مين بير افتخار / ستارخانين سيلاح داشلاري

«آچيق فيكرلي تاجير، حاجي مهدي كاظيم كؤزه‌كناني»

ائلدار تبریزلی

دوگونله‌نيب تورپاقلارا آنالارين باخيشي
باش اوجا ملتيميز اؤز منليگين اونودور،
اسار تقانادالارينا دؤزرلرمي آسلانلار
غئيرت كاني ‌اوغوللاردان گؤرونمزمي بير غئيرت

باش اوجا ملتيميز اؤز منليگين اونودور،

اجنبي‌نين چيراغينا هي سؤزولور، ياغ اولور.

اريمه‌سي، تؤكولمه‌سي دره‌لره داغلارين،

اوره‌گيمه، قيزيم منيم هي ديكه‌لير، داغ اولور

(حسین دوزگون)

حاج مهدي كاظيم كؤزه‌كناني و يا كوزه‌چي مشروطه حركاتينين فعال مبارزلريندن و ستارخانين ياخين سيلاح داشلاريندان اولموشدور. حركاتين اوللريندن، مبارزه مئيدانيندا حضورو اونون اولموش، وطن و ملّتي‌نين آزادليغي اونروندا، جانيندان و ماليندان كئچميش و اونلارا اليندن گلن اسيرگمه‌ميشدير.

آچيق فيكيرلي اولان حاجي مهدي كاظيم، مشروطه حركاتيندان قاباق (1283-1282)جو ايللرده تبريز اهالي‌سي ايله، مركزي حكومت عليهينه اوز وئرديگي عصيان و اعتراضلارين نتيجه‌سينده باشچي‌ليق ائتميشدير.

حاجي‌مهدي كاظيمين، وطنينده ائلينه باغليليغي، ستارخانا سونسوز صداقتلي مشروطه دؤورونده اؤزونو داها آيدين گؤسترميشدير. اونون ائوي ستارخانين و مشروطه حركاتي‌نين رهبرلري‌نين گؤروش و مصلحت يئري ايدي، او تبريز بازاري ايله اوز به اوز راستا كوچه ملكونو مشروطه‌چي‌لرين اختياريندا قويموشدور، همين سنگر و قرارگاه ايندي مشروطه ائوي آدلانديرير.

مشروطه‌چي‌لر و انقلاب‌چي‌لارا لازيم اولدوغو خرج و مخارجي ييغماق اوچون، تاجيرلر ايله قوردوغو مشترك اجلاسدا، حاجي مهدي كاظيم هاميدان قاباقجيل اولدو، او اجلاسدا اولانلارا اؤز چؤيريب دئدي:

«ايرانين باش اوجاليغيني و آزادليغينا سبب اولان بو ايشده – هم جانيمي و هم ده ماليمي وئره‌جگم» و بوتون مخارجي وئرمگه اوز راضي‌ليغيني بيلديردي، اونون بو سؤزو باشقا تاجيرلري تحريك ائديب و سبب اولدو كي «عدالت انجمني و اسلام مشرطه‌چي‌لرينين مخارج صانديغي» تشكيل تاپسين.

معاصر تاريخ يازانلارين دئديكلرينه گؤره تبريزين دوشمن و مركزي حكومت طرفيندن محاصره‌ده ساخلانديلديغي 2 آي عرضينده حاجي مهدي‌نين ائوي مدافعه و هجوم نقشه‌لريني حاضيرلانديغي مكان ايدي.

او ملي بانكين تاسيسي اوچون، اؤز ائوينده مجتهد ثقه الاسلام، ميرزا صادق آقا حاجي ميرزا محسن و حاجي سيدالمحققين و چوخلو تاجيرلرله بيرليكده مشترك جلسه قوروب و مذاكرلر و صحبت‌لردن سونرا ميلي بانكي تاسيس ائديب و اورادا قرار قويدو كي دولت آداملاري و مركزي حكومتين وام وئريلمه‌سين، بو زمينه‌ده ايكي تلگراف بيرمي ديني عاليم‌لر و باشقاسي تاجيرلار طريقي ايله تهرانا گؤندريلدي.

حاجي مهدي كاظيم كوزه‌چي و يا كوزه‌كناني، مشروطه حركاتي‌نين فعاللاريندان، ستارخانين ياخين سيلاح داشلاريندان بيري اولموشدور

آچيق فيكيرلي تاجير اولان حاجي مهدي وطنين و خالقين آزادليق اوغروندا عصريميزين اوللريندن مبارزه ميدانينا آتيلميش و بويولدا ماليني، جانيني بئله اسيرگمه‌ميشدير.

او مشروطه حركاتيندان قاباق (1904-1903 جو ايللرده) تبريز اهالي سينين مركزي حكومت عليهينه باش وئرميش اعتراض حركاتيندا اؤزونو اؤندرلردن بيري كيمي گؤسترميشدي. معاصر تاريخ يازانلارين دئديكلرينه گؤره، تبريزين دوشمن و مركزي حكومت طرفيندن محاصره‌ده ساخلانيلديغي 2 آي عرضينده حاجي مهدي‌نين ائوي مدافعه و هجوم نقشه‌لريني حاضيرلانديغي مكان ايدي. تردد و قورخاقليق ائديب قاپيسيندان آغ بايراق آسلاندي تنبيه ائديب و آغ بايراقلاري چيخاريب يئرينه مشروطه بايراقي آسانلارين سيراسيندا ستارخانلا ياناشي حاجي مهدي كوزه‌چي‌ده اولموشدور. فداكارليغي، وطن پرورليگي، سايه‌سينده اونون تاجيرلري و بازار اهليني مشروطه‌چي‌لر سيراسينا چكمكده بؤيوك خدمت‌لر گؤسترميشدير. مشروطه رهبرلريني محو ائتمك اوچون دوشمنين ترتيب ائتديگي سياهيدا حاجي مهدي كوزه‌چي‌نين ده آدي وار ايميش. مشروطه رهبرلريني تئرور ائتمك، عائيله‌لرينه باسقين ائديب ائولريني تالاماق مقصدي ايله محمد علي شاه طرفيندن تبريزه گؤندريلميش علسگرخانين قارا سياهي‌سيندا كوزه‌چي‌نين آدي اولينجي يئرده ايدي.

دكتر صديق يازير: «كوزه‌كناني ملّي دوشونجه‌لي تاجير ايدي، او ييغديغي ثروتي وطن و اثل اوغروندا صرف ائتمگه حاضير ايدي. نئجه‌كي بوتون مادي امكانلاريني انقلابچيلارين اختياريندا قويودو، بير چوخ تاجيرلر پولدارلاري‌دا اؤزو ايله همراه ائله‌دي.»

بوتون بو هده قورخولا‌ر و زوراكيليقلار كوزه‌چي‌ني استقلاليت و آزادليق يولوندا، سردار ملي ستارخانا باغليليقدان قوپارا بيلمه‌ميشدي. او، اؤز وصيتنامه‌سينده يازميشدير:

«اؤز حقوقونوزو مدافعه ائتمكدن ال گؤتورمه‌يين، بيرلشيب مشروطه‌ني قورويون كي، سيزين ائولادلاري‌نيز آسوده ياشاييب، آدينيزي هميشه ياخشي‌ليغلا ياد ائتسينلر»

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

قايناقلار

1. تاريخ مشروطه ايران، (احمد كسروي)

2. شيخ محمد خياباني حماسه‌سي، (دكتر حسين محمدزاده صديق)

3. قيام آذربايجان و ستارخان، (اسماعيل اميرخيز خياباني)

4. مشاهير آذربايجان (صمد سردارنيا)