دۆنیا دیللری - 1

دکتر ح. م. صدیق

دیللرین یارانیشی

دیللرین یارانیش مسأله‌سی هر زامان انسانی مشغول ائتمیشدیر. بو مسأله اۆزه‌رینده بیلگینلر چوخ دۆشۆنمۆش و چئشیدلی گؤرۆشلر اورتایا قویموشلار. بیلیم دونیاسی ایندیه كیمی قطعی و كسین بیر نظریه‌یه ال تاپمامیشدیر. ان تانینمیش گؤرۆشلر، ‌بونلاردیر:

1. یانسیلاما گؤرۆشۆ

بو گؤرۆشه گؤره، انسان هر بؤلگه‌ده، طبیعتده و یان – یؤره‌سینده اولان سسلری تقلید ائتمك و اونلاری انكشاف وئرمكله، دیل یارادا بیلمیشدیر. بو گؤرۆشه 

ادامه نوشته

چرایی دشمنی سایت آذریها با امثال دکتر صدیق (حسین دوزگون)

منبع: وطن دیلی نیوز

در بسیاری از منابع و مراجعی که به دیدگاه پان ایرانیسم متمایل است و اشاعه دهنده یک سیاست کور در خصوص اقوام غیرفارس زبان ساکن در ایران است که استارت آن در دروه حکومت نژاد پرست پهلوی زده شد و میتوان به عینه دید که برای زبان و ادبیات ترکی تاریخ و گذشته ای جعلی ساخته و تمام آثار ادبی ترک زبانان را انکار میکنند تا جایی که بنابر ادعای اینان زبان ترکی زبانی است وارداتی از سوی مغولها و تمام مردمی که به این زبان تکلم میکنند در اثر زور شمشیر و با غالب شدن این زبان که ارتباطی به مغولها ندارد ترک زبان شده اند.

حتی عنوان میشود سرآغاز گویش به این زبان در ایران به دوره صفوی برمیگردد و تا قبل از آن هیچ ترک زبانی در ایران وجود نداشته است.  اما باید گفت که زبان ترکی 

ادامه نوشته

قاعده زبان ترکی - عبدالعلی خلخالی

تصحیح: دکتر ح. م. صدیق

[اسم مفعول]

 اسم مفعول را نیز در زبان ترک دو صیغه می‌باشد. مفرد و جمع او را چون اسم فاعل از فعل مضارع بنا می‌کنند. به این طور که مفرد او را از مفرد غایب مضارع اخذ کرده و جمعش را از مفرد خودش بنا می‌کنند.

و در بستن او دو قول هست. بعضی می‌گویند اسم مفعول از فعل مضارع معلوم متعدی، مشتق می‌شود، و اعتقاد بعضی بر آن است که از فعل مضارع مجهول گرفته می‌شود.

بنا بر قول اول وقتی‌که مثلا، می‌خواهند از کسر (= کسه‌ر)kəsər، که مضارعکسمک (= کسمک)kəsmək است، اسم مفعول بنا کنند، رای مهمله را که علامت استقبال است از آخر او بر‌داشته، یک لام ساکن با میم مکسور و شین معجمه‌ی ساکنه به جای آن می‌آورند و ماقبل لام را کسره می‌دهند. چنان‌که قاعده‌ی بستن او است، می‌گویند: کسلمش (= کسیلمیش)  kəsilmiş یعنی: بریده شده.

    و درجمع او نیز لرlər که علامت جمع است، به آخر مفرد او آورده کسلمشلر  

ادامه نوشته

چاغداش نثریمیز نمونه

قایناق: دکتر صدیقین دیل بیلیم درسلیگی، حاضیرلایان: محمد صادق نائبی، تهران، نشر تکدرخت.

چؤره‌ك آغاجی

برهمن دئدی:

- بابا آدم دؤورۆنده‌ن بری اریك آغاجی، خورما آغاجی، تورونج آغاجی زومره‌سینده بیرده چؤره‌ک آغاجی وار ایمیش.

بارلی آغاجی تانری یاراتدی، چؤره‌ک آغاجی‌نی دا: انسان!

شاعیر امیرلره، خانلارا مدیحه یازماقلا، وزیرلر پادشاها یالتاقلانماقلا، ندیمه‌لر ملكه‌نین حسن و جمالین تعریف له مكله، جین گیرلر جین توتماقلا ... جلادلار باش كسمكله: 

ادامه نوشته

پیغمبر نعتی

حسین دوزگون

بوتو - بوت‌پرستی ائیله‌ین یالان،

ظالملر قصرینه ولوله سالان.

شاهلارېن شمشیرین الیندن آلان،

دالینجا گلیره‌م یا رَسُول الله!

 

فصاحت اؤلکه‌سی سنله فخر ائدیر،

ادامه نوشته

معرفی میرزا مهدی خان استرآبادی (منشی الممالک نادرشاه افشار)

دکتر ح. م. صدیق

 1-  پدر

نام پدر میرزا مهدی‌خان، محمد نصیر بود.  خود وي در تاريخ جهانگشا خويشتن رامحمد مهدي بن محمد نصير استرآبادي معرفي مي‌كند.VII وي اهل روستاي باباگليناز توابع استرآباد بوده است.

2-  كودكي

پدرش، ميراز مهدی‌خان را در ايام نوجواني جهت تحصيل علوم به اصفهان برده و ميرزا مهدي در مدت اندكي در تحصيل علوم عصر از اقران سبقت جسته است و در روزگار 

ادامه نوشته

مصاحبه دکتر محمدزاده صدیق درباره قارا مجموعه

سال مصاحبه: 1378

قارا مجموعه‌ای که پراکنده شد

  شنيده‌ايم‌ كه‌ كتابي‌ به‌ نام‌ «قارا مجموعه‌» يافته‌ايد چه‌ گونه‌ به‌ اين‌ مهم‌ رسيده‌ايد؟

  در سال‌ 1347، در تبريز هنگام‌ تهيه‌ مطالبي‌ براي‌ هفته‌نامه‌ «مهد آزادي‌ ويژه‌ هنر واجتماع‌» از كتاب‌ «مختصر آذربايجان‌ ادبياتي‌ تاريخي‌» اثر مرحوم‌ حميد آراسلي‌، با نام‌«قارا مجموعه‌» آشنا شدم‌. بعدها در كتب‌ «تراجم‌ احوال‌ و تذكره‌ها» نيز به‌ نام‌ اين‌ كتاب‌برخوردم‌ و پيوسته‌ آرزوي‌ يافتن‌ و مطالعه‌ آن‌ را داشتم‌. در سال‌ 1351 در تهران‌، هنگام‌تدوين‌ كتاب‌ «مقالات‌ تربيت‌» و نگارش‌ شرح‌ احوال‌ و آثار مرحوم‌ محمد علي‌ تربيت‌،تأكيد آن‌ مرحوم‌ بر اهتمام‌ به‌ كشف‌ كتاب‌ «قارا مجموعه‌»، مرا بر آن‌ داشت‌ كه‌ بطورجدي‌ موضوع‌ را دنبال‌ كنم‌.

          در سالهاي‌ پيش‌ از انقلاب‌، هر تركي‌ پژوهي‌ در مظان‌ اتهام‌ قرارداشت‌ و من‌ بناچار پژوهش‌ در نسخ‌ خطي‌ كتابخانه‌هاي‌ تهران‌، موضوع‌ پايان‌ نامه‌ خود رادر مقطع‌ فوق ليسانس‌ رشته‌ كتابداري‌ دانشگاه‌ تهران‌، «كتابشناسي‌ نسخ‌ 

ادامه نوشته

عروض در شعر ترکی

دکتر ح. م. صدیق

بحر و وزن

اگر یک یا چند رکن از ارکان و افاعیل عروضی که در تقطیع به دست می‌آید، به طور متناوب تکرار شود، وزن اصلی یک بحر به وجود می‌آید. برای مثال اگر وزن دسته‌ای از اشعار از تکرار «مفاعیلن» حاصل شود بحر هزج به وجود می‌آید. تعداد بحرهای متداول در اشعار ترکی، عربی و فارسی نوزده بحر است که نام آن‌ها بدین قرار است: هزج، رمل، رجز، متقارب، متدارک، منسرح، خفیف، مضارع، مقتضب، سریع، مجتث، طویل، مدید، بسیط، وافر، کامل، غریب، قریب و مشاکل.

از میان این اوزان آن‌چه در ترکی آذری کاربرد دارد، دوازده بحر زیر است:

ادامه نوشته