورت کتاب مستقل چاپ گردید.
3. شعر و ادب آذری
مجلهی هفتگی «امید ایران» در تهران منتشر میشد و استاد ادارهی بخشی از آن را تحت عنوان «شعر و ادب آذری» عهدهدار بودند. این بخش از سال 1349 هـ . شـ . در این مجلّه گنجانده شد که استاد مطالب آن را هر هفته از تبریز ارسال میکردند. مطالب این بخش تماماً به زبان ترکی آذری بود و نمونههایی از فولکلور نظیر بایاتیها، ضربالمثلها را در برمیگرفت. این بخش که استاد به تنهایی مطالبش را تهیه میکردند، بیش از ده شماره دوام نیاورد.
گفتنی است که استاد سلسله مقالات خود تحت عنوان «روباهنامه» را در چندین شماره از نشریّهی مذکور به چاپ رسانید که بعدها به صورت کتاب چاپ گردید. همچنین است مقالههای «مرداد و امرداد»، «ستارخان در فولکلور آذربایجان» و ...
4. یولداش
این نشریه به صاحب امتیازی و سردبیری استاد در سال 1358 هـ . شـ . در تهران منتشر میشد. مطالب این مجله که به صورت هفتگی انتشار مییافت، تماماً به زبان ترکی آذری بود و حاوی بخشهایی چون: اخبار سیاسی، فرهنگی، مقالات سیاسی، ادبی، فلسفی، تاریخی و ...، اشعار شعرای دورههای کلاسیک و معاصر آذربایجان و ... میشد. این مجله با روحیهی تند انقلابی پیشروترین مجلهی انقلابی ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به شمار میرود که تیراژ آن به سیهزار نسخه هم رسید و مورد استقبال عام قرار گرفت. انتشار این مجله بعد از شمارهی 18 به مدت دو هفته دچار وقفه گردید و پس از آن با اندکی تغییرِ رویه توانست شمارههای 19، 20، 21 را نیز منتشر کند و بعد از آن به طور کلی تعطیل گردید. اغلب مطالب مجلهی مذکور توسط خود استاد تهیه میگردید. این مجله که در قطع وزیری منتشر میگردید در شمارههای نخستین شامل چهل و هشت صفحه بود و از شمارهی هفتم به بعد به هشتاد صفحه رسید.
5. آزادلیق
این نشریه به صورت هفتگی در سال 1358هـ . شـ . در تهران منتشر میشد. مطالب این نشریه که توسط استاد و شاگردانش تهیه میگردید، تماماً به زبان ترکی آذری بود و در هشت صفحه انتشار مییافت. این هفتهنامه بیش از دو شماره دوام نیاورد و تعطیل شد.
6. انقلاب یولوندا
این نشریه به صورت ماهنامه در طی سالهای 61 - 1360 هـ . شـ . در تهران منتشر میشد. استاد این نشریه را پس از بازگشت از ترکیه در چهل و هشت صفحه راهاندازی کرد. این ماهنامه با رویکرد انقلابی دارای سرمقالههای سیاسی، مقالات فلسفی، ادبی، اجتماعی، نقد کتاب، نمونههای شعر و فولکلور ترکی و ... بود. تمام مطالب این ماهنامه به زبان ترکی آذری، توسط استاد و شاگردان ایشان تهیه میشد. ده شماره از این ماهنامه در قطع رقعی و سه شمارهی دیگر در قطع رحلی انتشار یافت.
گفتنی است که داستانهای کوتاه و رمان ترکی نیز به صورت پاورقی در این ماهنامه چاپ میشد.
7. یئنی یول
فصلنامهی «یئنی یول» در سال 1362 هـ . شـ . در تهران منتشر میشد. این فصلنامه که تنها چهار شماره از آن انتشار یافت، به موضوعات ادبی میپرداخت و حاوی مقالات تحقیقی و ادبی دکتر صدیق و همکاران ایشان بود که اغلب شاگردان و تربیت شدگان خود وی بودند. زبان این فصلنامه، ترکیِ آذری بود.
8. یولتن انجمن زبان ترکی
گاهنامهی مذکور در سال 1364 هـ . شـ . از سوی «انجمن زبان و ادب ترکی» که توسط استاد تأسیس شده بود انتشار مییافت. از جمله اعضای این انجمن آقایان فیروز رفاهی، مرتضی مجدفر، بهروز گلزاری و ... بودند که هر هفته یک بار در «دارالترجمهی رسمی» دکتر صدیق تشکیل جلسه میدادند و به بحث و تبادل نظرهای ادبی و خواندن نمونههای آثار خویش میپرداختند. مطالب این گاهنامه به زبانهای ترکی و فارسی بود که در قطع نیمورقی و در چهل صفحه به صورت کپی تکثیر و انتشار مییافت. و چهار شماره از آن به چاپ رسید.
9. سهند
هفتهنامهی سهند به عنوان ضمیمهی روزنامهی اطلاعات، اولین شمارهی خود را در تاریخ 10/ 12/ 1368 در تهران منتشر کرد. این مجموعه که انتشار آن به مدّت پانزده سال، یعنی تا سال 1383 ادامه یافت، گنجینهی گرانبهایی از زبان و ادبیات آذربایجان اعم از کلاسیک و نوین به شمار میآید. مطالب این هفتهنامه تماماً به زبان ترکی بوده و در چهار صفحه تنظیم میشده است که عبارتند از:
الف) صفحهي اوّل مربوط به حوادث و اخبار جاري كشور بوده است.
ب) صفحهي دوّم که به مطالب مذهبي و فرهنگي اختصاص داشته، ترجمههای علمی و ادیبانهی استاد از متون مذهبی و دینی همچون: الله تانيما، پيغمبر تانيما، پيغمبرلردن حيكايهلر، آذربايجانين شهيد عاليملري، هامي ايچون اسلام و ... را شامل میشده که به صورت مسلسل در این صفحه به چاپ میرسیده است.
ج) صفحهي سوّم به ادبيات، زبان، شعر و عرفان اختصاص داشته است. در این صفحه دستاوردهاي علمي استاد در زمینهی زبان و ادبیات ترکیِ ایران زمین به مرور منتشر میشده است.
د) صفحهي چهار به مسايل سياسي، اجتماعي، اقتصادي ميپرداخته است.
گفتنی است که این مطالب همگي توسط استاد تأليف و يا ترجمه ميشده است. البته در اين ميان افرادي نيز به استاد كمك ميكردند و مطالبي را جهت چاپ ارسال ميداشتند؛ ولي واقعیت امر این است که استاد به تنهايي و بعضاً به كمك شاگردانشان در اين مسير دشوار گام برداشته بودند.
ایشان سرودههای خود را در این مجموعه با امضاهایی چون: حسین دؤزگون، حسین فاضل تبریزی، حسین سرخابلی و ... به چاپ میرسانیدهاند.